میراث آنگلا مرکل؛ آلمان 'کشور مهاجران' می‌شود؟
بی بی سی فارسی
- مجیب الرحمن اتل
- استاد دانشگاه در آلمان
مجموعه "ناظران می‌گویند" بیانگر نظر نویسندگان آن است. بی‌بی‌سی می‌کوشد تا با انتشار مطالبی از طیف‌های گوناگون، چشم‌انداز متنوع و متوازنی از دیدگاه‌ها ارائه دهد.
در این مطلب، نویسنده استدلال می‌کند که بنا به توافقنامه جدید، حکومت ائتلافی آلمان در صدد "اجرای برنامه‌های لیبرال مهاجرتی خود" است، سیاست جدید مهاجرتی این کشور درها را به روی پناهجویان و مهاجران اقتصادی گشوده است و شرایط دریافت پناهندگی و ادغام و شهروندی را آسان‌تر و سریع‌تر کرده است.
منبع تصویر، Getty Images
توضیح تصویر،تظاهراتی در شهر کلن آلمان در مخالفت با بازگشت اجباری پناهجویان به افغانستان - جون ۲۰۲۱
تنها ما افغان‌ها و ایرانی‌ها نیستیم که تصویر مثبت از آنگلا مرکل، زنی که ۱۶ سال صدر اعظم آلمان بود، داریم. بسیاری در جهان او را به عنوان سیاستمدار توانمند و خونسرد می‌شناسند که آلمان را از بحران‌های متعدد عبور داده و در جایگاه متمایز بین المللی قرار داده است. اما آنهایی که در آلمان زندگی کرده، با ساختار و احزاب سیاسی آن بلدیت دارند، به خوبی آگاهند که سیاست درهای باز او در قبال مهاجران در سال ۲۰۱۵ به طور گسترده مورد انتقاد قرار گرفت و جامعه آلمان را عملا دو قطبی ساخت.
احزاب ضد مهاجرت مانند حزب بدیل برای آلمان (AFD) از این فرصت استفاده کرده و در مدت کم به یک حزب سیاسی قدرتمند آلمان مبدل گشت. برخلاف برداشت معمول که بسیاری فکر می‌کنند حزب خانم مرکل، دموکرات مسیحی آلمان (CDU) و شاخه ایالت بایرن و متحد حکومت آن یعنی حزب سوسیال مسیحی آلمان (CSU) طرفدار مهاجرت بوده، برعکس حزب محافظه‌کار وی از نظر تاریخی کمتر آماده پذیرش ایده‌های لیبرال و سیاست‌های مهاجرتی باز بوده است. از همین رو، لیبرال‌ترین گام‌ها و طرح‌ها برای اولین بار در دو دهه گذشته توسط احزاب رقیب یعنی سوسیال دموکرات‌ها (SPD) و سبزها ارائه شده و سیاست مهاجرتی آلمان را در مسیر متفاوت قرار داده است.
آلمان کشور مهاجران و مهاجرپذیر
بعد از جنگ جهانی دوم، آلمان با سرعت در مسیر بازسازی و توسعه اقتصادی قرار گرفت که این تحول بی‌سابقه را آلمانی‌ها معجزه "اقتصادی" می‌خوانند. با وجود سرازیر شدن ۱۲ میلیون مهاجر و همچنین تبعید شده‌های آلمانی از اروپای شرقی و مرکزی به آلمان در نخستین سالهای پس از جنگ، کمبود نیروی کار در آلمان غرب رو به افزایش بود. از همین رو، اولین قرارداد برای جذب نیروی کار در سال ۱۹۵۵ با ایتالیا، سپس با اسپانیا، یونان، ترکیه، مراکش، پرتگال، تونس و یوگسلاوی سابق صورت گرفت که در نتیجه آن هزاران کارگر، در بخش صنایع سنگین در آلمان غرب به کار گماشته شدند.
استخدام نیروی خارجی در سال ۱۹۷۳ با بحران نفت (مصادف با جنگ کشورهای عربی علیه اسرائیل) متوقف شد، اما سه میلیون کارگر مهمان در آلمان غربی ماندگار شدند. با وجود منع جذب نیروی خارجی، ورود خارجی‌ها متوقف نشد. ورود اعضای خانواده‌های کارگران به خصوص ترک‌های مسلمان از طریق الحاق خانواده، آلمان را به کشوری دارای اقلیت بزرگ مسلمان تبدیل ساخت.
- انتخابات آلمان؛ گفتگوها برای تشکیل دولت ائتلافی آغاز شد
- اعضای پارلمان آلمان که اصالت ایرانی، افغان یا عرب دارند
آلمان غربی که طعم تلخ جنگ دوم جهانی را چشیده و سیاستمداران آن تجربه هولناک پیگرد و سرکوب نظام دیکتاتوری نازی را به خاطر داشتند، در نخستین سالهای پس از جنگ در پی آن شدند تا حق پناهندگی را وارد قانون اساسی کنند. بدین ترتیب آلمان به یگانه کشوری تبدیل شد که ماده ۱۶ (بند اول) قانون اساسی آن حق پناهندگی را برای آنهایی که از رژیم‌ها و گروه‌های سرکوبگر فرار می‌کنند، تضمین می‌کند. این ماده در سالهای گذشته پیهم مورد انتقاد سیاستمداران و احزاب محافظه‌کار و راست‌گراها قرار گرفته و خواهان حذف یا تعدیل آن شده اند.
از پادکست رد شوید و به خواندن ادامه دهیدپادکستبه عبارت دیگرگفتگو با چهره‌های سیاسی، هنری و ادبی از تلویزیون فارسی بی بی سی.
برنامه ها
پایان پادکست
با وجود این که آلمان غرب بعد از جنگ دوم جهانی شاهد بزرگترین موج مهاجران اقتصادی و پناهنده‌ها بوده است، اما تا سال ۲۰۰۰ آلمان حاضر نبود رسما بپذیرد که کشوری مهاجرپذیر است. از همین رو در عرصه سیاست‌های مهاجرتی و به خصوص سیاست ادغام، از بقیه کشورهای مهاجرپذیر عقب ماند تا این که در سال ۲۰۰۵ دست به تصویب اولین قانون مهاجرت زد که روی نقش فعال دولت در راستای اقامت، اشتغال و همچنین ادغام مهاجران در جامعه آلمان تاکید می‌کند. در حالی که پیش از سال ۲۰۰۰، مسئولیت ادغام مهاجران بیشتر به سازمان‌های خیریه و غیردولتی از جمله نهادهای وابسته به کلیسا که پیشینه طولانی در جامعه آلمان دارد، واگذار شده بود.
با وجود این که نام آنگلا مرکل با موضوع مهاجرت گره خورده ولی حزب او پیشگام سیاست‌های لیبرال در زمینه مهاجرت نبوده است. با برنده شدن حزب سوسیال دموکرات در سال ۱۹۹۸ و حکومت ائتلافی آن با سبزها، این زمینه فراهم شد تا حکومت ائتلافی با حمایت حزب دموکرات آزاد، قانون شهروندی آلمان را در سال ۲۰۰۰ از "خون به خاک" تبدیل کند که در نتیجه آن هزاران مهاجر حق شهروندی آلمان را کسب کردند. در حالی که اتحادیه احزاب دموکرات مسیحی آلمان مخالف تغییر این قانون بودند.
یک سال بعد از این تحول مهم، اتو شیلی، وزیر داخله وقت وابسته به حزب سوسیال دموکرات اعلام کرد که "آلمان کشوری مهاجرپذیر است!" و حکومت از این سیاست که "آلمان جامعه مهاجران نیست" فاصله گرفت. این گام‌ها با طرح کارت سبز برای جذب نیروی متخصص همراه شد و زمینه تصویب اولین قانون مهاجرت آلمان در سال ۲۰۰۵ همچنان مهیا شد.
با برگشت دوباره حزب دموکرات مسیحی به قدرت به رهبری آنگلا مرکل در سال ۲۰۰۵ که در تقابل با سیاست‌های مهاجرتی حکومت قبلی قرار داشت، نتوانست این پیشرفت‌ها را به عقب برگرداند بلکه حکومت جدید بیشتر روی ادغام مهاجران و تازه واردها در جامعه آلمان تمرکز کرد.
حکومت پسا مرکل چه پیامدی برای مهاجران به ویژه افغان‌ها دارد؟
طبق آمار اداره احصائیه/آمار فدرال آلمان، امروزه بیشتر از ۲۶۰ هزار افغان در آلمان به طور رسمی زندگی می‌کنند که حدود ۹۴ هزار آن را زنان تشکیل می‌دهد. افغان‌ها در میان بقیه گروه‌های مهاجر، نسبتا جوان‌تر اند و با برگشت طالبان به قدرت، توقع می‌رود که رقم مهاجران افغان در آلمان در سالهای بعدی افزایش چشمگیر یابد.
حکومت جدید که ائتلاف احزاب سوسیال دموکرات، سبز و دموکرات‌های آزاد است، روی سیاست مهاجرت به توافق رسیده اند که برای مهاجران ساکن آلمان و آنهایی که قصد مهاجرت به آلمان را دارند، دارای اهمیت فوق العاده است. توافقنامه حکومت ائتلافی که به تاریخ ۲۴ نوامبر همگانی شد، مهاجرت و تنوع را بخشی از تاریخ پسین آلمان می‌داند. این توافقنامه بر تعدیل و سهل‌سازی روند به دست آوردن شهروندی، اقامت دائم و همچنین اجازه داشتن شهروندی دوگانه تاکید می‌کند. بدین معنی که مهاجران می‌توانند قاعدتا شهروندی آلمان را بعد از مدت ۵ سال و در صورت ادغام بهتر، بعد از مدت ۳ سال بدست آورند. بدون این که شهروندی قبلی خود را از دست بدهند. اقامت دائم بعد از مدت سه سال برای افراد متقاضی ممکن خواهد شد. کودکانی که از پدر و مادر مهاجر به دنیا می‌آیند، می‌توانند شهروندی آلمان را حاصل کنند، مشروط بر این که یکی از والدین مدت ۵ سال در آلمان پیهم زندگی کرده باشد.
سیاست جدید برای افرادی که درخواست پناهندگی آنها رد شده، همچنین فرصت بهتر برای ماندن در آلمان را می‌دهد. بخش دیگری این توافقنامه به دسترسی فوری به کورس‌های ادغام برای تازه واردها، روند بررسی منصفانه درخواست پناهندگی، کاهش مهاجرت غیرقانونی ولی در عوض معرفی برنامه‌های قانونی مهاجرت در کشورهای مبدا می‌پردازد. از آنجا که روند تخلیه همکاران محلی دولت آلمان و متحدین آن از افغانستان دچار مشکلات و انتقادات بی‌شماری در آلمان بوده، این نکته در توافق جدید در نظر گرفته شده تا در موارد مشابه، آنهایی که "برای دموکراسی و توسعه اجتماعی" کار کرده‌اند، بدون بروکراسی پیچیده به آلمان آورده شوند.
حکومت ائتلافی ۱۹۹۸ سوسیال دموکرات‌ها با سبزها، توانست در مخالفت با حزب محافظه کار آنگلا مرکل، قانون شهروندی را تغییر دهد. بعد از ۱۶ سال و برگشت دوباره به قدرت، اگر حکومت ائتلافی جدید باز هم موفق به اجرای برنامه‌های لیبرال مهاجرتی خود شود، مسلما به سود مهاجران و پناهجویان خواهد بود. تعداد پناهجویانی که بعد از بحران مهاجرت در سال ۲۰۱۵ به آلمان رسیده اند از مرز یک میلیون تن می‌گذرد که بسیاری از آنها به خاطر سخت‌گیری‌های قانون شهروندی و پیش شرط‌های پیچیده آن، تا هنوز نتوانسته شهروندی آلمان را کسب کنند که با تعدیل و تسهیل قانون شهروندی و طرزالعمل‌های مهاجرتی، می‌توانند شهروندان آلمان شوند و تعداد دیگری اقامت دائم دریافت کنند.
سیاست جدید مهاجرت آلمان روی گسترش زمینه‌های قانونی مهاجران اقتصادی به این کشور تاکید می‌کند. در ضمن آنهایی که در کشور مبدا از سوی حکومت‌های سرکوبگر با تهدید و خطر سرکوب قرار دارند، می‌توانند از راه‌های قانونی وارد آلمان شوند. به جای گزینه اخراج برای کسانی که درخواست پناهندگی‌شان پذیرفته نمی‌شود، برنامه‌های تشویق کننده دیگر در نظر گرفته شده تا داوطلبانه به کشور اولی برگشت داده شوند. از همین رو، سیاست جدید فرصت‌های زیادی را در اختیار مهاجران و پناهنده‌ها قرار می‌دهد که مسلما احزاب محافظه‌کار و ضد مهاجرت از آن استقبال نخواهند کرد.
قانون سخت شهروندی آلمان باعث شده تا افراد با پس‌زمینه مهاجرتی بعد از سال‌ها زندگی در آلمان باز هم خود را بخشی از جامعه آلمان نپنداشته و به آن احساس تعلق نکنند. اما توافقنامه جدید نشان می‌دهد که رویکرد حکومت نو در قبال مهاجرت مانند حکومت قبلی متاثر از برداشت محافظه کارانه از مهاجرت و زندگی مهاجران در آلمان بر مبنای فرهنگ غالب و رهنمون آلمانی نبوده، بلکه نگاه حکومت ائتلافی جدید نسبت به مهاجرت و پناهندگی، متاثر از دیدگاه کارشناسان حوزه مهاجرت و واقعیت‌های موجود در رابطه با پدیده پیچیده مهاجرت است.
منبع خبر: بی بی سی فارسی 
اخبار مرتبط: میراث آنگلا مرکل؛ آلمان 'کشور مهاجران' می‌شود؟
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
