نتیجه تاسیس دارالفنون به‌خلاف نظر امیرکبیر بسط فراماسونری بود

به گزارش خبرنگار مهر مسعود درخشان، استاد تمام اقتصاد و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ششمین دوره طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی با طرح بحث از تاریخ اقتصادی ایران، گفت: ما برای ریشه یابی تاریخی مدرنیته در ایران و اینکه بدانیم دقیقا در چه وضعیتی به سر می‌بریم ناگزیریم که از صفویه، به عنوان نقطه آغاز ارتباط با جهان غرب آغاز کنیم.

وی گفت: در زمان زمان شاه عباس صفوی، برادران شرلی انگلیسی ماموریت داشتند تا برای برقراری و تقویت رابطه ایران با انگلستان و سایر کشورهای اروپایی، به ایران سفر کنند. آنها پیشنهاد ارتباط با انگلستان و اروپا را به شاه عباس دادند و ایران هم پذیرفت و گروهی شش نفره را به مسئولیت حسین علی بیک بیات که از قزلبش‌های ترکمن و اروپا دیده بود، روانه اسپانیا کردند.

عضو مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت گفت: هیئت شش نفره اعزامی ایران به اروپا ابتدا به اسپانیا رفتند و در آنجا دو نفر از اعضای این هیئت با مشاهده سرزمین‌های اروپایی، دلباخته فضای آنجا شده و دین خود را به صورت پنهانی تغییر دادند تا بتوانند خانواده خود را از ایران به اروپا ببرند و در آنجا زندگی کنند اما طی ماجراهایی به قتل رسیدند و روند دیپلماتیک این هیئت هم نتیجه خاصی نداشت به جز همین دلباختگی تعدادی از اعضای آن.

درخشان با ذکر روند تاریخی دلباختگیِ منورالفکرانِ ایرانی به غرب گفت: در زمان فتحعلی شاه قاجار که ۲۰۰سال پس از صفویه است، عباس میرزا دو فرد ایرانی را برای آموختن نقاشی و نیز پزشکی به انگلستان روانه کرد. چند سال بعد هم ۵نفر دیگر را فرستاد تا زبان‌های اروپایی، رشته مهندسی توپخانه و ساختن قفل و کلید سازی را فرابگیرند و بازگردند.

بنیانگذار دانشکده اقتصاد و معارف دانشگاه علامه طباطبایی، گفت: در ۱۸۰۵ میلادی ناپلئون فردی به نام ژوبر را که مترجم دستگاه سیاست خارجی فرانسه بود برای مذاکرات با فتحعلی شاه به ایران فرستاد و او نیز در ابتدای ورود به ایران، چند روزی را میهمان عباس میرزا در اردبیل بود. ژوبر در خاطراتش که منتشر شده و بخشی از آن را غلامحسین مصاحب نیز در آثارش ذکر کرده است، می‌نویسد که عباس میرزا در این ایام میهمانی از من پرسید که علت ترقی روزافزون شما و عدم ترقی ما چیست؟ شما فنون حکومت کردن، پیروز شدن و استفاده از کلیه قوا و استعدادهای بشری را می‌دانید، حال آنکه ما در غفلت به سر می‌بریم و هرگز به آینده نمی‌اندیشیم؟ برای بیدار کردن ایرانیان از خواب غفلت چه باید کرد؟

اقتصاددان ارشد دفتر مطالعات انرژی لندن، گفت: نکته اینجاست که به دلیل دلباختگی عباس میرزا نسبت به آنچه در جهان غرب در حال رقم خوردن بود، نرسید که این خود اروپایی‌ها بودند که ما را دچار خواب غفلت کرده و نباید راه ترقی را از آنها جویا شد. پس از این ماجرا، ۱۷۰ سال قبل در ایران، امیرکبیر دارالفنون را تاسیس نمود و اعزام به خارج متوقف شد و در آنجا تعلیمات طب و فنون و... را آغاز شد.

وی گفت: چند هفته قبل از تاسیس دارالفنون، ناصرالدین شاه امیرکبیر را به قتل رساند و نتیجه دارالفنون برخلاف آنچه امیرکبیر در نظر داشت منجر به تاسیس و بسط فراماسونری به صورت سازمان یافته بود یعنی اکثر فارغ التحصیلان دارالفنون هم جذب در لژهای فراماسونری شدند و هم به اروپا رفتند و پس از بازگشت، در مناصب حکومتی به صورت جدی فعالیت کردند.

درخشان در ادامه گفت: در ادامه روند ارتباط خود باخته عده‌ای از ایرانیان، در آغاز مشروطه افرادی نظیر میرزا ملکم خان و نیز سید حسن تقی زاده پیدا شدند که معتقد بودند راه ترقی ما فقط از طریق تقلید از غرب ممکن است. در ابتدای مشروطه اصطلاحات جدیدی که متاثر از جهان غرب بود نظیر روشنفکر، مترقی، متجدد، عصر جدید، قافله تمدن و... وارد کشور شدند و در چنین فضایی امثال ملکم خان و تقی زاده به بسط گفتمان تقلید از غرب پرداختند.

این‌استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: اولین مجلس انقلاب مشروطه ما رسما به آمریکا نامه نگاشت و درخواست کرد تا یک نفر اقتصاد دان به ایران بفرستد تا وضع اقتصادی ایران را اصلاح کند و تبعا فردی به نام مورگان شوستر در سال ۱۹۱۱ یعنی پنج سال بعد از انقلاب مشروطه برای اصلاح امور اقتصادی کشور، روانه ایران شد و باید توجه داشت که روند پایه‌گذاری تاریخ اقتصادِ جدید ما از همین برهه است که آغاز می‌شود.

درخشان در ادامه سخنان خود گفت: مورگان شوستر خزانه دار کل کشور ما شد و پس از او نیز در پهلوی اول، آرتور میلسپو از آمریکا به ایران آمد و امور خزانه‌داری پهلوی اول را عهده دار شد و بعد از بازگشت به آمریکا در کتابی که با نام ماموریت آمریکایی در ایران نگاشت، ذکر کرد که ایرانی‌ها هیچگاه بدون ما نمی‌توانند کشور خودشان را اداره کنند. در پهلوی دوم هم، بانک مرکزی در کنترل انگلیسی‌ها و سازمان برنامه و بودجه در اختیار آمریکایی‌ها قرار داشت.

وی گفت: نتیجه ارتباط ما با غرب همین فرایند را طی کرد که گروهی از ایران روانه اروپا شدند و اندیشه‌های غربی را فراگرفته و دلباخته فضای جهان جدید شدند و پس از بازگشت به ایران با تشکیل شبکه‌هایی به بسط فرهنگ و عقاید غربی در جامعه و حکومت پرداختن اما با وقوع انقلاب اسلامی افق جدیدی پیش روی مردمان این کشور گشوده شد اما در امتداد تاریخی که داشت، مجددا فضای دلباختگی نسبت به غرب توسط افراد مختلفی در دانشگاه‌ها و حکومت بسط پیدا کرد و باید توجه داشت که راه پیشرفت ایران جز از طریق داشته‌ها خود و مسیر و فرهنگ خودمان ممکن نمی‌شود.

پایان این‌نشست به پرسش و پاسخ میان دانشجویان و درخشان اختصاص داشت.