صد زن؛ نیلوفر پذیرا، در جستجوی لبخند زن افغان

صد زن؛ نیلوفر پذیرا، در جستجوی لبخند زن افغان

• آصف معروف
• بی‌بی‌سی

۴ ساعت پیش

منبع تصویر، Nilofar Pazira

توضیح تصویر،

نیلوفر پذیرا، مستندساز و روزنامه‌نگار

نیلوفر پذیرا زمانی دوربینش را مانند اسلحه دید که در کوچه پس کوچه‌های افغانستان متوجه شد زنان، انگار که تفنگ دیده باشند، از دوربین او فرار می‌کنند. زنانی که هیچ گاه عکسی از آنها منتشر نشده است و تصویرشان را روی کاغذ ندیده‌اند.

نیلوفر پذیرا نویسنده و فیلمساز افغان کانادایی در جشنواره‌ فیلم افغانستان - سماع در سویدن، به عنوان یکی از چهره‌های برجسته فرهنگی، هفته گذشته ریاست هیات داوران سال ۲۰۲۱ را عهده داشت. او با چهار تن از سینماگران دیگر از ایتالیا، افغانستان، استونیا و روسیه نزدیک به ۴۰ فیلم برگزیده برای این جشنواره را تماشا و برای هفت فیلم بهتر جایزه پیشنهاد کرد.

نیلوفر پذیرا در حیدرآباد هند به دنیا آمد و در کابل در خانواده یک پزشک بزرگ شد که سالها با سازمان جهانی بهداشت کار می‌کرد. ۱۶ ساله بود که در ۱۹۸۹ مهاجر پاکستان شد. جایی که می‌گوید برایش محیط تنگ و حصار کشیده و محدودی بود ولی سال بعد آن راهی کانادا شد.

در دانشگاه کارلتون اوتاوا زبان و ادبیات انگلیسی و خبرنگاری خواند و سپس مدرک کارشناسی ارشد در جامعه‌شناسی انسان و دین را از دانشگاه کنکوردیا بدست آورد. کانادا برای نیلوفر پذیرا که در جستجوی آزادی و حمایت از آزادی بیان بود، یک بستر مساعد شد و آنگونه که خودش می‌گوید همینجا بود که آزادی را استنشاق کرد و نفس تازه کشید. در بنگاه رادیو و تلویزیون کانادا سی‌بی‌سی کار کرد اما زود وارد جهان ادبیات و سینما شد.

• جشنواره بین‌المللی فیلم 'سماع' در استکهلم؛ 'نه گفتن به ممنوعیت تصویر زنان و حذف هنر از سوی طالبان'

منبع تصویر، Nilofar Pazira

توضیح تصویر،

نیلوفر پذیرا در فیلم قندهار

پایان تحصیلات، آغاز کار در سی‌بی‌سی و نوشتن برای رسانه‌ها بود. ادبیات و نویسندگی را بیشتر می‌پسندد، چون باور دارد که اساس و شیرازه هر کار آفرینشگری از ادبیات منشا می‌گیرد. در کانون قلم یکی از اعضای پر کار و متشخص شد تا برای ادبیات و آزادی بیان کار بیشتر کند. او اولین افغان کانادایی بود که دو سال ریاست کانون قلم این کشور را از سال ۲۰۰۷ عهده‌دار شد. در این دوره به نویسندگان و خبرنگارانی که در افغانستان و چین دچار تعزیرات شده بودند، یاری رساند.

فهرست نام صد زن تاثیرگذار به انتخاب بی‌بی‌سی فردا سه‌شنبه هفتم دسامبر اعلام خواهد که امسال به طور استثنائی نیمی از آنها زنان افغان هستند.

مطالب بیشتر از مجموعه صد زن:

• صدزن؛ مژده بهار، اولین معاون زن موسسه ملی فناوری آمریکا
• صد زن؛ من از 'بزرگ‌ترین زندان زنان روزنامه‌نگار' گزارش می‌دهم
• صد زن؛ 'به تاثیر اعتراضات مردم افغانستان باور دارم'
• صد زن؛ زنان دادخواهی که 'نه می‌بخشند، نه فراموش می‌کنند'
• صد زن؛ چرا زنان بیش از مردان دچار فرسودگی شغلی می‌شوند؟

آلبوم عکس‌های قدیمی خانوادگی

برغم ترک افغانستان و پشت سرگذاشتن زادگاهش در دوران جنگ و شرایطی که پدرش زندانی شد، او نتوانست از رویاهای دوران کودکی و زادگاهش دست بردارد. می‌گوید افغانستان شاید برای بسیاری یک جغرافیا باشد یا یک تاریخ، "ولی برای من بخشی از وجودم است و هر بار که آن را به عنوان یک گمشده‌ام جستجو می‌کنم یک قطعه از وجودم را در آن می‌یابم."

نوشتن برای رسانه‌ها و کار در رادیو و تلویزیون او را راضی نکرد. متوجه شد افغانستان را باید در عکس و فیلم کشف و بیان کند. عکس‌های قدیمی خانوادگی خودش برای او سرشت رنگینی از افغانستان ارایه می‌کرد.

گنجینه کوچک عکس‌های قدیمی خانوادگی بزرگترین میراثی بود که او را دلگرم می‌کرد. وقتی عکس‌های خانوادگی را می‌دید، مادرش را که در کابل و ولایات و در بازار و محلات، با آزادی و بی‎دغدغه عکس گرفته بود، حس و حال خوبی می‌یافت. در عکس‌ها کابل را حس می‌کرد و رنگ خانه‌ها و کوچه‌هایش را می‌دید. هیچ چیزی مثل این عکس‌های قدیمی برایش راوی روشن تاریخ گذشته نبود.

منبع تصویر، Nilofar Pazira

توضیح تصویر،

از فیلم ادیشن

'به دنبال دوستم بازگشتم'

سال ۲۰۰۱ او قندهار فیلمز را تاسیس کرد. از اینجا فیلمسازی پیشه مهمی برایش شد. فیلم‌های سفر بازگشت به قندهار، تمثیل بی‌ناموسی، ادیشن و مستندهای بسیاری ساخت.

نیلوفر پذیرا می‌گوید: "هرچه زمان بیشتر می‌گذشت، افغانستان بیشتر به من نزدیک می‌شد. تا اینکه به آن برگشتم. اول به جستجوی دیانا دوست دوران کودکی‌ام و سپس بار به جستجوی خودم برگشتم و انگار گمشده‌ای داشتم که آن را دوباره کم کم می‌یافتم."

سفر قندهار فیلمی که شخصیت آن واقعی و تخیلی بود با بازیگری نیلوفر تهیه شد. فیلمی که برای او نام و شهرت و جوایزی آورد و او نقش خودش را در جستجوی یک دوست و در جستجوی کشورشش بازی کرد.

زنانی که هیچ وقت عکس خود را ندیده بودند

نیلوفر سال ۲۰۰۸ در جستجوی کشف شخصیت‌های نویی برای کار در سینما به بامیان رفت. با جوانان پسر و دختر و خانواده‌ها دیدار کرد و از آنها فیلم و عکس تهیه کرد. همینجا بود که متوجه شد پسران بسیار راحت برای عکس و بازیگری در سینما آماده‌اند و راحت قدم پیش می‌گذارند. اما عکس زنان و دختران با سوال "غیرت و ناموس" گره می‌خورد. او در صدد بود که یک تصویری نو و ناگفته از زنان افغانستان ارایه کند. بامیان را از دوران سفرهای خانوادگی به خاطر داشت.

وقتی او از یک خانواده که در یک مغازه برایشان سرپناه درست کرده بودند عکس گرفت، ابتدا آنها مانع عکاسی او شدند؛ اما وقتی نخستین بار یکی از آنها عکس‌های چاپ شده سیاه و سفیدشان را دید شاد و متعجب شد. زنانی که هرگز از خود عکسی نگرفته بودند و برایشان تصویر خودشان بی‌نهایت شعف انگیز بود، دور او حلقه زدند و آماده شدند عکس بگیرند.

منبع تصویر، Nilofar Pazira Handout

توضیح تصویر،

پشت صحنه فیلم قندهار

نیلوفر برای یک کار تحقیقی در جستجوی عکس‌های بیشتری از افغانستان بود که بتواند عمق و لایه‌های زندگی و رابطه میان مرد وزن را از دید جامعه‌شناسانه نشان بدهد.

سرزمین ناگفته‌ها

از پادکست رد شوید و به خواندن ادامه دهیدپادکستبه عبارت دیگر

گفتگو با چهره‌های سیاسی، هنری و ادبی از تلویزیون فارسی بی بی سی.

برنامه ها

پایان پادکست

نیلوفر می‌گوید در افغانستان حس کرد دوربین مانند سلاح است: "وقتی آن را به سوی کسی به خصوص یک زن می‌بری تا عکس بگیری، می‌هراسد. انگار به سوی او شلیک می‌کنی."

او افغانستان را سرزمین قصه و ناگفته‌ها می‌داند. چند بار قبول خطر کرد و به روستاهای کشورش رفت تا حکایت‌های تصویری بیشتری از آنجا داشته باشد.

در جریان صحبت با مردم متوجه شد که آن آزادی و رهایی فکری که در سال‌های شصت میلادی در افغانستان شکل گرفته و مادرش می‌توانست به راحتی در ولایات افغانستان سفر کند و عکس بگیرد، در دهه‌های پسین تقریبا وجود نداشت. یک پندار محافظه‌کارانه در نتیجه جنگ، بدامنی و فقر مستولی شده بود.

نیلوفر پذیرا می‌گوید "فقر جنگ و ناداری فرصت‌ها را از مردم گرفته است. همین‌که یک تحول مثبتی آمد تا موجب اصلاحات و بیداری در افغانستان شود، با عملکردهای نادرست به زودی بساط آن چیده و اسباب عقبگرد فراهم شد."

او حالا با تغییرات سیاسی در افغانستان به خصوص ممنوعیت زنان از کار در سینما و عکس تکان خورده و باور دارد چنین خلأ، شکافی عمیق در هنر و فرهنگ افغانستان و جهان ایجاد می‌کند؛ زیرا افغانستان حالا یک داستان جهانی است که در بسیاری از کشورهای جهان دنبالش هستند و می‌خواهند بدانند در آن کشور چه می‌گذرد.