بحران ناوگان هواپیمایی ایران با زمین‌گیری نیمی از هواپیماها

شرکت‌های هواپیمایی ایران پیش از امضای توافق هسته‌ای در سال ۹۴ در یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های خود در عمر جمهوری اسلامی قرار داشتند و اکنون دوباره در شرایطی مشابه و چه بسا وخیم‌تر قرار دارند.

نایب رئیس هیئت مدیره انجمن شرکت‌های هواپیمایی و مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی دوشنبه ۱۵ آذر به خبرگزاری ایرنا گفت، اکنون بیش از نیمی از هواپیماهای ایران "به دلیل نبود قطعات به خصوص موتور" زمین‌گیر هستند.

علیرضا برخور در این باره گفته است: «اکنون بیش از ۱۷۰ فروند از هواپیماهای موجود به دلیل نبود منابع مالی لازم و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها برای تامین قطعات مورد نیاز غیر فعال هستند.»

ایران پس از توافق هسته‌ای با شش قدرت جهانی و اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با دو شرکت هواپیماسازی آمریکایی و اروپائی بوئینگ و ایرباس و شرکت ایتالیایی فرانسوی "ای‌تی‌آر" برای دریافت ۲۰۰ فروند هواپیمای مسافربری قرارداد بست.

زمین‌گیری نیمی از هواپیماهای برجامی

از این هواپیماها سه فروند ایرباس و ۱۳ فروند "ای‌تی‌آر" وارد ایران شدند و دریافت بقیه هواپیماها پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در اردیبهشت ۱۳۹۷ و اعمال مجدد تحریم‌ها متوقف شد.

مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی (ایران‌ایر) اسفند ماه سال پیش گفته بود از هواپیماهای برجامی هم فقط هفت یا هشت فروند فعال هستند و بقیه به علت تامین نشدن قطعات لازم زمین‌گیر شده‌اند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

او همچنین گفته است که شرکت ایران‌ایر توان پرداخت قسط هواپیماهای برجامی که ۳۳۰ میلیارد تومان می‌شود را ندارد. ظاهرا همین مسئله و تحریم‌های آمریکا مانع چکاپ هواپیماها و تعویض به‌موقع برخی قطعات آنها بوده است.

بحث زمین‌گیر بودن بیش از نیمی از هواپیماهای مسافربری ایران پیش از توافق هسته‌ای و پس از آن نیز مطرح بوده است؛ دوره اجرای توافق کوتاه‌تر از آن بود که به احیای قابل اعتنای ناوگانی برسد که وضعیت بحرانی آن به سالیان قبل بازمی‌گردد.

شرکت هواپیمایی ایران‌ایر پس از توافق هسته‌ای ۱۶ فروند هواپیمای نو خرید که ظاهرا نیمی از آنها به خاطر کمبود قطعات زمین‌گیر هستند

شادمهر کاظم‌زاده، رئیس کمیته حمل و نقل کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی اسفند ۹۷ گفته بود: «بر اساس آمارها از حدود ۲۶۰ هواپیمای موجود در آشیانه ایرلاین‌ها، تنها حدود ۱۵۰ فروند فعال هستند.»

اظهارات مسئولان جمهوری اسلامی در مورد تعداد هواپیماهای زمین‌گیر و فعال در ایران با هم اختلاف دارند اما خوش‌بینانه‌ترین آمارها هم از وخامت اوضاع خبر می‌دهند.

یکی از مهم‌ترین علت‌های این اوضاع وخیم مشکلات انباشته شده از دهه‌ها قبل است که سوءمدیریت، ناکارآمدی و فساد آنها را تشدید می‌کند.

هواپیماهای کهنسال‌تر از سن فرسودگی

روزنامه دنیای اقتصاد اواخر مهرماه امسال در تحلیلی زیر عنوان "ناوگان هوایی در یک قدمی توقف" به بررسی وضعیت شرکت‌های هواپیمایی و معضلات آنها از جمله کمبود نقدینگی برای خرید قطعات پرداخت.

بنابر این گزارش آرمان بیات، کارشناس صنعت هوانوردی تعداد هواپیماهای فعال در ایران را ۱۴۸ فروند عنوان کرده و می‌گوید میانگین سنی این هواپیماها با در نظر گرفتن هواپیماهای برجامی ۲۴ تا ۲۵ سال و بدون لحاظ آنها ۲۷ تا ۲۸ سال است.

مطابق استانداردهای بین‌المللی هواپیماهای با سن بیش از ۲۰ سال فرسوده به شمار می‌روند و استفاده از آنها پس از دو دهه بسیار پرهزینه است و جز در موارد خاص توجیه اقتصادی ندارد.

یکی از پیامدهای فرسودگی ناوگان هواپیمایی ایران بروز بیش از حد معمول نقص فنی و نیاز به تعمیر و تعویض قطعات است که پروازها را با تاخیر زیاد مواجه می‌کند که در کنار نارضایتی مسافران هزینه شرکت‌ها را افزایش می‌دهد.

دنیای اقتصاد به نقل از یونس دقیق‌کیا، رئیس انجمن شرکت‌های هواپیمایی نوشته میزان بهره‌وری عملیاتی هواپیماها یا میانگین تعداد روزهای فعال بودن آنها در ماه در ایران حدود ۱۶ روز است در حالی که متوسط این میزان در دنیا بالای ۲۶ تا ۲۷ روز و برای شرکت‌های به‌روز و کم‌هزینه‌تر نزدیک به ۲۹ روز در ماه است.

"تنفس مصنوعی" برای بیمار در حال مرگ

این وضعیت باعث زیان‌ده بودن اغلب شرکت‌های هواپیمایی داخلی شده که حتی با وجود کمک‌های دولتی و سوخت ارزان‌تر به نسبت شرکت‌های خارجی در آستانه ورشکستگی قرار دارند و به گفته علیرضا برخور با "تنفس مصنوعی" زنده نگه داشته شده‌اند.

مدیرعامل ایران‌ایر چندی پیش گفته بود زیان‌های انباشته این شرکت معادل ۸۰۰ میلیون دلار بدهی ارزی و حدود سه هزار میلیارد تومان بدهی ریالی است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در دهه‌های گذشته از طریق دور زدن تحریم‌ها یا با ترفندهای اغلب پرهزینه در مواردی موفق به خرید هواپیماهای دست دوم با عمر چند ساله شده‌اند، اما این کار نه قابل تداوم و مطمئن است و نه معضل ناوگان فرسوده هواپیمایی را به طور کامل برطرف می‌کند.

با توجه به توقف دور هفتم مذاکرات احیای برجام در وین در روز جمعه، که نخستین دور از گفت‌وگوها با حضور تیم مذاکره‌کننده دولت ابراهیم رئیسی بود چشم‌انداز دستیابی با توافق و لغو تحریم‌ها چندان روشن نیست.

به این ترتیب اگر در مناسبات جمهوری اسلامی با کشورهای غربی، به خصوص با آمریکا تحول مثبتی رخ ندهد یا این کار به درازا بکشد، تعداد هواپیماهای زمین‌گیر ایران مدام افزایش می‌یابد و دیگر با "تنفس مصنوعی" هم نمی‌شود این ناوگان را زنده نگه داشت.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  خبرگزاری "فرانسه" تصاویری از اولین حضور تیم آکروجت نیروی هوایی روسیه را در ایران منتشر کرده است.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  نمایش تیم آکروجت نیروی هوایی روسیه در جریان برپایی نمایشگاه هوایی در جزیره کیش صورت گرفته است.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  نیروی هوایی روسیه با ۴ فروند هواپیمای جنگنده "سوخو ۲۷" در این نمایشگاه هوایی شرکت کرده است. در ماه‌های اخیر همکاری نظامی ایران و روسیه بیش از گذشته افزایش یافته است.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  در کنار تیم اکروجت روسیه، تیم‌هایی از ایران و لتونی نیز در آسمان جزیره کیش به نمایش پرداخته‌اند.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  به گزارش رسانه‌های ایران نمایشگاه هوایی کیش در حالی برگزار شده است که شرکت‌های بزرگ بوئينگ و ايرباس در آن شرکت نکرده‌اند.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  عدم حضور شرکت‌های بوئینگ و ایرباس در نمایشگاه بین‌المللی هوایی کیش در حالی است که اخیرا مجلس نمایندگان آمریکا طرح منع فروش هواپیمای مسافربری به ایران را تصویب کرده است. البته این طرح برای اجرایی شدن نیازمند تایید مجلس سنا و ریاست جمهوری آمریکا است.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  در مورد ایرباس نیز در هفته‌های اخیر اعلام شد دولت آمریکا مجوز فروش ۱۷ هواپیمای شرکت ایرباس به ایران را صادر کرده است.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  ایرباس یک شرکت اروپایی است، اما از آنجا که بسیاری از قطعات هواپیماهای آن را شرکت‌های آمریکایی تولید می‌کنند فروش ایرباس مستلزم صدور مجوز از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکاست.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  موضوع نوسازی ناوگان هواپیماهای مسافربری ایران بلافاصله پس از اعلام برجام به جریان افتاد و سفارش بیش از صد فروند ایرباس، جزء نخستین معاملات جمهوری اسلامی پس از توافق هسته‌ای بود. عملی شدن این معامله اما به موافقت وزارت خزانه‌داری آمریکا موکول شد.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  نمایشگاه هوایی در جزیره کیش

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  به غیر از هواپیماهای مسافربری، ناوگان هوایی نیروهای مسلح ایران نیز فرسوده است. با وقوع انقلاب اسلامی د توان رزمی نیروی هوایی ایران تضعیف شده است.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  پیش از انقلاب سال ۵۷، ایران جزو قدرتمندترین تیم‌های آکروباسی هوایی با هواپیمای جت در دنیا بود که در چندین رقابت بین‌المللی، مقام‌هایی را نیز کسب کرد. یک سال پس از تشکیل تیم آکروجت تاج طلایی پیش از انقلاب ۱۳۵۷، در مسابقه‌ای با حضور ایران، نیروی هوایی آمریکا و نیروی هوایی بریتانیا، تیم ایران مقام نخست را به دست آورد.

• پرواز هواپیماهای روسی بر فراز کیش در غیبت بوئینگ و ایرباس

  نادر جهانبانی تیم آکروجت تاج طلایی را در سال ۱۹۵۸ بنیان نهاد.