بریده گفتارهایی در فهم تفکر و مفاهیم ساخته شده آرامش دوستدار، بریده هفتم: «ماهیت مجعول»، نیکروز اعظمی - Gooya News

مهمترین جلوه «ایرانیت» باز می‌گردد به دین منحصر بفرد ایرانی و نیز دولت بزرگ و ملت در مفهوم سیاسی ایرانِ دوران باستان. ناگفته پیداست بیان ما از موضوع «دولت» و «ملت» مربوط می‌شود در معنای روزگار کهن ایران و نه همسانی آن با ملت و دولت تمدن مدرنیته یا قیاس این دو باهم که قیاس مع الفارق‌اند. روزگار کهن ایران، از بنیانگذاری دولت هخامنشیان تا ساسانیان بالحاظ نحوه کشورداری و توجیه این نحوه در اِعمال مدیریت یا قدرت سیاسی‌اش به دو دوره تقسیم می‌شود؛ دوره‌ای (هخامنشی) که آزادی دینی اساس نظام سیاسی آن است و دوره‌ای (ساسانی) که به جای آزادی دینی، دین زردتشتی در نظام سیاسی رسمیت پیدا می‌کند. برآمدنِ نظام سیاسی دینیِ ساسانی و تداوم آن همراه بود با کُشتار دینی. دولت دینی ساسانی تاب تحمل بینش دینی مانیگری و مزدکی را نداشته است و پیروان هر دو بینش تحت تعقیب قرار گرفته و کُشته می‌شدند. ناگفته نماند که در دستگاه سیاسی ساسانیان ابتدا به ساکن هم پیروان مانی و هم مزدک آزاد بودند تا دین‌شان را تبلیغ کنند اما همینکه قدرت ساسانی تقویت شد و نظام سیاسی رو به تثبیت می‌رفت، ورق برگشت و هر دو گروه دینی از دم تیغ گذشتند.