تعیین نخست‌وزیری عراق به کجا رسید؟

مهسا مژدهی: در عراق اوضاع نابه سامان است. پس از انتخاباتی که شبهه‌های زیادی در مورد سلامت آن مطرح شد و تعداد زیادی را ناراضی باقی گذاشت، حالا داعش بار دیگر در بخش‌هایی از این کشور دست به ایجاد ناامنی زده است. حضور این گروه تروریستی هر چند به هیچ وجه قابل مقایسه با سال‌های گذشته نیست اما ترس از بروز دوباره بحران و ناامنی را در عراق بالا برده است. از سوی دیگر تشکیل دولت هم پروسه‌ای زمانبر و مهم در عراق است که کار مقتدی صدر را برای رسیدن به یک توافق دشوارتر کرده است.

در خبرآنلاین با قاسم محبعلی کارشناس مسائل جهان عرب در مورد وضعیت عراق در این روزها به گفتگو نشسته‌ایم:

به نظر می آمد که دست داعش در عراق کوتاه شده و این گروه تروریستی هرچند در سوریه به صورت پراکنده وجود دارند اما حضوری در عراق پیدا نکرده اند. اما اخیرا ما شاهد برخی تحرکات جدید در این کشور از سوی تروریست ها بودیم. ایا این به معنای آن است که داعش دوباره در خلا امنیت ایجاد شده، فضایی برای بروز خود پیدا کرده است؟

داعش از نظر نظامی شکست خورد. اما از نظر فکری و اجتماعی شکست نخورده و زمینه ورودی را همیشه دارد. علتش هم این است که افراطی ها در شرایطی که شکاف های تاریخی و مذهبی افزایش پیدا کرده، زمینه ورود پیدا می کنند. اخیرا و بعد از انتخابات این شکاف ها در حال افزایش است و ممکن است که حتی برخی جریان های سیاسی از حضور داعش و پررنگ شدنش سود ببرند. بالاخره در این بین عمدتا سو تفاهمی وجود دارد که ممکن است داعش با سرویس ها، جریانات سیاسی و احزاب هم به نوعی در ارتباط باشند.

احزاب و گروه ها با استفاده از این خلا امنیتی چطور قصد سو استفاده را دارند و ایا می تواند این اتفاقات باعث شود که تغییری در دستاوردهای گروه های سیاسی ایجاد شود؟

اگر به همین مساله داعش در دوره قبل نگاه کنیم، وقتی شکل گرفت که دولت المالکی در قدرت بود و قدرت و سهمیه بیشتر برای گروه خودش بود. سهمیه هایی که برای گروه های دیگر در نظر گرفته شده بود که به سمت القاعده نروند قطع شده بود و آنها ناراضی بودند. جریان دیگری از بقایای حزب بعث هم بودند. ترکیب افراطیان سنی و قبایل و بقایای حزب بعث داعش را شکل داد. سابقه این ماجراها البته همزمان با سقوط صدام بوده که حزب بعث عراق و سوریه تصمیم گرفتند گروه های انتحاری علیه حضور امریکا را درست کنند. سازماندهی در همین دیرالزور بوده و ترتیب دهنده این امور عزت ابراهیم بود که در این اواخر کشته شد. مجموعه این گروه ها هنوز هم در عراق جز ناراضیان هستند.

در انتخابات عراق ما بالاخره دیدیم که نتایج مشخص شد. بحث نخست وزیری باقی مانده. چه کسانی شانس خوبی برای رسیدن به این مقام دارند؟

عراق وضعیت ویژه ای دارد. یک ائتلاف هایی قبل از انتخابات شکل می گیرند که یکی از آنها رای بیشتری به دست می آورد. ولی به این معنا نیست که ۵۰+۱ را به دست بیاورد. ائتلاف ها عموما خانوادگی یا منطقه ای هستند و به همین دلیل قادر به تشکیل دولت به تنهایی نیستند. به همین خاطر بعد از انتخابات هم یک ائتلاف جدید شکل میگیرد که به نخست وزیری یک فرد می انجامد. ائتلافی که بیشتری رای را به دست بیاورد، نخست وزیر می شود. البته رییس جمهور و اعضای کابینه هم از درون ائتلافاتی که داخل پارلمان شکل میگیرند تعیین می شوند.

در حال حاضر صدر بالاترین رای را دارد. اما نمی تواند دولت تشکیل دهد و به ائتلاف با گروه های دیگر نیاز هست. او به ائتلاف با شیعه و کرد و سنی نیاز دارد. بیشترین شانس برای ائتلاف را صدر دارد. اما فرد دیگر خو د الکاظمی است. دیگر گزینه توفیق علاوی است. المالکی هم اگر بتواند ائتلافی با شیعیان تشکیل بدهد شانس دارد. سنی ها هم که می گویند ما چون رای دوم را داریم رییس جمهوری یا نخست وزیری می تواند شانس ما باشد. الکاظمی و مالکی و علاوی نسبت به دیگران شانس بهتری دارند.
 

سهم شیعیان در دلت جدید چطور خواهد بود؟ به ویژه آن بخشی که همراه با مقتدی صدر نیستند.

 یک توافق نانوشته در عراق وجود دارد که نخست وزیر شیعه و پست های اصلی اقتصادی و امنیتی هم در اختیار آنها باشد. اینکه چقدر عملی شود بحث جداست. اما طبیعی است که شیعیان تلاش دارند که به جز این نمی شود اتفاق دیگری بیفتد. رییس جمهور کُرد یا سنی بوده ولی الان اختلاف بیشتر است. در این سو شیعیان دورتر به مقتدی صدر که به ایران نزدیکند جایگاهشان به خاطر انتخابات کمی تضعیف شده. اما حتما در اینده سیاسی عراق بعد از اینکه نخست وزیر مشخص شد نقش خواهند داشت. اما نمی دانیم که ایا بتوانند مشاغل کلیدی را به خود اختصاص دهند یا نه و این به ائتلاف های گروه ها و گفتگوهای داخلی و خارجی مرتبط است. امکان اینکه همه گروه های سیاسی گرد هم بیایند امکان خیلی زیادی نیست، چون اختلافات بسیار زیاد و اساسی با یکدیگر پیدا کرده اند.

این مطالب را هم بخوانید: 
کینه صدر نسبت به گروه‌های مقاومت از کجا نشأت می‌گیرد؟
عراق و سناریوی جدید آمریکا
عطوان‌: انتقال تجهیزات آمریکا به عراق با ترور نافرجام الکاظمی مرتبط است
گزارش تازه عراق از جزئیات ترور الکاظمی

۳۱۱۳۱۲/۲۳