از تاسیس «خانه راهی» تا برگزاری لیگ فوتبال جورابی

خبرگزاری مهر- گروه دین و آیین- فاطمه علی آبادی: دروازه غار نام یکی از دروازه‌های قدیمی شهر تهران بود که در اطراف حصاری که در عهد ناصرالدین شاه قاجار در اطراف شهر تهران یا به اصطلاح آن روز، در اطراف دارالخلافه ناصری کشیده شده بود، قرار داشت. این دروازه در حد فاصل بین خانی آباد و میدان شوش در حوالی مکانی که امروزه در آن میدان شهید هرندی بنا شده‌است، واقع بود.

تهران در گذشته دروازه‌های متعددی مانند دروازه شمیران، دروازه ری و غیره داشت که دروازه غار یکی از جنوبی‌ترین دروازه‌های تهران محسوب می‌شد که از سال‌های بسیار دور این دروازه مرکز تجمع پابرهنه‌ها، تبعیدی‌ها و قبایل مختلف اعراب بود. گفتنی است که در این منطقه گودی و فرو رفتگی‌های عمیقی وجود داشت که مردم در آن زندگی می‌کردند اما در اوایل دهه هفتاد به مرور این گودها پر و به فضای سبز تبدیل شد و محل اسکان خانواده‌ها و شهروندان این منطقه به بیرون از گود انتقال یافت. اما بافت کمک خدماتی شهری اعم از مساجد، حسینیه‌ها، اقوام آذری و عرب زبانی که در آنجا بودند در اطراف همان محل‌ها ساکن شدند و کل محله به سمت محله مولوی و بازار امتداد پیدا کرد.

امروزه بافت فرهنگی و اقتصادی محله نسبت به گذشته رشد چشمگیری نداشته است. محله دروازه غار با آسیب‌های جدی روبرو است. به نظر اغلب گروه‌های جهادی که در آن محله فعالیت می‌کنند، دست‌هایی پشت پرده است که نمی‌خواهند بافت این محل به صورت عمده تغییر پیدا کند چرا که این پراکندگی و از هم گسیختگی اجتماعی که در این محله حاکم است به نوعی منبع و محل درآمد برای برخی محسوب می‌شود.

افراد و کارشناسان بسیاری درخصوص این محله صحبت کردند و فعالیت‌های نمادین برای رفع این آسیب‌ها صورت گرفته است اما همانها که ادعا دارند این محل را می‌شناسند، حتی به مدت یک ماه هم در این منطقه زندگی نکردند که به ابعاد پنهانی آن اشراف کامل داشته باشند؛ بنابراین تنها حرف زدن و آسیب‌شناسی کردن دردی از مردم این منطقه را دوا نمی‌کند. از این رو بسیاری از آسیب‌شناسی‌ها و فعالیت‌ها به صورت جدی بی نتیجه بوده و این آسیب‌زدایی به نتیجه‌ای نرسیده است.

بر همین اساس در میز گردی با حضور حجت الاسلام امیر صالحی و سید محمد صادق امامی که از اعضای گروه جهادی «انسانم آرزوست» هستند و در محله هرندی به فعالیت‌های جهادی می‌پردازند به گفتگو پرداختیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:

*آقای امامی، با توجه به اینکه محله هرندی در پایتخت کشور واقع شده و از طرفی و به مراکز مهم کشوری نزدیک است؛ بفرمایید چرا همچنان فرهنگ حاشیه نشینی در این منطقه حفظ شده است؟

در زمان قاجار محله دروازه غار از محله‌های حاشیه نشین آن دوران محسوب می‌شد و هر چه به دوران پهلوی اول نزدیک‌تر می‌شویم این محله به بافت قدیم تهران تبدیل می‌شود. محل زندگی خانواده‌های اصل و نسب دار و برخی شخصیت‌ها مانند شیخ رجبعلی خیاط در این محله بوده است و خانه اکثر کسانی که سلبریتی‌های آن زمان محسوب می‌شدند و لوتی‌هایی که از آنها یاد می‌شود، در این محله بوده است؛ بنابراین صرف نظر از جنوب شهر بودن و مشکلاتی که با آن دست و پنجه نرم می‌کند اما بافتی اصیل و معنوی دارد طوری که در همین محله نزدیک به ۳۰ مسجد وجود دارد که این نشان از اصالت و فرهنگ آن است.

عمده دلیلی که حاشیه نشینی در این منطقه حفظ شده بحث اعتیاد و مواد مخدر است. سیاست کلان و نوع مواجهه با بحث اعتیاد در این محله و رها بودن این مسئله بحث دیگری است. عمده دلیل آسیب‌های محله دروازه غار کارتن خواب‌ها و توزیع مواد مخدر است، مشکل ریشه‌ای که مشکلات بسیاری از جمله ناامنی را به همراه می‌آورد، به همین دلیل ساخت مسکن در این محله به صرفه نیست و همین باعث می‌شود بافت این محل به صورت فرسوده باقی بماند. همچنین اهالی و قدیمی‌های محل هر کسی که توانمند می‌شود سعی می‌کند از این محله برود.

*از چه زمانی فعالیت جهادی خود را در محله هرندی شروع کردید و چرا دروازه غار؟

۱۰ سال پیش بود که با اعضای گروه جهادی «انسانم آرزوست» تصمیم گرفتیم با الگو برداری از شیوه فعالیت‌های جهادی امام موسی صدر در لبنان و حاج عبدالله والی در بشاگرد در یک محل مستقر و در طول سال فعالیت‌های جهادی تاثیرگذار و مفید داشته باشیم و چه جایی بهتر و قابل دسترس‌تر از محله هرندی! از همینجا بود که محله هرندی را برای فعالیت‌های جهادی انتخاب و آسیب‌های اجتماعی، اعتیاد، کودک کار، طلاق که در این منطقه بسیار پررنگ بود را مورد ارزیابی و ریشه یابی قرار دادیم.

۱۰ سال پیش بود که با اعضای گروه جهادی «انسانم آرزوست» تصمیم گرفتیم با الگو برداری از شیوه فعالیت‌های جهادی امام موسی صدر در لبنان و حاج عبدالله والی در بشاگرد در یک محل مستقر و در طول سال فعالیت‌های جهادی تاثیرگذار و مفید داشته باشیم

شروع فعالیت‌های جهادی‌مان از حسینیه شیخ رجبعلی خیاط با تهیه و توزیع سبد کالا و بحث‌های تربیتی کلید خورد؛ گفتنی است تربیت نیروی انسانی و تغییر درونی لازمه ایجاد تغییر و تحول در یک منطقه محسوب می‌شود از این رو هدف خود را بر این امر متمرکز کردیم. بر این اساس یکی از اصلی ترین شاخه‌های مباحث تربیتی که انجام می‌شود در حوزه کودک و نوجوان است که در این زمینه کلاس‌های فرهنگی، تربیتی و اردوهای آموزشی فراوانی تا به امروز برگزار شده است.

*صحبت از اعتیاد و فروش مواد مخدر به میان آمد بفرمایید چرا این منطقه با بحران اعتیاد مواجه است؟ همچنین برای مقابله با این معضل چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

اعتیاد و کارتن خوابی آسیبی است که به این محل تحمیل شده و آمار و اعدادی که توسط مراکز مختلف مانند ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام می‌شود تنها بخشی از آمار واقعی این واقعیت تلخ و اسف بار بوده و آمار بسیار بالاتر از این اعداد و ارقام است. برآورد دوستان در ابتدای کار از محله مولوی، هرندی و شوش بیش از ۱۰ هزار نفر کارتن خواب بود این در حالی است که محله هرندی ۲۴ هزار جمعیت دارد که این آمار نشان از اختلالی عظیم در زندگی افراد این محله دارد.

بحثی در این زمینه مطرح است که گفته می‌شود وجود کارتن خواب‌ها در این محله مهار و کنترل شده است در حالی که همین امر سبب شده اعتیاد و بزه این افراد به مردم محله نیز سرایت کند. هنوز معضل مال‌خرها در این محله وجود دارد. بنابراین یکی از بزرگترین مشکلات این محله کارتن خواب‌ها هستند که برطرف شدن آن عزم حاکمیتی را می‌طلبد. در برهه‌های مختلف اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است، طرح‌هایی انجام شده و کارتن خواب‌ها پراکنده شدند. تقریباً یکی دو سال گذشته بود که خبری بر این اساس منتشر شد که پلیس مبارزه با مواد مخدر موفق شد ۵۶ هزار معتاد متجاهر را به بیرون منطقه مولوی، هرندی، شوش هدایت کند، این محله ۵۶ هزار کارتن خواب ندارد احتمالاً در طول سال چندین بار این افراد را پراکنده کردند و دوباره به محله برگشتند به همین خاطر به عدد ۵۶ هزار نفر رسیده است.

*آیا مجموعه‌هایی که برای نگهداری کارتن خواب‌ها تاسیس شده جوابگوی اسکان این افراد و پایدار شدن این معضل نیست؟

سالهای قبل مجموعه‌هایی به ظرفیت نگهداری از کارتن خواب‌ها اضافه شده اما چیزی که مشهود است با قوانین جدید و سختگیری‌های فعلی میزان کارتن خوابی کم شده اما این وضعیت تا چه حد پایدار است هنوز مشخص نیست. سال ۱۳۹۷ نیز تا حدودی تعداد کارتن خواب‌ها کم شده بود اما با شیوع ویروس کرونا وضعیت به شکل سابق برگشت و تعداد کارتن خواب‌ها زیاد شد. دلیل این وضع نیز مشخص است متاسفانه در کشور آمار ابتلاء به اعتیاد رو به افزایش و سن ابتلاء به این بلای خانمان سوز رو به کاهش است، اوضاع اقتصادی و اجتماعی هم که مشخص است، بر این اساس دلیلی از دلایل ابتلاء به اعتیاد و کارتن خوابی کم نشده و عاملی برای برگشت کارتن خواب‌ها به زندگی عادی اضافه نشده است که انتظار داشته باشیم آمار و اعداد کم بشود. از این جهت تنها با گذشت زمان است که می‌توان گفت معضل کارتن خوابی کمی برطرف شده یا نشده است.

یکی از اقدامات و اهدافی که گروه جهادی «انسانم آرزوست» این بود که در محله و منطقه‌ای که در برابر کارتن خواب، معتاد متجاهر، عمده فروش و خورده فروش مواد تسلیم است، امید ایجاد کند بر این اساس نخستین گام را در تأسیس مرکز ترک اعتیاد برداشت و بعد از مطالعه و بررسی‌های دقیق و علمی به طرحی با عنوان «خانه راهی» رسید. خانه راهی دو ویژگی داشت ویژگی اول آن امیددهی و پیام رسانی در سطح محله و ویژگی دوم توانمندسازی افرادی بود که به ترک اعتیاد موفق شده بودند.

*آقای صالحی از چه زمانی با گروه جهادی «انسانم آرزوست» آشنا شدید؟

حدود چهارسال پیش بود که با گروه جهادی «انسانم آرزوست» آشنا شدم و فعالیت جهادی خود را در منطقه هرندی آغاز کردم. همچنین قریب به یکسال می‌شود که خانه و کاشانه خود را به این منطقه آورده و در محله هرندی ساکن شدم چون معتقد بودم باید در وسط میدان و در میان مردم باشم تا بتوانم برای اهالی محل کاری انجام دهم.

*در حوزه فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی در راستای آسیب زدایی اجتماعی اعتیاد از محله هرندی چه اقداماتی انجام شده است؟

متاسفانه محله دروازه غار سالیان سال است که قهرا و جبراً با این آسیب اجتماعی درگیر شده و با آن دست و پنجه نرم می‌کند.گفتنی است دو مقوله دید اجتماعی به اعتیاد و کارتن خوابی وجود دارد که با ابراز تاسف نوع برخورد با بیماری اعتیاد از اول تا به امروز برخورد مناسبی نبوده است. برای مثال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی اعتیاد را نه به عنوان بیماری بلکه به عنوان یک رذیله اخلاقی و رفتاری قلمداد می‌شد و اوایل پیروزی انقلاب اسلامی اعتیاد داشتن جرم محسوب و با معتادین همانند مجرم رفتار می‌کردند. اما با پیشرفت علم و اینکه در تمام جوامع جهانی اعتیاد به عنوان یک بیماری دیده شد، به طبع جامعه نیز این مساله را پذیرفت و سعی کرد در راستای مبارزه با این بیماری فعالیت کند.

برآورد دوستان در ابتدای کار از محله مولوی، هرندی و شوش بیش از ۱۰ هزار نفر کارتن خواب بود این در حالی است که محله هرندی ۲۴ هزار جمعیت دارد که این آمار نشان از اختلالی عظیم در زندگی افراد این محله دارد

از جمله این اقدامات می‌توان به ایجاد کمپ‌های ترک اعتیاد و مراکز بازدارنده از مواد مخدر اشاره کرد اما این اقدامات کافی نیست. یکی از مسائل مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که فرد معتاد تنها خودش درگیر اعتیاد نیست بلکه خانواده، وابستگان و اطرافیان خودش را نیز درگیر بیماری اعتیاد می‌کند. فردی که معتاد می‌شود، خواهر، برادر، پدر، مادر و جامعه اطرافش نیز دچار آسیب می‌شوند چرا که فرد معتاد خود تصمیم نمی‌گیرد بلکه این مواد مخدر است که برای او تصمیم می‌گیرد که چطور رفتار کند. یا حتی فرد معتاد ممکن است به خانواده و اطرافیان خود صدمه وارد کند و با خانواده رفتارهای خشن و پرخاش گرانه داشته یا از خانه و خانواده خود دزدی کند.

بخشی از مقابله با بیماری اعتیاد بستگی به خود فرد و بخش مهمی نیز به جامعه اطرافش برمی‌گردد. بر این اساس آموزش نحوه برخورد با فرد معتاد به اطرافیان او مسئله بسیار مهمی است. ان‌جی‌اوهای مختلف توانستند تا حدودی آموزش‌هایی در این خصوص به جامعه وابستگان به معتادان بدهند اما متأسفانه فرد معتاد بعد از اینکه مرحله ترک اعتیاد و سم زدایی را انجام می‌دهد بلاتکلیف است. اولاً خانواده او را نمی‌پذیرند و ایشان را به عنوان یک فرد بهبود یافته باور ندارند و منتظرند که مجدداً به سراغ مواد برود. در مرحله بعد جامعه نیز فرد بهبود یافته را در خود نمی‌پذیرد و با این فرد به صورت یک فرد عادی رفتار نمی‌کند کمااینکه بسیاری از معتادان ترک کرده نیز تا آخر عمر خود را فردی معتاد تصور می‌کنند و باور دارند بیماری اعتیاد همیشه با آنها هست.

خانه راهی این خلاها را دید و به منظور تقویت و توانمندسازی معتادان بهبوده یافته در راستای خانواده پذیری و اجتماع پذیری فرد معتاد اقدامات قابل توجهی انجام داد. برای مثال امروز معتادان بهبود یافته به صورت موقت در این محل اقامت می‌گزینند تا بعد از مرحله سم زدایی بتوانند پاکی خود را حفظ کنند و با یافتن شغل به جامعه بازگشت داشته باشند.