رازگشایی از یک جنایت مرموز؛ ردپای جمهوری اسلامی در قتل فریدون فرخزاد

امیر شجره، بنیانگذار کانال تلویزیونی فارسی‌زبان «پارس» در لس‌آنجلس، به رادیو فردا می‌گوید که فرخزاد چند هفته پیش از کشته شدن یک پیام صوتی برای او گذاشته بود.

در این پیام، فرخزاد گفته بود: «یکی-دو روز لس‌آنجلس بودم، ولی متأسفانه آنقدر وقتم کم بود که نشد تلفن بکنم، خانه خانم الهه [خواننده] بودم. ولی شنیدم برنامه‌های من را پخش می‌کنید، خیلی متشکرم. به زودی لس‌آنجلس هستم، یعنی کنسرت خیلی بزرگی دارم در کانادا و بعد در تمام آمریکا، بعد سری به شما می‌زنم. ولی به هر جهت تشکر از برنامه‌ها.»

بررسی اسناد رسمی به دست آمده از سوی رادیو فردا نشان می‌دهد که فرخزاد، در ماه مارس همان سال، به لس‌آنجلس بازگشته بود تا با مأموران تحقیق دربارهٔ پروندهٔ جنایی علیه خودش گفت‌وگو کند. مأموران او را بازداشت و پس از مدتی کوتاه با وثیقه‌ای ۱۲ هزار دلاری آزاد کردند.

به‌گفتهٔ شجره، فرخزاد به او گفته بود که مصمم است به آمریکا بازگردد و تولید و اجرای شوی تلویزیونی‌اش را که پیش از انقلاب میزبانی می‌کرد، در کانال «پارس» از سر بگیرد.

آقای شجره همچنین یادآور شد که فرخزاد در کانادا به سر می‌برد که آن پیام تلفنی را برای او گذاشت. این گفتهٔ بنیانگذار کانال تلویزیونی «پارس» با اسناد دیگر دربارهٔ محل حضور فرخزاد چند ماه پیش از کشته شدنش همخوانی دارد.

در کنسرتی که از آن به‌عنوان «آخرین برنامه» فرخزاد یاد می‌شود، او در برابر هوادارانش در شهر ونکوور در کانادا ظاهر شد. به‌گفتهٔ دو تن از نزدیکان این هنرمند و فعال سیاسی، از جمله یکی که در کنسرت یادشده حضور داشت، این برنامه در اواخر ماه ژوئن ۱۹۹۲، نزدیک به شش هفته پیش از کشته شدن فرخزاد، برگزار شد.

به فرض اینکه فرخزاد واقعاً در تدارک برای بازگشت بوده، به نظر می‌رسد او در این برنامه دیگر نگران حمله علیه حاکمان ایران نبوده است.

او در همین کنسرت گفت: «امروز من خجالت می‌کشم که بگویم ایرانی هستم، در حالی که ایرانی بودن در طول تاریخ باعث افتخار مردم بوده. چه بر سر ما آمده که مثل آلمان‌های زمان هیتلر خجالت می‌کشیم بگوییم رهبر ما آدولف هیتلر است؟ ولی در همین جاها...در همین مجالس خیلی‌ها هستند که مجیز همین آدولف‌ هیتلر در تهران را می‌گویند».

بدون نتیجه‌های سیاسی

در ماه ژوئیه ۲۰۲۰، نوری پور، نماینده ایرانی‌تبار پارلمان آلمان، در نامه‌ای رسمی از وزارت کشور آلمان دربارهٔ «نتایج سیاسی» تحقیقات دولت دربارهٔ قتل فریدون فرخزاد پرسید.

وزارت کشور پاسخ داد که در سال ۲۰۰۴ دادستان‌های فدرال آن کشور پروندهٔ قتل فرخزاد را به سبب «پیشینه اطلاعاتی-امنیتی» آن از همکاران‌شان در شهر بن تحویل گرفته‌اند و رسیدگی به آن را در همان سال متوقف کرده‌اند. اما سه سال بعد، در سال ۲۰۰۷، تحقیقات دربارهٔ این پرونده از سر گرفته شد و از آن زمان تا کنون ب‌کاآ، به‌نمایندگی از دادستانی فدرال آلمان، این تحقیقات را «علیه افرادی نامشخص» ادامه داده است.

وزارت کشور آلمان همچنین گوشزد کرد: «از آن‌جاکه این تحقیقات به پایان نرسیده، نتیجه‌ای سیاسی نیز از آن نمی‌توان به دست داد.»

به‌گفتهٔ علی لیمونادی، مؤسس تلویزیون فارسی‌زبان «آی‌آرتی‌وی» در لس‌آنجلس، مأموران تحقیق در آلمان دست‌کم از سال ۲۰۱۹ تا کنون پیگیر سرنخ‌هایی دربارهٔ قتل فریدون فرخزاد بوده‌اند.

آقای لیمونادی به رادیو فردا گفت که در ماه اوت ۲۰۱۹ که در فرانکفورت به سر می‌برد، پلیس آلمان با او تماس گرفت و دربارهٔ قتل فرخزاد از او پرسش‌هایی کرد: «از پلیس آلمان پرسیدم: اما چه‌طور ممکن است که (پس از گذشت این همه سال) پرونده همچنان باز باشد؟»

رادیو فردا مستقلاً نمی‌تواند صحت و سقم بازجویی از آقای لیمونادی را تأیید کند، هرچند او سندی را ارائه داد که نشان می‌دهد در تاریخ یاد‌شده در فرانکفورت آلمان بوده است.

آقای لیمونادی همچنین مدعی است که پلیس آلمان نسخه‌ای از یادداشتی درون‌سازمانی متعلق به وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی را به او نشان داد که از پشتیبانی مالی ده‌ها هزار دلاری تهران برای کارزاری گسترده در راه لکه‌دار کردن شخصیت و حیثیت فریدون فرخزاد در میان انبوه مهاجران ایرانی در لس‌آنجلس حکایت می‌کرد.

در این مورد نیز رادیو فردا تا کنون نتوانسته معتبر بودن سندی را که آقای لیمونادی به آن اشاره کرده، تأیید یا رد کند. در عین حال، ب‌کاآ هم حاضر به ابراز نظر در این زمینه نشد.

خود فرخزاد همواره تأکید می‌کرد که در گیرودار گردآوری کمک برای ایرانیان خردسال اسیر در عراق هیچ‌گونه تخلف مالی نداشته است.

بهمن شریف‌زاده، که گفته می‌شود از قربانیان پروندهٔ اتهام مالی به فرخزاد به شمار می‌رود، در گفت‌وگویی تلفنی با رادیو فردا تأکید کرد: «هیچ‌گونه کارزاری برای ترور شخصیت فرخزاد در میان نبود. کارآگاهان و بازپرسان مأمور رسیدگی به اتهام او پرونده‌اش را صرفاً بستند چون او را کشته بودند.»

رادیو فردا فهرستی طولانی از پرسش‌های مربوط به تحقیقات دربارهٔ قتل فرخزاد، از جمله ادعای وجود کارزاری برای لطمه زدن به حیثیت فرخزاد و نیز نقشی که به رضا نسبت داده‌اند (به‌خصوص که ردپای رضا، از جمله نمونه انگشت‌نگاری‌اش در ادارهٔ مهاجرت آمریکا، بر جای مانده) فراهم آورد و جویای نظر ب‌کاآ دربارهٔ آن شد.

دفتر روابط عمومی ب‌کاآ در ایمیلی پاسخ داد که چون تحقیقات ادامه دارد، مجاز به ابراز نظر در این زمینه نیست.

بر پایهٔ قوانین آلمان، تنها اعضای بلافصل خانوادهٔ قربانیان حوادث جنایی حق دارند که برای مطالعهٔ تحقیقات جنایی ذی‌ربط درخواست اجازه کنند.

تمامی شش خواهر و برادر فرخزاد اکنون چشم بر جهان بسته‌اند و تنها پسر او، رستم، ارتباط با پدرش را از سال‌ها پیش قطع کرده بود. رستم فرزند فریدون فرخزاد و همسر نخست او، آنیا بوچکووسکی، هنرپیشه و برنامه‌گردان رادیویی، متولد اتریش است.

رادیو فردا برای دست یافتن به مدارک و اسنادی مرتبط با قتل فریدون فرخزاد خواستار همکاری رستم شد. رستم ۵۴ساله در آسایشگاهی در مونیخ به سر می‌برد و سرپرست قانونی رستم به رادیوفردا گفته است که او علاقه‌ای به پیگیری پروندهٔ پدرش ندارد.

با استفاده از گزارش‌های تکمیلی خبرنگاران ارشد رادیو آزادی؛ گلناز اسفندیاری، تاد پرینس، و Correctiv.org نسخهٔ فارسی این گزارش را رضا شکراللهی ویرایش کرده است.