صد زن؛ شهردار شهر رقه پس از داعش

صد زن؛ شهردار شهر رقه پس از داعشیک ساعت پیشتوضیح تصویر،

لیلی (لیلا) مصطفی، شهردار شهر رقه در سوریه

وقتی لیلا مصطفی جوان برای تحصیل در رشته مهندسی عمران در دانشگاه شهر رقه قبول شد، هیچگاه تصور نمی‌کرد که بعنوان یک دختر کرد بتواند روزگاری شهردار این شهر شود. شهری زیبا در ساحل رود فرات.

تنها دو سال از فارغ التحصیلی‌اش گذشته بود که موج خیزش‌های مردمی موسوم به بهار عربی به سوریه هم رسید. لیلی بهمراه پدرش که هیچوقت سر سازگاری با نظام سیاسی خانواده اسد نداشت در اعتراضات شرکت کرد. اما دور از انتظارشان بهار نیامد و زمستان جنگ به زودی گریبانگیر سوریه شد.

در سال ٢٠١٣ شهر سه بار دست به دست شد. اول در کنترل گروه‌های نزدیک به بشار اسد بود. سپس بعنوان اولین مرکز استان به دست گروه‌های مخالف بشار اسد افتاد و در نهایت این گروه دولت اسلامی عراق و شام (داعش) بود که شهر را در دست گرفت و یک سال بعد رسما پایتخت داعش در سوریه شد.

کنترل رقه توسط داعش مردم زیادی را آواره کرد، از جمله خانواده لیلی مصطفی. آنها به مناطق کردنشین تحت کنترل نیروهای کرد رفتند. بر اساس برآورد کارشناسان در آن زمان، جمعیت شهر به کمتر از ۲۰۰۰۰۰ نفر رسید. کسانی که نتوانستند فرار کنند تحت حکومت رژیمی به دام افتادند که مجازات بریدن گردن و دست و سنگار برایش امری روزانه بود.

لیلی می‌گوید خانواده‌شان هرگز از سوریه دل نکندند و مانند میلیون‌ها شهروند سوری دیگر کشور را ترک نکردند. او می‌گوید "چرا باید وطن را ترک کنیم؟ اینجا وطنمونه".

گروه داعش در اوایل تابستان همان سال با عبور از مرز سوریه و عراق و کنترل شهر موصل خبرساز شد. آنجا ابوبکر البغدادی، خلافتش را اعلام کرد و خود را امیرالمومنین خواند.

در اوایل پاییز داعش به شهر کوبانی حمله کردند و آنجا بود که سرشان به سنگ خورد. مقاومت نیروهای کرد که بخش عمده‌ای از آنها زن بودند در تمام جهان تیتر اول رسانه‌ها شد و این با حمایت نظامی آمریکا از آنها همراه شد.

لیلی می‌گوید "مقاومت پنج ماهه کوبانی به یکباره اعتماد از دست رفته را به ما بازگرداند. اگر این زنها بتوانند با داعش بجنگند، چرا ما نتوانیم؟"

سال بعد لیلی وارد شورای مدنی رقه شد که به موازات یک شورای نظامی خود را برای آزادسازی شهر آماده می‌کرد. این شوراها توسط نیروهای سوریه دمکراتیک و ائتلاف بین‌المللی تحت رهبری آمریکا تاسیس شدند.

منبع تصویر، SDF

توضیح تصویر،

لیلی مصطفی

زن جوان خجالتی

از پادکست رد شوید و به خواندن ادامه دهیدپادکستبه عبارت دیگر

گفتگو با چهره‌های سیاسی، هنری و ادبی از تلویزیون فارسی بی بی سی.

برنامه ها

پایان پادکست

لیلی مصطفی زنی خجالتی و کم‌حرف است. به ندرت آرایش می‌کند و معمولا شلوار جین و کت و پیراهن می‌پوشد. او در انتخاباتی با حضور ١٢٠٠ عضو شورا در کنار یک عضو مرد به عنوان رئیس مشترک شورای مدنی رقه انتخاب شد. "یک باره خودم را در میان روسای عشایر و ریش سفیدها و مردهای معتبر شهر یافتم"، لیلی بال لبخند توضیح می‌دهد.

در پاییز سال ٢٠١٧ شهر رقه پس از یک درگیری سخت چند ماهه آزاد شد. تعدادی از اعضای داعش که در شهر محاصره شدند طی یک توافق با نیروهای سوریه دمکراتیک تحت حمایت آمریکا از شهر خارج شدند. لیلی شهر را "تلی از آوار" توصیف می‌کند و می‌گوید "شادی ما با دیدن شهری ویران شده به زودی به نگرانی تبدیل شد". کسی تصور نمی‌کرد که مردم دوباره به شهر بازگردند. لیلی می‌گوید "اما ظاهرا برای مردم خلاص شدن از شر داعش به این خرابی می‌ارزید. چون داعش کاری با مردم کرد که برای هیچ انسانی قابل تصور نیست".

حالا بیش از چهار سال از آزادسازی رقه می‌گذرد. علیرغم ویرانی ساختار شهر مردم زیادی به شهر باز گشته‌اند و درتلاشند از دل این ویرانی زندگی جدیدشان را سر بگیرند.

لیلی مهندس عمران است و از شهرسازی و مشکلات آن سر رشته دارد. می‌گوید "پذیرفتن مسئولیت شهرداری شهر در بیان کار سختی نیست، اما چالش اصلی آبادکردن شهری بود که زیربنای آن ویران شده بود و از همه مهمتر اعتماد بین مردم از بین رفته بود".

لیلی مصطفی به دنبال ایجاد موزاییکی از روابط بود که جوامع مختلف شهر را باهم آشتی دهد. در شهری که اکثر جمعیت آن عرب هستند و کردها، مسیحیان و سریانی‌ها در اقلیت.

"من بعنوان یک زن کرد باید با عدالت و انصاف با مشکلات مردم برخورد کنم. داعش بافت اجتماعی شهر را از بین برده بود. زنان خانه‌نشین شده‌بودند و تنها شوهرداری و بچه‌داری برایشان باقی مانده بود، می‌بایست کاری کرد".

اراده زن آزاد

بدنبال آغاز اعتراضات مردمی سوریه در سال ٢٠١١، کردهای این کشور با پروژه موسوم به خودمدیریتی دمکراتیک به میدان آمدند. پروژه‌ای که حضور زنان، دمکراسی از پایین به بالا، حق دفاع مشروع و حفاظت از محیط زیست از ارکان اصلی آن است.

در همین چارچوب هر پست کلیدی بین یک مرد و یک زن اداره می‌شود و حضور زنان در مناطقی که تحت کنترل نیروهای کرد و متحدانشان است بسیار پررنگ است.

زن‌های کرد در جنگ با داعش نقش کلیدی داشتند. صدها زن در کوبانی، تل ابیض، منبج و رقه در جنگ با داعش کشته شدند. لیلی می‌گوید برای دست یافتن به شهری سالم و با ثبات باید زنان نقش داشته باشند این بدون حضور آنها ممکن نیست.

لیلی امیدوار است که رقه به الگویی برای تمام سوریه تبدیل شود. به ویژه با توجه به برابری جنسیتی در عرصه‌های کار و زندگی.

وظیفه‌ای که این زن جوان بر عهده گرفت کار آسانی نیست، زیرا او می‌بایست هم با ارزش‌ها و آداب و رسوم قبیله‌ای کنار بیاید هم با ارزش‌های آزادی‌خواهانه زنانه. او مخالفانی در میان روسای قبایل و احزاب محافظه‌کار دارد اما همزمان الهام‌بخش بسیاری از زنان منطقه رقه هم هست.

لیلی توضیح می‌دهد که درصد زنانی که پست‌های مهم و اداری در شورا را اشغال می‌کنند به چهل درصد رسیده است. درصد بالایی که شاید در همه خاورمیانه تک باشد.

او شهر رقه را قلب تپنده سوریه توصیف می‌کند. می‌گوید "چشم همه سوریه به رقه دوخته شده. باید کشتی رقه را در طوفان سوریه به سلامت به ساحل رساند".

او می‌داند که آبادکردن شهری با پیچیدگی‌های تاریخی، فرهنگی و سیاسی به تنهایی ممکن نیست. او می‌گوید هرچه‌را انجام داده مدیون روحیه آزادیخواهانه زنان و مردان این شهر است. او با مدیریت شوراهای محلی به احیای زندگی در رقه، و آشتی دادن مردم مختلف منطقه و تشکیل جامعه مدنی مبتنی بر دموکراسی و احترام متقابل، همانطور که خودش می‌گوید، توانسته رهبری استثنایی از خود نشان دهد.

زنان سوریه اینجا توان خودشان را ثابت کردند. حالا نزدیک به هفت هزار زن در نهادها و اداره‌های مختلف مشغول به کار هستند. آنها به شکل حقیقی می‌خواهند آینده زیباتری برای خود و کشورشان بسازند.

خطر در کمین رقه

داستان رقه شاید به اینجا ختم نشود. در ده سال گذشته این شهر چهار بار دست به دست شده. شبکه‌های زیرزمینی داعش کماکان در شهر و حومه آن فعال هستند و گاه و بیگاه حملاتی را علیه شهروندان و پست‌های نظامی نیروهای سوریه دمکراتیک انجام می‌دهند. اما بازیگران بزرگ‌تری در کمین این شهر هستند.

از زمان قدرت گرفتن نسبی کردهای سوریه در میانه جنگ داخلی این کشور، ترکیه سر سازگاری با آنها نداشته است. در اوایل زمستان ٢٠١٨ ارتش ترکیه با کمک شبه‌نظامیان اسلامگرای سوری تحت حمایتش به منطقه کردنشین عفرین در شمال غرب سوریه حمله کرد. در میانه بی‌اعتنایی کشورهای غربی در فاصله چند هفته عفرین به اشغال ترکیه درآمد و هزاران شهروند عمدتا کرد شهر آواره شدند.

در پاییز سال ٢٠١٩ هم در پی تصمیم ناگهانی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری وقت آمریکا، برای خروج نیروهای‌شان از سوریه، ترکیه و متحدان اسلامگرایش این بار دو شهر سری کانی (راس العین)و گری سپی (تل ابیض) را تصرف کرد. در ماه‌های گذشته بار دیگر زمزمه یک حمله وسیع دیگر ترکیه به کردستان سوریه شنیده شد که با عدم موافقت آمریکا و روسیه لغو شده یا به تاخیر افتاده است.

از سوی دیگر دولت سوریه تاکنون اداره خودمختار شمال شرق سوریه را به رسمیت نشناخته و بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، بارها از لزوم خروج نیروهای آمریکایی و تسلیم شدن نیروهای کرد سخن گفته است. گویی که بقای سیاسی و نظامی کردهای سوریه و متحدان عربشان به حضور نظامی آمریکا و متحدانش در شمال شرق سوریه گره خورده است.

لیلی مصطفی در جواب مطرح کردن این احتمالات می‌گوید "ما اراده خود را ثابت کرده‌ایم و تجربه‌ای آزاد را زیسته‌ایم. حتی اگر در یک توطئه‌گری منطقه‌ای اداره خودمختار از بین برود، در نهایت بدون حضور زنان، اقلیت‌های قومی ،مذهبی و دینی در ساختار قدرت سوریه به جایی نمی‌رسد".

جایزه شهردار نمونه

لیلی مصطفی به پاس خدمات و تلاشی که برای آبادانی و صلح در شهر رقه انجام داده، از سوی بنیاد "سیتی مایرز" بعنوان یکی از نه شهردار نمونه سال ٢٠٢١ انتخاب شد. این جایزه به شهردارانی داده‌ می‌شود که با صداقت، عدالت و برابری به شهروندان خود خدمت کرده‌اند.

این بنیاد می‌گوید لیلی مصطفی با سرسختی توانسته برمحدودیت‌های پیچیده سنتی، قبیله‌ای، فرهنگی، مذهبی و امنیتی پیروز شود و زمینه همزیستی مسالمت‌آمیز شهروندان در سطوح مختلف را آماده کرده است.

در طول خدمت لیلی بعنوان شهردار مشترک شهر رقه کتابی به زبان فرانسوی درموردش نوشته شده است. مستندی به نام "٩ روز در رقه" درباره زندگی و فعالیتش ساخته شده و او در دهها گزارش تلویزیونی ظاهر شده است. اما همه اینها این زن جوان را از ماموریت سختش دور نکرده و می‌گوید "ما تازه اول راهیم".

مطالب بیشتر از مجموعه صد زن:

• صد زن؛ 'زنان دکور احزاب نیستند'
• صد زن؛ زندگی آمنه کاکاباوه از پیشمرگی کومه‌له تا نمایندگی پارلمان سوئد
• 'به هر زن اسیر تجاوز می‌کنیم و او را می‌کشیم'
• صد زن؛ 'من دادستان هستم اما از ترس طالبان مخفی شده‌ام'
• نامه‌هایی از افغانستان؛ 'هر روز برادرانم به مدرسه می‌روند و من چشم به در می‌مانم'
• صد زن؛ در جستجوی لبخند زن افغان
• صد زن؛ زنان دادخواهی که 'نه می‌بخشند، نه فراموش می‌کنند'
• صد زن؛ چرا زنان بیش از مردان دچار فرسودگی شغلی می‌شوند؟