امیدی به احیای تالاب‌های قم نیست

عباس جعفری کارشناس محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت نامطلوب تالاب‌های استان گفت: استان قم به دلیل قرار گرفتن در منتهی‌الیه حوضه آبریز دریاچه نمک، دچار اختلالات اساسی و تغییرات شدیدی شده است که موجب از بین رفتن و فرو اُفت قسمتی از ساختار و عملکرد اکوسیستم‌ها در برخی از نواحی آن گردیده است که به طور مشخص طی سالیان اخیر شواهد نشان از تنوع گونه‌ای، در ساده شدن اکو سیستم و ظهور بحران‌های محیط زیستی، به خصوص تالاب‌های موجود در استان قم دارد؛ کسری مخازن آب زیرزمینی و میانگین سطح ایستابی در منطقه وضعیت این تالاب‌ها را بحرانی و در بدترین شرایط در میان حوزه‌های آبریز کشور قرار داده است.

وی افزود: دشت مسیله نیز رتبه اول شوری در میان دشت‌های کشور را دارد و باید تلاش کنیم مدیریت زیست بومی یکپارچه ای را با محوریت استان قم برای این تالاب طراحی کنیم.

جعفری با اشاره به چالش‌های ایجاد شده در تالاب‌ها اعم از نشست زمین و نابودی سفره‌های آب زیرزمینی در دشت مسیله، خشک شدن تالاب‌ها و ایجاد شدن طوفان گرد و غبار، تخریب مراتع و پوشش گیاهی و اراضی کشاورزی، تصریح کرد: تبعات منفی این مشکلات، تخریب اکوسیستم‌های طبیعی و درنهایت سکونتگاه‌های انسانی را در منطقه در پی خواهد داشت.

وی با اشاره به اینکه در محدوده دشت مسیله قم پنج تالاب مهم وجود دارد که هیچکدام از ان ها در لیست کنوانسیون رامسر قرار نگرفته‌اند ادامه داد: هر پنج تالاب در مسیر مهاجرت پرندگان در فلات ایران برای پشتیبانی از مسیر مهاجرت و زمستان گذرانی پرندگان مهاجر بسیار قابل اهمیت هستند.

کارشناس محیط زیست استان با اشاره به این موضوع که تمامی حق آبه های ورودی به دشت مسیله قطع شده است و با اعلام اینکه سال گذشته حدود ۵ میلیون متر مکعب از سمت رودخانه قمرود و قره چای روان آب به دشت مسیله وارد شده است افزود: استان قم در حال حاضر رتبه دوم افت سطح ایستابی را در کشور دارد.

جعفری ادامه داد: در سال‌های اخیر با احداث دو سد مخزنی توسط شرکت آب منطقه‌ای قزوین با نام‌های نهب به حجم ۱۲۰ میلیون متر مکعب و سد بالاخانلو در بویین زهرا به حجم ۳۸ میلیون متر در سرشاخه‌های رود خانه شور باعث شده که نگرانی عمیقی از بابت قطع جریانات سیلابی به غرب دریاچه نمک و تالاب مره به وجود بیاید.

وی ادامه داد: در چند سال اخیر میزان محدودی روان آب از سد ۱۵ خرداد تحت عنوان رهاسازی حق آبه زیست محیطی جاری شده است اما به دلیل بی برنامگی در رهاسازی، این آب نصیب کشاورزان شده است و تأثیری بر تالاب‌های دشت مسیله و تغذیه سفره‌های آب زیر زمینی نداشته است.

جعفری با مطرح کردن درخواست اکثر کارشناسان و فعالان محیط زیستی مبنی بر اینکه تصمیمی باید اتخاذ شود که این مقدار آب با هماهنگی اداره کل محیط زیست و انجمن‌های محیط زیستی در فصول زمستانی و زمانی که مسیر رود خانه مرطوب است؛ تمام حق لبه‌های زیست محیطی جاری شده تا حداقل بتوان دشت مسیله و ابتدای دریاچه نمک را در بند جنگل آبدار نمود.

این کارشناس محیط زیست اشاره کرد: عدم وجود حق آبه و خشکی مفرط اطراف دریاچه همان مراتع اندک را هم نابود می‌کند و موجب سرگردانی عشایر و تعطیلی تورهای گردشگری می‌شود.

وی همچنین با اظهار تأسف از این مسائل بیان کرد: دشت مسیله قم به یکی از مهم‌ترین کانون‌های بحرانی گرد و غبار در مرکز کشور تبدیل شده است که نگرانی‌های بسیاری را در استان قم و استان‌های همجوار به وجود آورده است.

جعفری با اشاره به کاهش ۵۰ درصدی میزان بارندگی در سال زراعی ۱۴۰۰ و افزایش دو برابری روزهای آلوده در استان قم گفت: ناتوانی مدیریتی در سطح مسئولین استانی در زمینه رفع بحران زیست محیطی استان قم مشهود است.

کارشناس محیط زیست همچنین تصریح کرد: ماندگاری پدیده گرد و غبار فضای سبز شهری را به شدت تهدید خواهد کرد، ضمن ان که در بحث تهدید سلامتی شهروندان اوضاع خطرناک‌تر است.

ایشان با اعلام اینکه در در طی چهار سال گذشته، برای مبارزه با معضل گرد و غبار و کنترل عملیاتی و مدیریت ۲/۵ میلیون هکتار از اراضی غبار خیز کشور ۳۷۰ میلیون یورو اختصاص یافته است، ادامه داد: مسئولین استانی لطفاً اعلام کنند سهم استان قم از این اعتبارات چقدر بوده است؟ و کجا استفاده شده است؟

کارشناس محیط زیست استان قم با بیان اقدامات لازم در جهت احیای تالاب‌های استان گفت: باید ضمن آموزش گسترده بهره برداران محلی و پیاده سازی زنجیره ارزش محصولات کم مصرف، نسبت به اصلاح نظام بهره برداری در بخش‌های شرب، کشاورزی و صنعت، متناسب با شرایط اقلیمی و توان حوضه آبریز اقدام نمود و شاخص‌های راندمان و بهره‌وری مصارف آب در این بخش‌ها را بهبود بخشید تا طی یک فرایند تدریجی شاهد کاهش مصارف آب در دیگر بخش‌ها و افزایش حق آبه تخصیصی به تالاب‌ها باشیم.

جعفری در انتهای صحبت‌های خود با اشاره به نتایج بررسی وضعیت محیط زیست دشت مسیله استان قم ادامه داد: تعیین حد و مرز تالاب‌ها و حریم تالاب‌ها جهت اجرا نمودن برنامه‌های حفاظت، و اصلاح کاربری‌های غیر مجاز در محدوده‌های نیازمند حفاظت محیط زیست باید انجام گیرد که نیازمند جلب همکاری‌های بخش‌های غیر دولتی و دولتی می‌باشد و مطمئناً اگر مشارکت تمامی سازمان‌های درگیر صورت نگیرد مانند بسیاری از طرح‌های احیا دشت مسیله با شکست همراه خواهد شد.