چگونه می‌توان از وسواس نجس و پاکی نجات پیدا کرد؟

به گزارش خبرنگار مهر، یکی از مهمترین واجبات دین مبین اسلام که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد، فراگیری احکام دین است. کسی که اسلام را به عنوان دین خود بر می‌گزیند باید برنامه‌های آن را به طور کامل در همه قلمروهای زندگی خود بپذیرد و رفتار و عملکرد خویش را مطابق با احکام دین تنظیم نماید، انجام چنین تکلیفی می‌طلبد فرد مسلمان نسبت به مقدار مورد نیازش از احکام دین که به آن احتیاج دارد و برایش پیش می‌آید، شناخت پیدا کند تا بتواند آن را در زندگی خود اجرا نماید. می‌توانید در اینجا پاسخ به سوالات فقهی که پیش‌تر منتشر شده است را ببینید.

یکی از موضوعاتی که در مورد آن پرسش‌های زیادی مطرح می‌شود مسائل مربوط به وسواس فکری و عملی است.

حضرت آیت الله خامنه‌ای

پرسش: چند سالی است که به بیماری وسواس مبتلا شده‏ ام و این موضوع مرا بسیار عذاب می‏دهد، و روز به روز این حالت در من تشدید می‏شود تا جایی که در همه چیز شک می‏کنم و همه زندگی‌ام بر پایه شک استوار گشته است. بیشترین شک من درباره غذا و اشیاء مرطوب است، به همین دلیل نمی‏توانم مثل سایر مردم عادی زندگی کنم. وقتی داخل مکانی می‏شوم فوری جوراب هایم را از پای خود بیرون می‏آورم زیرا فکر می‏کنم جوراب‏هایم عرق کرده و بر اثر تماس با نجس، نجس خواهند شد، حتی من بر سجاده هم نمی‏توانم بنشینم. هر وقت بر آن می‏نشینم بر اثر وسوسه نفس از روی آن بلند می‏شوم تا مبادا پرزهای سجاده به لباسهایم بچسبد و مجبور به شستن آنها شوم. در گذشته چنین نبودم، اکنون از این کار هایم خجالت می‏کشم و همیشه دوست دارم کسی را در عالم رؤیا ببینم و مشکلاتم را با او در میان بگذارم و یا معجزه‏ای رخ دهد و زندگی‏ام را دگرگون نماید و به حالت گذشته‏ام برگردم. امیدوارم مرا راهنمایی فرمایید.

پاسخ: احکام طهارت و نجاست همان است که در رساله‏های عملیه ذکر شده ‏است. از نظر شرعی همه اشیاء محکوم به طهارت هستند، مگر مواردی که شارع حکم به نجاست آنها کرده و برای انسان هم یقین به آن حاصل شده است. در این صورت رهایی از بیماری وسواس احتیاج به رؤیا و معجزه ندارد، بلکه باید مکلّف ذوق و سلیقه شخصی خود را کنار گذاشته و متعبد و مؤمن به دستورات شرع مقدس باشد و چیزی را که یقین به نجس بودن آن ندارد، نجس نداند. زیرا شما از کجا به نجاستِ در و دیوار و سجاده و سایر اشیایی که استفاده می‏کنید، یقین پیدا کرده‏اید؟ چگونه یقین پیدا کرده‏اید که پرزهای سجاده‏ای که بر روی آن راه می‏روید یا می‏نشینید، نجس هستند و نجاست آنها به جوراب و لباس و بدن شما سرایت می‏کند؟ لذا در این صورت اعتنا به وسواس برای شما جایز نیست. مقداری عدم توجه به وسوسه نجاست و تمرین عدم اعتنا به شما کمک خواهد کرد تا به خواست و توفیق خداوند خود را از وسواس نجات دهید.

پرسش: زنی هستم با تحصیلات عالی و دارای چندین فرزند، مشکلی که از آن رنج می‏برم مسأله طهارت است. چون در خانواده‏ای متدین بزرگ شده‏ام، می‏خواهم همه تعالیم اسلامی را مراعات کنم. به علت داشتن فرزندان کوچک، همیشه با مسائل بول و غائط سر و کار دارم. هنگام تطهیر بول، ترشحات سیفون پراکنده شده و به پاها، صورت و حتی سرم برخورد می‏کنند و هر دفعه با مشکل تطهیر آن اعضاء مواجه هستم، و این باعث شده که در زندگی با سختی‏های زیادی روبرو شوم. از طرفی هم نمی‏توانم این امور را رعایت نکنم، زیرا مربوط به عقیده و دینم است. برای حل مشکل به پزشک روانشناس هم مراجعه کردم، ولی نتیجه‏ای نگرفتم. بعلاوه موارد دیگری هم هست که از آنها رنج می‏برم مثل غبار شی‏ء نجس یا مراقبت از دست‏های کودک که یا باید آنها را آب بکشم و یا از دست زدن بچه به اشیاء دیگر جلوگیری نمایم. با توجه به اینکه تطهیر شی‏ء نجس برای من بسیار دشوار است ولی در همان وقت، شستن آن ظرفها و لباسها در صورتی که فقط کثیف باشند برایم راحت است. لذا از حضرتعالی می‏خواهم که با راهنمایی‏های خود زندگی را بر من آسان نمایید.

پاسخ: ۱. از نظر شرع مقدس، در طهارت و نجاست، اصل بر طهارت اشیاء است. یعنی در هر موردی که کمترین تردیدی در نجس شدن آن برای شما حاصل شد، واجب است حکم به عدم نجاست کنید.

۲. کسانی که دارای حساسیت نفسانی شدیدی در مورد نجاست هستند (به این افراد در اصطلاح فقهی وسواسی گفته می‏شود)، حتی اگر گاهی یقین به نجاست هم پیدا کردند، باید حکم به عدم نجاست کنند، مگر در مواردی که نجس شدن یک شی‏ء را با چشمان خود ببینند، به‌طوری که اگر فرد دیگری هم آن را ببیند، یقین به سرایت نجاست پیدا کند، فقط در این موارد باید حکم به نجاست کنند. استمرار اجرای این حکم در مورد افراد مزبور تا زمانی است که این حساسیت به‌طور کلی از بین برود. ۳. هر شی‏ء یا عضوی که نجس می‏شود، برای تطهیر آن، یکبار شستن با آب لوله‏کشی بعد از زوال عین نجاست کافی است. تکرار در شستن یا فرو بردن آن در آب لازم نیست، و اگر شی‏ء نجس از قبیل پارچه و مانند آن باشد، باید به مقدار متعارف فشار داده شود تا آب از آن خارج گردد. ۴. از آنجایی که شما به این حساسیت شدید در برابر نجاست مبتلا هستید، باید بدانید که غبار نجس در هیچ صورتی نسبت به شما نجس نیست و نیز مراقبت از دست‏های کودک چه پاک باشد یا نجس و همچنین دقت در اینکه خون از بدن زائل شده یا خیر، لازم نیست. این حکم درباره شما تا زمانی که این حساسیت از بین نرفته، باقی است. ۵. دین اسلام دارای احکام سهل و آسان و منطبق با فطرت بشری است، لذا آن را بر خود مشکل نکنید و با این کار باعث وارد شدن ضرر و اذیت به جسم و روحتان نگردید. حالت دلهره و اضطراب در این موارد زندگی را بر شما تلخ می‏کند، و خداوند راضی به رنج و عذاب شما و کسانی که با شما ارتباط دارند، نیست. شکرگزار نعمت دین آسان باشید و شکر این نعمت، عمل بر اساس تعلیمات خداوند تبارک و تعالی است. ۶. این حالت یک وضعیت گذرا و قابل علاجی است. افراد بسیاری بعد از ابتلا به آن، با روش مذکور از آن نجات یافته‏اند. به خداوند توکل نمایید و نفس خود را با همت و اراده آرامش ببخشید. انشاء الله موفق باشید.

پرسش: اینکه حکم شده است که فرد وسواس نباید به شک خود اعتنا نماید آیا منظور هر نوع از شک می‌باشد؟ آیا می‌توان به هر نوع از شک که برای فرد وسواس پیش می‌آید (چه شک در طهارت و نجاست و چه غیر آن)، در حالی که برای افراد عادی و غیر وسواس این نوع از شکها عرفاً وجود ندارد و یا کمتر پیش می آید اعتنا نکرد؟

پاسخ: بله، هر نوع شکی را شامل می‌شود.

حضرت آیت الله سیستانی

پرسش: آیا یقین فرد وسواسی در حکم شک می باشد؟

پاسخ: فتوای واضح و صریح همه فقهاء بر اساس مدارک و ادله شرعیه این است که: وظیفه شخص وسواسی اعتنا نکردن به وسواس می باشد، و هر جا در طهارت چیزی دچار شک شود باید بنا را بر پاک بودن آن چیز بگذارد، بلکه حتی اگر در موردی یقین به نجاست پیدا کرد – که معمولاً برای سایر مردم در این موارد یقین به نجاست پیدا نمی شود – علم و یقین وسواس اعتبار ندارد، و بر او واجب است که بنا را بر طهارت بگذارد. پس اگر شخص وسواسی به این فتوای شرعی عمل کند و در موارد شک در طهارت بلکه در موارد یقین به نجاست هم بنا را بر پاکی بگذارد نزد خدا معذور است اگر چه در واقع لباسی که در آن نماز خوانده یا غذایی که خورده نجس بوده باشد.

پرسش: سفارش شما در مورد شخص وسواس چیست؟

پاسخ: به شخص وسواس نصیحت می شود که خود را اصلاح کرده تا از این بیماری خلاص شود و این امر طی دو مرحله میسر میگردد:
اول: باید توجه داشته باشد که این حالت از لحاظ عقلی و شرعی مذموم می باشد زیرا شخص از حالت میانه روی و اعتدال خارج می گردد و بدون اینکه هیچ نفعی داشته باشد توانائیها و نیروی انسان را به هدر می دهد.
هرگز وسواس نوعی پرهیزگاری محسوب نمی گردد و در شرع مبین اسلام این امر ستایش نشده، بلکه وسواس نوعی اختلال در درک و فهم فرد می باشد که ناشی از ضعف در نفس و اراده می باشد و همانطور که در احادیث شریفه آمده است، تسلیم شدن به وسوسه های شیطان خبیث است، پس اگر انسان این را به خوبی درک کند و حقیقت این امر برایش معلوم شود نوبت به مرحله دوم می رسد.
مرحله دوم: باید انسان تلاش فراوان کند که بتواند بر نفس خود غلبه داشته باشد و قدرت تصمیم گیری را به دست خود بگیرد و نگذارد که شیطان او را بازی داده و فریب دهد، و عزم راسخ داشته باشد که خداوند متعال اورا بر عدم اعتنا به احتمالات و وسوسه ها سرزنش نخواهد کرد، و اگر شک کند – مثلاً - که آب به جایی از بدن خود رسیده یا نه به شک خود اهمیتی ندهد و بنا را بر آن بگذارد که تطهیر حاصل شده همچونانکه عادتاً چنین می گردد، و هرچه بی اعتنایی او به این شک ها تکرار گردد تسلط تخیل و وسوسه ضعیف تر می شود، تا اینکه شیطان از او مأیوس گردد و شخصی معتدل در مراعات طهارت و نجاست شود و مطمئن باشد که اگر وارد این مسیر شود و بنا بر را بر مبارزه با این وسواس بگذارد پیروز می گردد و پروردگار متعال او را یاری می نماید و حیله شیطان را ضعیف می نماید. خداوند کریم می فرماید: (همانا کید و حیله شیطان ضعیف است).

پرسش: من در انجام غسل خیلی وسواس دارم و هر غسلی ۱ یا یک ساعت و نیم طول میکشد به طوری که بعضی اوقات نمازم قضا می شود برای رفع این مشکل لطفاً راهنمائیم کنید؟

پاسخ: کاری که می کنید جایز نیست. بیش از حد متعارف تکلیف دیگری ندارید و برای غسل کردن مانند دیگران غسل کنید چه از نظر وقت وچه از نظر آب و اسراف کردن حرام است.
و از شیطان پرهیز کنید که تارک الصلاة عذابش سخت است.

پرسش: کسی که در نماز زیاد شک می کند آیا باید نماز شک را بخواند؟

پاسخ: بنا را بر صحت بگذارد و اعتنا به شکش نکند و نماز احتیاط خواندن واجب نیست.

پرسش: من در غسل زیاد شک می کنم مثلاً وقتی طرف چپ را می شویم شک می کنم که طرف راست بدنم را مثلاً قسمتی از آن را شسته ام یا نه در اینجا تکلیف من چیست؟

پاسخ: به شک خود اعتنا نکنید و اعمال محکوم به صحت است.

پرسش: من وسواس دارم در امور نجس و پاکی، میشود مرا راهنمائی کنید؟

پاسخ: اول: در آب کشیدن چیزهای متنجس به یک و یا دو بار اکتفا نمائید هرچند یقین داشته باشید که آن چیز هنوز نجس است.
دوم: اگر از راهی یقین به نجس شدن چیزی پیدا نمودید که آن راه برای غیر شما یقین آور نیست به این یقین اعتنا ننمائید و آن چیز را آب نکشید. و همچنین در هر حال به شک در نجاست اعتنا نکنید.
سوم: بدانید که اگر به روش فوق الذکر عمل کنید هرگز نزد خداوند متعال مسئولیتی نخواهید داشت، و این معنا را مکرراً به خود تلقین نمائید تا ان شاء الله تعالی عارضه وسوسه شما کم کم مرتفع شود.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

پرسش: اینجانب فهیمه الف مبتلا به بیماری وسواس هستم، و متأسّفانه بسیار شدید و غیر قابل تحمّل است، مثلا در مورد تطهیر و غسل وسواس من به گونهای است که گاهی اوقات وقتی شب به حمام میروم نزدیک طلوع آفتاب موفّق به تطهیر و انجام غسل میشوم! باور کنید در این چند سال به اندازه بیست سال آب مصرف کردهام! برای درمان این بیماری به نزد برخی از علما رفتم، ولی مؤثّر نشد، به مشهد رفتم، با چه گرفتاریهایی که در سفر و هنگام تشرّف داشتم، و بسیار دعا و تضرّع کردم، ولی متأسّفانه شفا نیافتم. این بیماری نزدیک است مرا از پای در آورد، نه تنها خود، که خانواده را نیز نگران و در زحمت انداختهام، وسواس باعث شده که نتوانم عبادتهایم را انجام دهم، بدین جهت ماه رمضان را سفر میکنم، تا مشکل روزه گرفتن نداشته باشم؛ اگر چه در سفر نیز هیچ چیز نمیخورم! چه کنم تا از این وضع غمبار نجات یابم، و از زخم زبان اطرافیان آسوده گردم؟

پاسخ : مشکل شما در واقع از خود شماست، و مقصّر اصلی خودتان هستید، و به همین دلیل دعای شما هم مستجاب نمیشود، و علّت اصلی آن ندانستن مسأله است. مسأله اصلی این است که بر شما واجب نیست یقین به طهارت و غسل و مانند آن پیدا کنید، آنچه بر شما، به عنوان یک وظیفه شرعی، لازم میباشد این است که به مقدار سایر مردم آب بریزید، و به همان قناعت کنید، هر چند در غسل و طهارت شک داشته باشید و ما مسؤولیّت شرعی این کار را می پذیریم.
شما از امروز فقط به مقدار مردم آب بریزید و قناعت کنید، و با بدن نجس و حال جنابت (به گمان خودتان) نماز بخوانید، و هیچ اشکالی هم ندارد، و نماز و روزه شما کاملا صحیح است. و ما به این وسیله بر شما، و تمام افراد وسواسی، إتمام حجّت میکنیم، و مخالفت با آن گناه است. ما از خداوند میخواهیم که به شما توفیق توجّه به این مسأله را عنایت کند، و از دام شیطان نجات پیدا کنید.

پرسش: مدّتی قبل، تقریبآ در همه امور، در دام وسواس افتادم. اکنون تا حدودی آن را از خود دور کردهام، ولی مشکلی که هنوز دارم طول کشیدن غسل (در حدود چهل دقیقه) و گاه تکرار الفاظ نماز است. لطفآ مرا راهنمایی کنید.

پاسخ : بهترین راه برای ترک وسواس، بی اعتنایی به آن است؛ یعنی ملاحظه کنید دیگران چه مقداری، مثلا برای غسل، معطّل میشوند، شما هم چنین کنید، مثلا ده دقیقه یا حداکثر یک ربع ساعت؛ اگر شیطان گفت درست نشد، اعتنا نکنید، عمل شما صحیح است و نگران نباشید، و ما مسؤولیّت آن را بر عهده می گیریم.

پرسش:آیا اعمال وسواسیها ضرری به اعتقادات آنها نمیزند؟ به عنوان مثال، زن وسواسی هنگامی که یک چیز نجس را ده بار آب میکشد، او در واقع وقتی دوبار با آب قلیل آب کشید، معتقد است که هنوز نجس است، در حالی که خدا و پیامبر(ص) و ائمه(ع) میگویند پاک است، آیا چنین شخصی عملا با شرع مقدّس اسلام مخالفت نکرده است؟

پاسخ : عمل به وسواس کار خلافی است؛ ولی ضرری به اعتقادات او نمی زند.

پرسش ـ در مصرف آب زیاده روی میکنم، و هر چه تلاش مینمایم نمیتوانم جلوی این کار زشت را بگیرم. به همین جهت همواره با شوهرم مشاجره داریم. او میگوید : «گذشته از این که کار حرامی انجام میدهی و ضامن هستی، من که شوهر تو هستم راضی به عمل تو نیستم». لطفآ بفرمائید :
الف) آیا کار من حرام و موجب ضمان است؟
ب) آیا در وضو و نمازم اشکالی ایجاد میشود؟

پاسخ : سعی کنید به مقدار متعارف آب مصرف کنید. اگر بیش از آن باشد و همسرتان راضی نباشد، حرام و موجب ضمان است. و اگر شیطان وسوسه کند که فلان مقدار آب کافی نیست، اعتنا نکنید و اعمالتان اشکالی نخواهد داشت، و ما مسئولیّت آن را به عهده میگیریم. و به فرض که همسرتان هم راضی باشد، اسراف در آب وضو و غسل جایز نیست.

پرسش: دختری 20 ساله هستم، و به شدّت وسواس دارم، این وسواس مانع ترقّی من شده است. یک بار برای شما در این مورد نامه نوشتم، و شما این گونه جواب دادید :
«ما راهی نشان میدهیم که به افراد زیادی توصیه کردهایم، و بسیار مؤثّر است، و آن این است که شما به افراد متدیّن معمولی نگاه کنید، ببینید آنها چقدر آب میکشند، به همان مقدار قناعت کنید. بقیّه برای شما پاک است، و ما مسؤولیّت آن را شرعآ میپذیریم». در حالی که من در نامه قید کرده بودم که فقط از شما یک فتوی میخواهم، و آن این که : «چیزهای نجس و متنجّس را برای مدّتی بر من پاک بدانید». ولی شما جوابی که در بالا ذکر شد را مرقوم داشتید، و من باز هم روی حرفم هستم، این فتوی را بدهید تا من چیزهای نجس و متنجّس را پاک بدانم.

پاسخ : شما باید تسلیم حکم خدا باشید. حکم خدا این است که به مقدار متعارف بشوئید، بقیّه برای شما «پاک» است، هر چند حالت وسواس به شما میگوید نجس است، این روشنترین راه است، و بسیاری از این طریق درمان شده اند.

پرسش:چند مسأله در مورد طهارت و نجاست برایم پیش آمده که همواره فکر و ذهن مرا مشغول کرده است. و مرا به شدّت عذاب میدهد، از درس و مطالعه افتادهام، و خانوادهام نیز از رفتار من به تنگ آمدهاند. شما را به مقام رسول اللّه(ص) قسم میدهم، مرا نجات دهید. اگر شما بفرمائید: «اعتنابه این موارد حرام است؛ و در صورت اعتنا، به جهنّم میروی». و گناهش را به گردن بگیرید، نجات پیدا می کنم.

پاسخ: به یقین اعتنا کردن شما به مواردی که برخواسته از وسواس است حرام می باشد، و باید آن را ترک کنید، و ما مسؤولیّت آن را به گردن می گیریم.