ادعیه حضرت زهرا (س) مبین الگوی سبک زندگی فاطمی

خبرگزاری مهر - گروه دین و آیین: در ایام منسوب به حضرت صدیقه طاهره و فاطمیه اول هستیم. الگو گرفتن از زندگی ائمه علیهم‌السلام جزو موارد مورد تاکید در معارف اسلامی و در جهت ساختن سبک زندگی مناسب برای مؤمنان است، در زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها باید دقیق شد، با نگاهی نو آن زندگی را شناخت و به معنای واقعی کلمه آن را الگو قرار داد. یکی از ابعاد زندگانی این بانوی بزرگوار نیایش‌های عاشقانه آن حضرت با خداوند تبارک و تعالی است. دعاهایی است که منسوب به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده و راه گشا برای کسب معرفت و رسیدن به کمال محسوب می‌شود.

دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست. دعا در فرهنگ اسلامی از مهم‌ترین عبادات است؛ تا آنجا که خداوند در قرآن مجید پس از امر به دعا و وعده استجابت «وَقالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُم» می‌افزاید: کسانی که در برابر این رابطه نزدیک خلق و خالق تکبر می‌ورزند به زودی با ذلت وارد دوزخ می‌شوند: «اِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ». و در جایی دیگر از قرآن مجید می‌خوانیم: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْلادُعاؤُکُم»؛ (بگو: پروردگارم برای شما ارزشی قائل نیست اگر دعای شما نباشد).

در اهمیت فوق العاده دعا در فرهنگ اسلامی همان بس که دعا زیباترین رابطه خلق با خالق است و باعث طراوت روح انسان و نور امید بر آن می‌شود. دعا انسان را به اصلاح خویشتن و تهذیب اخلاق دعوت می‌کند. دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست. به هنگام دعا، انسان با تمام وجودش خدا را مخاطب ساخته و از فضل و رحمتش طلب می‌کند و با خضوع و تذلل او را می‌خواند و خواسته‌های خود را بی پرده به عرض او می‌رساند.

گفتنی است به هنگام دعا تمام حجاب‌ها میان خداوند و بندگان برداشته می‌شود و انسان، مستقیماً او را مخاطب قرار داده و تمام نیازهای خود را با او در میان می‌گذارد. اضافه بر این، شکی نیست که دعا نقش بسیار مؤثری در تربیت نفوس انسانی و سوق آنها به مراتب کمال دارد که بسیاری از آن غافل اند. با این‌که خداوند به انسان بسیار نزدیک است «وَنَحْنُ أَقْرَبُ اِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرید» ولی بسیار می‌شود که انسان با غفلت و بی توجهی از او فاصله می‌گیرد و دور می‌شود. دعا می‌تواند این دوری را تبدیل به نزدیکی کند و این فاصله را از میان بردارد چرا که انسان به هنگام دعا، قرب و نزدیکی خود را به خدا کاملاً احساس می‌کند. دعا همچون باران بهاری است که سرزمین دل‌ها را سیراب می‌کند و شکوفه‌های ایمان و اخلاص و عشق و عبودیت را بر شاخسار روح انسان ظاهر می‌سازد. دعا نسیم روح ‌بخش قدسی است که همچون دم مسیحا عظم رمیم را به اذن الله حیات می ‌بخشد.

دعا دریای مواجی است که گوهرهای فضایل اخلاقی را در درون وجود انسان پرورش می‌دهد. هر نفسی که با دعا همراه است ممدّ حیات است و مفرّح ذات و هر دلی که با نور دعا قرین است با تقوای الهی همنشین است. دعا کننده، وصول به مقاصد شخصی یا نوعی خود را از خدا می‌طلبد و خداوند تربیت و پرورش روحانی او را از طریق دعا می‌خواهد.

بر همین اساس حجت الاسلام والمسلمین محمود معرفت پژوهشگر مسائل دینی، از رهگذر شرح و دعاهای ایام هفته حضرت زهرا سلام الله علیها، زوایای پنهانی که در این ادعیه نورانی نهفته است را مطرح و مطالب آن تقدیم مخاطبان می‌شود. آنچه در ادامه می‌خوانید بخش نخست این سلسله مطالب است:

بسم الله الرحمن الرحیم. إِنَّ رَبَّکُمُ اللّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَی عَلَی الْعَرْشِ یُغْشِی اللَّیْلَ النَّهَارَ یَطْلُبُهُ حَثِیثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ أَلاَ لَهُ الْخَلْقُ وَالأَمْرُ تَبَارَکَ اللّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ.

در آیه ۵۴ سوره مبارکه اعراف دو کلمه قرآنی «الخلق» و «الامر» آمده است. این دو کلمه بیانگر دو عالَمی هستند که در ملکیت خداوند متعال قرار دارند. علمای قرآن شناس در بیان تفاوت این دو عالَم اینگونه بیان می‌کنند که عالَم امر، عالَم دفعی است و به مجرد اراده تحقق در آن ظاهر می‌شود و عالَم خلق، عالَم تدریجی است، در این عالَم فاعل از اراده تا تحقق باید اقدامی بصورت تدریجی انجام بدهد. همه انسان‌ها اعم از معصوم و غیر معصوم بعد از ورود به این عالَم ملکی در عالم خلق قرار می‌گیرند از این جهت امورات و کارهای‌شان باید به صورت تدریجی انجام بگیرد.

ظرف انجام کارها و امور در این دنیا بستری به نام زمان است و برای اینکه انسان خود را از مظروف بودن بی اختیار در ظرف زمان برهاند باید تلاش کند به مرحله صاحب بر زمان بودن برسد.

در اصطلاح عرفانی، عرفا ابن الوقت بودن را اصل قرار می‌دهند و از این تعبیر معنایی خاص و منظوری ویژه را مد نظر دارند. آموزه‌های علمی و عملی اولیای دین علیهم السلام این منظور را روشن می‌کند و آن عبور از مرحله بنوت به مرحله ابوت بر زمان است. بنوت به معنای فرزندی و تسلیم شدن در برابر شرایط و قواعد ظرفی که انسان در آن قرار دارد، است و ابوت به معنای نقش فعال و فاعلیت بر ظرف و درظرف داشتن، است.

معصومین (علیهم السلام) نیز همانند غیر معصوم ملزم هستند در ظرف زمان و مکان عالم خلق قرار بگیرند. اما خداوند متعال این اجازه را به انسان داده است که اگر خواست بتواند خود را از مظروف شدن اجباری به صاحب ظرف شدن ارتقاء ببخشد تا بتواند در آن ظرف آنچه را که خود می‌خواهد اظهار و ابراز کند.

اولیاء دین (علیهم السلام) ضمن پذیرش ویژگی عالم خلق که همان تدریج است، ایام هفته را به عنوان قطعه‌های زمانی قابل تقسیم در نظر گرفتند و برای هر روز و هر شب آن برخی کارهای متناسب با آن را تعلیم فرمودند، یکی از این کارهای متناسب دعا است. در حدیث شریف نبوی آمده است: «الدعا مخ العبادة»؛ دعا مغز عبادت است. اولیا دین (علیهم السلام) دعا را در هر روز ایام هفته با اظهار و ابراز مخصوص به خودش نمایان کردند، دعاهایی که در آن در هر روزی خواسته‌هایی را با توجه به همان روز از خداوند متعال درخواست می‌کنند.

این درخواست‌ها، درخواست‌ها و مطلوب‌های دائمی است و در کل عمر هر هفته تکرار می‌شود. معصوم (علیه السلام) که در درجه اعلای حکمت قرار دارد مقصودی از این تکرار داشته و آن نشان دادن اهمیت این درخواست‌ها است.

با توجه به اینکه در ایام فاطمیه قرار داریم به مطالعه دعاهایی که حضرت زهرا (س) در روزهای هفته‌های عمر شریفشان به درگاه الهی تقدیم داشتند، می‌پردازیم. از آنجایی که هفته از نظر تقویم از روز شنبه آغاز می‌شود اولین دعایی که مورد دقت قرار می‌دهیم دعای روز شنبه است.

قبل از ورود به بحث باید توجه داشت که دو نوع خواسته و تمنا وجود دارد، خواسته‌های آنی و موقت و خواسته‌های عمری. خواسته موقت مربوط به آن لحظه‌ای است که انسان در آن قرار گرفته است اما خواسته عمری در جهت تعمیر و آبادانی عمر است. واژه عمر از عمران به معنای آباد کردن گرفته شده است بنابراین صاحب عمر یعنی انسان در آموزه‌های دینی بر ساختن عمر خود راهنمایی و هدایت شده است.

دعاها و خواسته‌هایی که در رابطه با ساختن و آباد کردن عمر از جانب اولیا الهی مطرح شده است بیانگر این مسئله است که اگر انسان بخواهد حیات خود را به رنگ اولیاء الهی (علیهم السلام) رنگ آمیزی کند باید در مسیر این خواسته‌ها قرار بگیرد و دعا و خواسته معصوم (علیه السلام) را دعا و خواسته خود قرار بدهد. بنابراین اگر کسی مایل است زندگی فاطمی و علوی داشته باشد باید دعاها و خواسته‌های این بزرگواران را در زندگی خود وارد کند و مطلوب ایشان را اصل و مطلوب خویش بگرداند.

با توجه به وحدت وجودی اولیاء الهی (علیهم السلام) با یکدیگر برخی درخواست‌ها و دعاها میان ایشان مشترک است و برخی درخواست‌ها و دعاها نیز با توجه به جلوات هر معصوم (علیه السلام) مختص به آن جلوه و تجلی مطرح شده است. ما سعی داریم به مطالعه متون و ادعیه الایام و تجلیات حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در این متون بپردازیم. ان شاءالله.