چه کسی در ایران مواد غذایی فاسد توزیع می کند؟

 چه کسی در ایران مواد غذایی فاسد توزیع می‌کند؟

این روزها شمار ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی که نشان می‌دهد سلامت شهروندان، با توزیع مواد غذاییِ فاسد، خصوصا غلات «تاریخ‌ مصرف ‌گذشته» تهدید می‌شود، بالا گرفته است.

گر چه اغلب این ویدیوها با سکوت مسوولان بخش بهداشت و سلامت همراه بوده، اما اخیرا انتشار ویدیویی از یک نانوایی در جنوب ایران، منجر به واکنش روابط عمومی اداره کل غله و خدمات بازرگانی خوزستان شد.

***

در این ویدیو، یک نانوا با لهجه جنوبی، تاریخ چاپ شده روی گونی‌های آرد توزیع شده را نشان می‌دهد که ظاهرا منقضی نشده‌اند؛ اما محتوای گونی، در عمل، سرشار از شپش آرد و حشره است.

نانوا حین الک کردن آرد آلوده برای تهیه خمیر می‌گوید که ما با این آرد نان می‌پزیم و آن را در اختیار مشتری قرار می‌دهیم.

در متن اطلاعیه اداره کل غلات و خدمات بازرگانی خوزستان که در واکنش به انتشار این ویدیو، صادر شده، آمده است: «نانوایان استان در سه نوبت ۱۰ روزه از طریق سامانه اختصاصی اقدام به سفارش و تحویل آرد مصرفی واحد نانوایی خود می‌نمایند. بنابراین امکان تخلف کارخانجات آردسازی دور از واقعیت است.»

آن‌ها می‌گویند مسوولین کنترل کیفی اداره غلات، برای اطمینان از کیفیت آرد تولید شده، از کارخانجات آرد استان بازدید می‌کنند و برای بررسی این کیفیت، پارامترهای مخصوصی دارند که با توجه به آن استانداردها، سلامت محصولات غذایی را مورد سنجش قرار می‌دهند.

اما اگر این محصولات، از همان ابتدا با تاریخ مصرف غیرواقعی بسته‌بندی شده باشند و سیستمی که قرار بوده ناظر کیفی محصولات باشد، برای مصلحتی بزرگتر، اقدام به درج تاریخ‌های غیرواقعی کرده باشد، تکلیف شهروندان چیست؟

«علی. ق»، یک کارگر شاغل در اسکله بندر چابهار به ایران‌وایر می‌گوید که اخیرا شاهد آن بوده که در یکی از اسکله‌های این شهر، برنج‌های تاریخ مصرف گذشته و فاسد، در بسته‌بندی‌های جدید و با تاریخ مصرف جدید برای عرضه به بازار آماده شده است.

برای بررسی امکان چنین اتفاقی، شهروندخبرنگار ایران‌وایر با چند فرد شاغل در اسکله‌های بنادر تماس گرفته است.

«نیما وحدانی»، مدیر عامل یک شرکت تخلیه بار در اسکله بندر امام خمینی با وجود آنکه از این محموله بی‌خبر است، اما می‌گوید چنین اتفاقی چندان هم دور از ذهن نیست و معمولا، فقط مدیران و مسوولان وزارت صمت و شرکت‌های زیرمجموعه آن‌ها خبردار هستند: «وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) به واسطه یکی از شرکت‌های تابعه و زیرمجموعه خود، محموله سنگین غلات و از جمله برنج را از طریق مرزهای چابهار و بندر امام خمینی وارد کشور می‌کنند. مهم‌ترین وظیفه این شرکت‌ها، تامین کالاهای اساسی و نیازهای اولیه‌ای همچون روغن خوراکی، شکر، گندم، برنج و همچنین خوراک دام و طیور است. میزان و مقدار این کالاهای وارداتی در راستای تنظیم بازار و نیاز روز تعیین می‌شود. به همین دلیل هم فقط آن‌ها در جریان کیفیت کالاهای وارد شده هستند. اما وقتی ارز دولتی دیگر عملا از کار افتاده و واردات کالا به دلیل تحریم مختل شده، احتمال چنین اتفاقی وجود دارد.»

«علی. ق» شخصا شاهد بسته‌بندی برنج‌های وارداتی دپو شده در یک انبار بوده است. برنج‌هایی که سال ۲۰۱۸ وارد کشور شده‌اند و چون تاریخ مصرفشان گذشته، با انتقال یک دستگاه بسته‌بندی، به گوشه یک انبار کاملا محافظت شده، قرار است با بسته‌بندی جدید، مجوز گمرک دریافت کنند.

او می‌گوید شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد و همچنین سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، صحت و سلامت این محموله برنج را رد کرده بودند: «این برنج‌ها در انبارهای جداگانه در دو بندر امام خمینی و چابهار دپو شده است و از آن جایی که درستی و صحت این دو محموله، مورد تایید نهادهای نظارتی نبوده، کمرگ این بنادر هم نسبت به ترخیص آن‌ها امتناع کرده و آن‌ها را در دو انبار جداگانه دپو کرده‌اند و طبیعتا از سال ۲۰۱۸ تاکنون به درصد فساد این محموله افزوده شده، حالا از آن‌جایی که مردم در مضیقه برای تامین مواد غذایی هستند، آن‌ها در یک فضای پنهانی با بسته‌بندی جدید و با نام همان شرکت صادرکننده، برنج‌ها را با تاریخ تازه آماده می‌کنند تا گمرک را راضی به ترخیص این محموله کنند.»

او معتقد است این کار خیانت در حق مردم است: «من از مکالمه بین مدیران شنیدم که چون گمرک حاضر به ترخیص برنج‌های آلوده نبوده، شرکت واسطه ادعا کرده که قرار است این برنج‌ها، به یک شرکت دیگر در کشور عراق فروخته بشوند و با این ترفند می‌خواهند مجوز خروج محموله را از گمرک بگیرند. ولی در واقعیت امر، چنین قصدی وجود ندارد و این برنج‌ها به تمامی به بازارهای ایران سرازیر خواهد شد.»

چنین اتفاقی نادر نیست و پیش از این سابقه داشته است. اسفندماه سال گذشته خبر توزیع مقدار قابل توجهی گندم فاسد شده در بوشهر جنجال‌آفرین شد. گندمی که از مبادی رسمی، توزیع شده بود؛ ولی در نهایت مدیر کل غله و خدمات بازرگانی این استان ناچار شد گندم‌های مورد نظر را به آزمایشگاه بفرستد و بخش قابل توجهی از این محموله، امحا شد.

این روزها بحران آب، منجر به ایجاد اما و اگرهای فراوانی در خصوص کشت برنج شده و نیاز مبرم به واردات برنج، تحت تاثیر تحریم‌های جهانی علیه ایران قرار گرفته است.

«حمید صالح‌پور»، کارشناس بهداشت و ایمنی مواد غذایی ساکن خوزستان به ایران‌وایر می‌گوید برنج تاریخ مصرف گذشته می‌تواند سلامت شهروندان را به خطر بیندازد: «برنج فاسد شده، معمولا پوک و تُرد شده یا شپشک و آفت می‌زند. آن‌ها باید از نظر مایکوتوکسین‌ها، افلوتکسین‌ها، آگروتکسین‌ها و زلانول‌ها بررسی شوند. به عنوان مثال وجود درصدی افلوتکسین که نوعی ماده سمی است، غیر قابل اجتناب است؛ اما اگر میزان آن از حد استاندارد بالاتر رفت، می‌تواند برای سلامت انسان مضر باشد.»

علی، کارگر شاغل در بندر چابهار می‌گوید حراست، محدوده مربوط به بسته‌بندی را زیر نظر دارد و اجازه ورود و خروج یا درز خبر احتمالی را نمی‌دهد. به کارگرها گفته شده حق رفتن به خانه را ندارند و می‌توانند در همان محوطه انبار شب را به سر ببرند، تا کار به اتمام برسد.

به گفته علی که شاهد شنیدن گفت‌وگوی مسوولان مربوطه بوده، قرار است از برنج‌های دپو شده در شیرینی‌پزی‌ها، سربازخانه‌ها، بازداشت‌گاه‌ها، ادارات مناطق محروم، زندان‌ها یا برای توزیع بین مددجویان کمیته امداد استفاده شود.

به گفته این کارگر اسکله، معمولا برنج‌های وارداتی را هواکشی کرده و با تزریق مواد خاصی، موجب ماندگاری آن در زمان دپو می‌شوند. این محموله‌ها امکان برگشت به کشور مبدا را ندارند، خصوصا اگر چند سال متمادی از دپوی آن‌ها در شرایط غیراستاندارد گذشته باشد.

«نیما وحدانی»، مدیر عامل یک شرکت تخلیه بار، تاریخچه یکی از این محموله‌های معیوب را به خاطر دارد: «چند سال پیش ذرت‌هایی با مایکوتوکسین بالا از هندوستان وارد کشور شد. همان سال جنجال به پا شد و کار به رسانه‌ها کشید. این ذرت‌های آلوده قرار بود غذای دام بشود. وزیر کشور همان روزها گفت رسانه‌ها طوری وانمود کرده‌اند که این ذرت‌ها انگار قرار است غذای انسان باشد. اما مسئله این است که آلودگی می‌تواند از دام به انسان منتقل بشود. همان سال ذرت‌ها تحت فشار رسانه‌ها مرجوع شده و در منطقه آزاد کشور عمان امحا شدند. گفته شد که آن‌ها بعد از سم‌زدایی به خوراک خوک تبدیل شده و به کشور دیگری منتقل شد. به خاطر دارم چون ذرت‌ها معیوب بودند، محیط زیست اجازه نداد تا در دریا تخلیه بشوند. اما قبل از اینکه خبرش منتشر بشود، نزدیک به ۲۰ هزار تن از آن بین دامداری‌ها توزیع و مصرف شده بود.»

او توضیح می‌دهد که وقتی یک محموله مخدوش یا فاسد است، معدوم کردن آن چرخه بسیار دشواری است: «چرخه معدوم کردن محموله بارهای معیوب، حتی سخت‌تر از وارد کردن آن است. معمولا راه‌هایی برای کنترل آلودگی وجود دارد. غربالگری، جداسازی و شناسایی عوامل قارچ توکسین‌زا در محموله گندم و ذرت مهم است. بخش غیرآلوده پس از جداسازی باید در سیلوهای خشک دپو شوند. بعد هم باید راهی برای معدوم کردن قسمت آلوده پیدا کرد.»

«نوید مروج»، کارشناس تغذیه ورزشی ساکن کانادا به ایران‌وایر می‌گوید: «قارچ‌های تولید شده در غلات از سه جنس آسپرژیلوس، فوزاریوم و پنی‌سیلیوم هستند و معمولا این قارچ‌ها قادرند قبل و یا در مدت زمان کوتاهی پس از برداشت، در سطح بیرونی غلات، مایکوتوکسین تولید کنند. در آن صورت فساد در غلات وقتی به شیوع قارچ یا آفت می‌رسد، به سادگی قابل اصلاح یا استفاده نیست.»

به گفته این کارشناس، این سم‌ها برای بدن مضرند و در درصد بالاتر، می‌تواند مسمومیت جدی ایجاد می‌کند: «این سم‌ها حالت تهوع و مسمومیت و درد شکمی ایجاد می‌کنند و در دراز مدت می‌تواند شانس ابتلا به سرطان را افزایش داده و سیستم ایمنی را پایین بیاورد. همچنین این سم به راحتی می‌تواند از مسیر شیر مادر به نوزاد منتقل شود و البته می‌تواند در زنان باردار منجر به بروز بیماری‌های ژنتیکی شود. گر چه برنج سفید نیمه‌پوسیده در شرایط معمول تا چند سال دوام دارد، اما در صورت پوسیدگی و فساد کامل، دیگر نمی‌توان مانع عوارضش شد.»

نیما وحدانی، مدیر عامل یک شرکت تخلیه بار و غلات در بندر امام خمینی ، وجود درصد اندکی از این سم در محموله غلات را کاملا نرمال و عادی می‌داند: «وقتی محموله وارد می‌شود، اغلب آن‌ها در بهترین حالت، میزانی از آفلاتوکسین‌ها را که از زیر مجموعه مایکوتوکسین‌ها هستند، دارند. اما یک استاندارد برای هر کشور وجود دارد. واحدی که مثلا در یک گرم غله چقدر آفلاتوکسین مجاز است؟ اما آن میزان سم می‌تواند به دلیل شرایط نامناسب انبار کردن غلات یا بالا بودن رطوبت و تاریکی به سرعت افزایش پیدا کند. می‌توان چرخه رشد سم را با انبارداری مناسب، توزیع سریع و مصرف به موقع، متوقف کرد.»

به گفته او، در مرحله انبارداری باید به این نکته توجه شود که غله در یک محیط عاری از رطوبت، خشک و خنک نگهداری شود. از غلات انبار شده نمونه‌برداری شده و میزان سم موجود در آن اندازه‌گیری شود: «در صورتی که سم موجود در غله، بیش از حد استاندارد باشد، آن محصول قابل استفاده نیست؛ برای اینکه نمی‌توان مثلا با جدا کردن بخش کپک یا آفت‌زده، به این امید دل بست که قسمت‌های دیگر سمی نشده باشند.»

کارشناسان بهداشت و ایمنی مواد غذایی می‌گویند پس از ورود سم موجود در غلات، درصدی از آن‌ها دفع نشده و در بدن انباشته می‌شود. به گفته آن‌ها، انباشت توکسین‌ها، می‌تواند منشاء عوارض یا حتی بیماری‌های خطرناک باشد.

پروانه معصومی / ایران وایر
 
فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران