"نبد دادگرتر ز نوشین‌روان"؛ تاریخ و ادبیات دروغ می‌گویند؟

تغییر نام سازمان‌ها، خیابان‌ها و میدان‌های مشهور در شهرهای ایران موضوع تازه‌ای نیست. سابقه این دخل و تصرف‌ها به بهانه زدودن آثار شاهنشاهی و طاغوتی از جمله از رخ شهر، دهه‌هاست که به زدودن نمادها و نشانه‌های فرهنگی و ایرانی و حذف نام‌های آشنا از جامعه منجر شده است.

شیر و خورشید جای خود را به "هلال احمر" داد، جای "تخت جمشید"، "آیت‌الله طالقانی" نشست، "میدان توپخانه" شد "امام خمینی"، ثریا شد "سمیه" بزرگراه "داریوش" شد "رسالت" و بعد "سردار سلیمانی" و حتی در شهری مانند اصفهان نام میدان تاریخی نقش جهان که "میدان شاه" بود و شاهش شاه صفوی بود و نه پهلوی را به "میدان امام" تغییر دادند.

در نشست روز یکشنبه (۲۸ آذر) شورای شهر تهران هم این یکی از دغدغه‌های "نمایندگان مردم" همین بود و در حین نامگذاری برخی خیابان‌ها، بحث‌هایی بین اعضای شورای شهر درباره تغییر نام‌ها صورت گرفت. و این بار قرعه به نام "انوشیروان" افتاد.

سخنگوی شورای شهر تهران گفته است: «جمهوری اسلامی غیر از پادشاهی حضرت داوود و حضرت سلیمان، هیچ پادشاهی دیگری را به رسمیت نمی‌شناسد». او با اشاره به اینکه "ما انقلاب کردیم که اسم پادشاهان ظالم روی خیابان‌هایمان نباشد"، خواستار تغییر نام خیابان انوشیروان شده است.

علیرضا نادعلی می‌گوید: «خیابان انوشیروان چند کوچه پایین‌تر از دفتر مقام معظم رهبری قرار دارد و وجود نام این پادشاه روی یک خیابان در آن منطقه قطعا با اصول انقلاب اسلامی تعارض دارد.»

دویچه وله را در اینستاگرام دنبال کنید

مهدی عباسی عضو شورای شهر هم با اشاره به پیشنهادهای مطرح شده برای تغییر نام خیابان انوشیروان گفته است: «در حالی که افکار عمومی تصور می‌کنند که انوشیروان عادل است، اتفاقا انوشیروان یک پادشاه ظالم بوده است و کتاب‌های تاریخی که می‌گویند او عادل بوده، جعلی است.»

خسرو یکم، بیست و دومین شاهنشاه ساسانی است كه به دلیل خدمات و كارهای بزرگی که انجام داد، پس از مرگ لقب انوشيروان (به نوشته برخی زبان‌شناسان: انوشک روان يعنی روان جاويد) يافت.

حذف و تغییر در کتاب ادبیات فارسی: "به کجا چنین شتابان؟"

گفته‌های اعضای شهر تهران با واکنش‌های گسترده‌ای روبرو شده است.

«دیروز چنار هزار ساله را بریدند، امروز اسم نوشیروان را برمی‌دارند. فردا سراغ کدام هویت این سرزمین می‌روند؟»، این بخشی از نوشته مهرداد خدیر، روزنامه‌نگار است که در "عصر ایران" به چاپ رسیده. او می‌نویسد: «در ایران انقلابی شد برای حذف شاه و شاهی، آری. اما نه برای حذف تاریخ و فرهنگ و ادبیات. این همان نکته است که جناب نادعلی استکی درنیافته است.»

او ادامه می‌دهد: « این چه رفتاری است که با تاریخ و ادبیات و فرهنگ این مملکت می‌کنید؟ بد است بگویند در عصر پهلوی حواس‌شان بود و ساختمان مجلس سنا در خیابان سپه را به گونه‌ای طراحی کردند که دو ستون مقابل آن نماد زنجیر نوشیروانی باشد که هر که بر او ظلمی می‌شد خود را بدان می‌رساند و به صدا درمی‌آورد تا انوشیروان بشنود و به داد او برسد.»

یکی از کاربران در توییترمی‌نویسد: «مغول‌ها با نام‌هایی به مانند تموچین وارد ایران شدند و با نام انوشیروان به کار خود پایان دادند. اما نام انوشیروان، دادگر ایرانی از کتاب درسی حذف می‌شود.»

علیرضا افشاری، پژوهشگر و کارشناس تاریخ، در نوشته‌ای که در سایت انتخاب به چاپ رسیده، با اشاره به اشعار شاعران بزرگ پارسی‌سرا و نوشته‌های تاریخی درباره دوران انوشیروان و دادگری او می‌نویسد: «به آگاهی دوستانی برسانم تا اگر تحت تأثیر جریان چپ‌گرا و مارکسیستی ــ که هدف‌شان اتفاقا جعل و وارونه‌خوانی تاریخ به قصد انهدام نقاط اشتراک و هم‌بسته‌سازِ ملی بوده است ــ قرار دارند در این‌باره کمی بیندیشند.»

سهند ایرانمهر هم در توییتر اظهارات نادعلی را "کلاه‌بوقی از خودباختگی فرهنگی و تاریخی" نامیده که به اسم "دفاع از ارزش‌ها" بر سرشان گذاشته‌اند.

برخی از کاربران هم این نامگذاری‌ها و فراتر از آن حذف اشعار و نام‌های ادیبان و شاعران بزرگ پارسی‌سرای از کتاب‌های درسی را با اقدامات طالبان برابر دانسته‌اند.

مهرداد خدیر، روزنامه‌نگار می‌نویسد: «کرمانشاه را که باختران می‌کنی، تاریخ را دفن می‌کنی. نوشیروان را هم که حذف کنی در گلستان سعدی و شاهنامه فردوسی و قابوسنامه کیکاووس بن عنصر‌ المعالی و حتی بحارالانوار مجلسی جای خالی پیدا می‌شود.»

دویچه وله را در تلگرام دنبال کنید

کم نیستند کاربرانی که اینگونه فکر می‌کنند و بر این نکته تأکید می‌کنند که با وجود حذف این نام‌ها از زندگی اجتماعی، نام و یاد و نشانه‌ی‌ آنها از تاریخ و ادبیات زدودنی نیست.

سعدی قرن‌ها پس از انوشیروان در گلستان سرود:

«زنده‌ست نام فرخ نوشیروان به خیر

گر چه بسی گذشت که نوشیروان نماند»

برای دوستداران فرهنگ و ادب و تاریخ ایران زمین شاید خواندن این سروده‌ها آرام‌بخش باشد، اما با ادامه حذف نشانه‌ها و نمادهای فرهنگ و ادب و تاریخ ایران‌زمین، از جمله از کتاب‌های درسی و از رخسار جامعه، باید پرسید، با ادامه این روند نسل‌های بعدی از بزرگان تاریخ و فرهنگ و ادب ایران زمین چه به یاد خواهند آورد؟

• تصاویری از سفری به "۵۰۰۰ سال هنر و فرهنگ ایران" در برلین

  تاریخی کهن

  اشتفان وبر، رئيس موزه هنرهای اسلامی و از برپاکنندگان نمایشگاه "۵۰۰۰ سال هنر و فرهنگ ایران" در گالری جیمز ـ سیمون برلین با تأکید بر این که "تصور ما از ایران تحت‌الشعاع مشکلات سیاسی کنونی قرار دارد" تاریخ و فرهنگ ایران را برای اروپا و تمامی جهان "فوق‌العاده مهم" دانسته است.

• تصاویری از سفری به "۵۰۰۰ سال هنر و فرهنگ ایران" در برلین

  ایزدبانویی مربوط به قرن ۲ پس از میلاد

  ایران تاریخی هزاران ساله دارد. کانال‌های زیرزمینی ۵۰۰۰ ساله این سرزمین که قنات نام دارد به میراث فرهنگی جهان متعلق است. این ایزدبانو که در قیاس با فرهنگ کهن ایران عمر کمی دارد مربوط به قرن ۲ پس از میلاد مسیح است.

• تصاویری از سفری به "۵۰۰۰ سال هنر و فرهنگ ایران" در برلین

  قرن ۶ و ۷ پس از میلاد؛ شکار شاهانه شیر، خرس و گراز

  دوران ساسانیان عصر خلق آثاری هنری در ایران بود که حتی مدت‌ها بعد از حمله اعراب هم شگفتی می‌آفرید؛ مانند این اثر بر جا مانده از قرون ۶ و ۷ پس از میلاد.

• تصاویری از سفری به "۵۰۰۰ سال هنر و فرهنگ ایران" در برلین

  قرن ۹ پس از میلاد؛ قرآن آبی با واژه‌های عربی طلایی

  حمله اعراب و شکست امپراتوری ساسانی (۶۳۵ تا ۶۵۱ پس از میلاد مسیح) که با ورود قوانین اسلامی و اعمال مالیات بر غیر مسلمانان همراه بود با مقاومت ایرانیان روبرو شد که سبب شد تا نظم اجتماعی جدید مبتنی بر سنت قبیله‌ای بادیه‌نشین شکست بخورد. این نسخه خطی بر جا مانده از قرن ۹ پس از میلاد اهمیت بسیار زیاد زبان عربی را برای هنر نشان می‌دهد.

• تصاویری از سفری به "۵۰۰۰ سال هنر و فرهنگ ایران" در برلین

  مثنوی جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولانا

  فرهنگ ایرانی ـ اسلامی از قرن ۹ تا ۱۳ ظهور کرد و فارسی به عنوان زبان شعر و علم مکمل عربی شد. بخارا به مرکز هنرهای زیبا و فراگیری دانش و معلومات جهانی تبدیل شد. پس از جنگ، در قرن ۱۵ این نقش را هرات، در افغانستان فعلی، بر عهده گرفت. تصویری از مثنوی به رنگ‌های آبی و طلایی؛ اثری ماندگار از مولانا، شاعر برجسته ایران در عرصه جهانی.

• تصاویری از سفری به "۵۰۰۰ سال هنر و فرهنگ ایران" در برلین

  سال ۱۶۷۲؛ زنی با پیاله شراب

  هیچ دوره‌ای برای ایران کنونی به اندازه عصر صفویان در قرون ۱۶ و ۱۷ اهمیت ندارد؛ عصر شکوفایی فرهنگ و هنر برای جامعه شهری نوین و تبادلاتش با جهان. اصفهان که میدان "نقش جهان‌" با مساجد، کاخ، با‌غ‌ها و قهوه‌خانه‌هایش را در خود جا داده در آن زمان به عنوان پایتخت صفویان انتخاب شد.

• تصاویری از سفری به "۵۰۰۰ سال هنر و فرهنگ ایران" در برلین

  سال ۱۶۷۳؛ جوانی اروپایی با پیاله شراب و سگی بر دامان

  برگزارکنندگان این نمایشگاه می‌گویند، ایران همواره مانند "شاهراه فرهنگ" میان آسیا، آفریقا و اروپا عمل کرده است. این نقاشی بر جا مانده از سال ۱۶۷۳ در اصفهان نیز همین ایده را باز‌می‌تاباند. هنرمندان لحظاتی از زندگی دربار و نخبگان شهری را شکار کرده و اغلب در فضایی مانند باغ، زنان و مردانی آسوده‌خاطر، لمیده یا دلداده را به تصویر می‌کشیدند.

• تصاویری از سفری به "۵۰۰۰ سال هنر و فرهنگ ایران" در برلین

  قرن ۱۷؛ نقش "شکار" بر کاشی

  سرانجام در سال ۱۷۳۶ بحران‌های اقتصادی و سیاسی پایان دوران صفویان را رقم زد و با پایان این دوره گذار ایران به دوران مدرن میسر شد. نمایشگاه "۵۰۰۰ سال هنر و فرهنگ ایران" در گالری جیمز ـ سیمون در جزیره موزه‌‌‌های برلین از ۴ دسامبر ۲۰۲۱ گشوده شد و تا ۲۰ مارس ۲۰۲۲ برپا خواهد بود.