افتتاح کنگره علوم انسانی اسلامی و درگذشت یک اسلام‌شناس آلمانی

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: هفته گذشته با افتتاحیه ششمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی آغاز شد. کنگره ای که در آن پنجمین دوره جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی هم به به سه استاد منتخب، حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لک‌زایی، در رشته فلسفه سیاسی اسلامی، عبدالحمید نقره‌کار در رشته معماری اسلامی و حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر سعیدی‌روشن در رشته قرآن‌پژوهی تعلق گرفت. امسال علاوه بر برگزاری کنگره، اولین دوره کنفرانس سیاست گذاری عمومی و حکمرانی اسلامی نیز برگزار شد.

بزرگداشت شهید مفتح و افتتاحیه کنگره علوم انسانی

در همین ابتدای هفته همزمان با سالگرد شهادت مفتح، کنفرانس بین‌المللی «الهیات جهانی و رسالت‌های عصری ما» در دانشکده الهیات دانشگاه تهران برگزار شد. محمود واعظی، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران در این همایش گفت: بزرگترین اندیشمندان جهان که امروز دارند آینده‌نگری می‌کنند و از موج چهارم سخن می‌گویند اعتقادشان این است که معنویت و فرهنگ پارادایم آینده جهان است. این معنویت وجه مشترک همه ادیان است و همه ادیان مادی‌گریز و معنامحور هستند. حجت‌الاسلام محمدهادی مفتح، رئیس مرکز اسلامی هامبورگ هم در این همایش گفت: خیلی از این گفت‌وگوها استقبال نمی‌شود، یعنی نه یهودیان از گفت‌وگوهای الهیاتی استقبال می‌کنند، نه مسیحیان چون می‌گویند الآن جهان سکولار است و آن چیزی که مردم دنبالش هستند جنبه‌هایی است که به زندگی مردم مربوط است و الآن مردم دنبال مباحث اعتقادی و الهیاتی نیستند و برایشان اهمیت ندارد. این پاسخ یهودیان و مسیحیان است لذا وارد مباحث الهیات نمی‌شوند. بنده یکبار با یک استاد یهودی صحبت می‌کردم می‌گفت الآن یهود و مسیحیت از دوران‌های مختلفی گذشتند و به سکولاریسم رسیدند و مسلمان‌ها عقب هستند. به هر حال چنین عدم استقبالی میان یهودیان و مسیحیان پروتستان وجود دارد، ولی کاتولیک‌ها به گفت‌وگوهای الهیاتی علاقه‌مندند. در عصر ما باید به دنبال راهی برای ایجاد مسیر گفت‌وگو بود. پیشنهاد ما این است درباره همین مسائلی که مورد نیاز مردم است گفت‌وگو کنیم و همین مسائل روز زندگی مردم را از دید اسلام و سایر ادیان بررسی کنیم. البته به واسطه کرونا این مسئله با کندی مواجه شد ولی باید دنبال راه‌هایی گشت که آنها را پای گفت‌وگوهای الهیاتی نشاند.

«صدسالگی حوزه قم و مسائل جامعه ایران» عنوان نشست دیگری بود که در میانه هفته توسط انجمن اندیشه و قلم خانه اندیشمندان علوم انسانی به مناسبت صدسالگی حوزه علمیه قم برگزار شد. این نشست با نگاهی به کتاب «صد سالگی حوزه قم» رسول جعفریان و با حضور خود وی برگزار شد.

آیت الله محقق داماد در این نشست گفت: در دوران آشیخ عبدالکریم (موسس حوزه) تنها یک نفر از حوزه به دستگاه حکومتی رفت و کارمند ثبت اسناد شد. چون طلاب با قناعت و مناعت قرار بود استقلالشان را حفظ کنند و بنده به عنوان یک طلبه کوچک الان هم با پول گرفتن حوزه از دولت مخالفم و این اشتباهی بود که آقای سید محمد خاتمی با تصویب بودجه دولتی برای حوزه آن را شروع کرد.

پنجمین پیش نشست کنفرانس بین المللی الهیّات عملی با عنوان «زمینه‌های پژوهشی الهیات عملی در حوزه علوم انسانی سلامت» هم هفته پیش برگزار شد که حمیدرضا نمازی، استاد دانشگاه تهران در این نشست گفت: گفت و گوی میان فلسفه پزشکی و فلسفه دین اوّلین و چه بسا اساسی ترین راهکار برای رسیدن به الهیات علمی در حوزه سلامت، است و به هیچ وجه نباید مباحث طبّ سنتی را –در عین اهمّیت و جایگاه خود- به عنوان بدیلی برای رابطه الهیات و پزشکی قلمداد کرد.

مجادله سید صادق حقیقت و خسروپناه

کارگاه های ششمین دوره مقدماتی گفتمان ملی نخبگان علوم انسانی همچنین در حال برگزاری است و حجت الاسلام حمیدرضا پارسانیا، در کارگاهی که برای دانشجویان این دوره داشت گفت: فرهنگ و تمدن اسلامی با معنایی که علم در جهان اسلام داشته است هنگامی که با معنای پوزیتیویستیِ قرن نوزدهمی علم در جهان جدید مواجه شد، طبعاً دچار تعارض و این تعارض در بسط خودش به بحران منجر شد و این بحران و چالش یا منجر به تغییر فرهنگِ پذیرنده می‌شود و یا اینکه معنای علم را دستخوش تغییر و تعدیل می‌کند.

اما سوره در برنامه دوهفته پیش خود به موضوع «اسلام ولایی؛ سیاست اسلامی یا اسلام سیاسی» پرداخته بود و حجت الاسلام خسروپناه در این برنامه اظهاراتی درباره مدرنیته، مواضع امام خمینی (ره) و آیت الله مصباح مطرح کرد که این نظرات با واکنش سید صادق حقیقت استاد دانشگاه مفید روبرو شد و وی به اظهارات خسروپناه پاسخ داد. حقیقت در بخشی از یادداتش خود آورده است: دکتر خسروپناه جریان سنتی را در مقابل «عقلانیت اسلامی» قرار داد، اما این اصطلاح بدیع به خودی خود گویا نیست. به نظر ایشان اعتقاد به حکومت اسلامی بین این دو گفتمان اشتراک دارد، اما تجدد برای گفتمان نخست تبدیل به «مسئله» نشده است. مشکل این جاست که فقهای سنتی در طول تاریخ به «ضرورت تشکیل حکومت بر اساس شریعت» باور نداشته اند. به قول استاد آیت الله جوادی آملی، هیچ فقیهی قبل از حضرت امام به ضرورت تشکیل حکومت به شکل فعال اعتقاد نداشته است. به هر حال، ایشان بدیلی برای تقسیم بندی پنج گانه بنده ارائه نکردند.

خبر دیگر اینکه چندی پیش پروفسور یوزف فان اس، استاد بازنشسته دانشگاه توبینگن آلمان، از مدرسان و پژوهشگران نامدار در اسلام‌شناسی درگذشت. در میان آثار پروفسور یوزف فان اس کتاب شش‌جلدی «کلام و جامعه در قرن دوم و سوم هجری» بسیار برجسته است که با مشارکت گروهی از مترجمان متبحر زبان آلمانی و زیر نظر دکتر سید محمدرضا بهشتی به زبان فارسی ترجمه‌شده است.

چه خبر از بازار نشر؟

اما درباب اخبار حوزه نشر کتاب و نشریات اینکه، مجله علمی «ترانسندنت فیلوسوفی» ۲۰۲۱، شامل پنج مقاله و سه بررسی کتاب از بریتانیا، آمریکا، هند و ایران به زبان انگلیسی در لندن از سوی آکادمی مطالعات ایرانی لندن منتشر شد. این مجله، شامل پنج مقاله و سه بررسی کتاب از بریتانیا، آمریکا، هند و ایران به زبان انگلیسی در لندن از سوی آکادمی مطالعات ایرانی لندن منتشر شد.

کتاب «نگاهی به مکاتب فقهی شیعه» اثر محمدحسن ربانی به همت مؤسسه بوستان کتاب منتشر شد. ربانی در این کتاب ذیل عنوان مکتب های فقهی و فقیهان معروف و مشهور، خیلی کوتاه در حدّ آشنایی با ترجمه و زندگینامه فقها، شاگردان کتاب‌ها در حوزه درسی و پاره‌ای از خصوصیات آنان و مکتب فقهی ایشان سخن گفته است.

همچنین در هفته گذشته، کتاب رجال تفسیری با اشراف آیت الله جوادی آملی منتشر شد.حجت‌الاسلام‌والمسلمین مرتضی جوادی آملی در آئین رونمایی این کتاب گفت: این کتاب محصول تلاش حدود ۱۰ ساله‌ای است که محققان تحت اشراف آیت‌الله جوادی آملی برای جامعه علمی و با هدف علم پروری و علم باوری انجام داده‌اند و تاکنون هفت جلد این اثر گران‌قدر به عرصه علم، فرهنگ و نظام علمی ما تقدیم شده و تخمین زده می‌شود این اثر تا ۲۰ جلد نگارش شود.