پرتاب تلسکوپ جیمز وب؛ در جست‌وجوی جهان گمشده

صدای آلمان

جهان علم و اخترشناسی مشتاقانه در انتظار رسیدن تلسکوپ جیمز وب به مقصد و رهاوردهایی است که نوری بر پرسش‌های بنیادین حیات و کائنات بیاندازد. این تلسکوپ فوق پیچیده، قرار است به دورترین فراسوها چشم بدوزد تا جهان نجوم روزنه‌ای تازه از پیدایش نخستین ستاره‌ها و سیارک‌ها بعد از بیگ بنگ در دست داشته باشد. جیمز وب هم‌چنین می‌تواند آزمایشاتی انجام دهد که بشر زمینی را برای بررسی احتمال حیات در سیارات دوردست مجهزتر می‌کند.

این تلسکوپ، به پاس تلاش‌های رئیس ناسا در زمان پروژه‌ آپولو و فرود بر ماه، جیمز وب نام گرفته است؛ تلسکوپی که با عدد ده پیوند دارد: ده میلیارد دلار هزینه ساخت آن شده، پرتابش به فضا ده سال دیرتر از زمان مورد نظر انجام گرفته و طراحی و تکمیل آن سه دهه وقت برده است.

این تلسکوپ از بزرگترین پروژه‌های علمی تاریخ بشر محسوب می‌شود و مراحل ساخت آن در اروپا و آمریکا طی شده است. یک آینه ۲۵ متر مربعی از فلز بریلیوم دارد که کارائی آن برای بازتاب اشعه مادون قرمز را به نهایت درجه می‌رساند؛ یعنی منعکس کردن ۹۸درصد نوری که از ستارگان دوردست می‌توانند ساطع شوند. این آینه شگرف چند وجهی کمک می‌کند که جیمز وب ژرف‌تر از سلف خود هابل، هر آن چه پشت توده‌های ضخیم غبار پنهان شده‌اند را قابل مشاهده کند.

به کانال دویچه وله فارسی در اینستاگرام بپیوندید

این فناوری، دیدن مولکول‌های موجود در آتمسفر سیارات دیگر را ممکن می‌سازد و می‌تواند نور اولین ستاره‌ها و کهکشان‌هایی را که ۳۰۰میلیون سال پس از انفجار بزرگ شکل گرفتند، دریافت کند.

عظیم و توانمند

این تلسکوپ به بزرگی یک زمین تنیس و به بلندی یک ساختمان سه طبقه است. قطر آن ۵/ ۶ متر است و آینه اصلی آن تقریبا سه برابر اندازه تلسکوپ افسانه‌ای هابل. تلسکوپ وب به همراه شاتل فضایی و شتاب‌دهنده ذرات LHC، از پیچیده‌ترین دستگاه‌هایی است که بشر تا کنون ساخته است.

تلسکوپ فضایی جیمز وب قرار بود سال ۲۰۱۱ به فضا پرتاب شود. آن زمان هزینه ساخت را ۳۰۰ میلیون دلار برآورد کرده بودند؛ چیزی که در عمل به ده میلیارد دلار بالغ شد تا آن را به گران‌ترین وسیله فضایی در تاریخ علم تبدیل کند.

لحظه پرتاب موشک آریان پنج و آغاز سفر تلسکوپ وب

این تلسکوپ هم‌چنین قادر است سیارات فراخورشیدی را که گرد ستاره‌های دوردست می‌چرخند، کشف و جو آنها را بررسی کند. با این تلسکوپ، جست‌وجو برای یافتن "زمین دوم" یک قدم فراتر خواهد رفت.

تلسکوپ وب با موفقیت پرتاب شده اما ماموریت دشوار و پیچیده آن در مسیری بس دراز، کارشناسان ناسا و آژانس فضایی اروپا و کانادا را واداشته که جانب احتیاط را بگیرند. ۳۰ روز زمان لازم است تا وب به مقصد برسد و آنها ترجیح می‌دهند این فاصله را "روزهای بیم" بنامند.

هم‌چون جدایی پروانه از شفیره

۳۳ دقیقه پس از برخاستن، سلول‌های خورشیدی تلسکوپ باز شد تا برق مورد نیاز آن تولید شود. پس از این، تقریباً دو هفته هر روز قطعات اضافی دیگری باز می‌شوند. ۱۳۰ مکانیسم باید ۳۰۰ مرحله باز شدن نهایی را تکمیل کنند؛ مانند جدا شدن پروانه‌ای از شفیره خود. کل ماجرا یک مانور بسیار پیچیده و مخاطره‌آمیز است و کمترین خطا می‌تواند ماموریت را با شکست روبرو کند.

تلسکوپ قرار است در فاصله ۵/ ۱میلیون کیلومتری زمین و در مداری دوار حول نقطه لاگرانژ ۲ مستقر شود؛ مسافتی که تقریبا چهار برابر دورتر از ماه و ۲۵هزار بار دورتر از نقطه استقرار تلسکوپ هابل است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

سرویس یا تعمیر این تلسکوپ غیرممکن است و بر همین اساس ساخت آن به گونه‌ای بوده که باید به تنهایی، به طور خودکار و خودکفا ماموریت را انجام دهد. توماس زوربوشن، مدیر علمی ناسا گفته است: «جیمز وب در مکانی کاملا متفاوت با سرمایی مافوق تصور(منفی ۲۳۰درجه) کار خواهد کرد. هیچ فضانوردی نمی‌توانست در چنین برودتی دوام بیاورد.»

موتورهای تلسکوپ وب برای ۱۵ سال سوخت کافی دارند؛ میزانی که به مراتب از سوخت تلسکوپ هابل کمتر است. تفاوت در این است که هابل گاهی آنقدر به زمین نزدیک می‌شود که نیمی از دید خود به فضا را از دست می‌دهد.

جیمز وب اما در تمام ۲۴ ساعت بدون هیچ مانعی همه کیهان را رصد می‌کند؛ زمانی کافی برای نگاه کردن به آغاز جهان و یافتن پاسخ‌ به سوالات ازلی، بنیادی و بزرگ بشر: این دنیای دیوانه چگونه به وجود آمد؟ آیا ما زمینی‌ها واقعا در این کائنات تنها هستیم؟

پروژه ساخت بزرگترین تلسکوپ جهان در شیلی آغاز شد

بیابان آتاکاما یکی از خشک‌ترین بیابان‌های دنیاست که بین سه کشور شیلی، پرو و بولیوی قرار گرفته است. در قسمتی از این بیابان که جزو خاک شیلی به شمار می‌رود، سنگ بنای ساخت بزرگترین تلسکوپ جهان پایه‌گذاری شده است.
پروژه ساخت بزرگترین تلسکوپ جهان در شیلی آغاز شد

"تلسکوپ فوق‌العاده بزرگ اروپایی" (European Extremely Large Telescope) که به اختصار E-ELT خوانده می‌شود، پروژه‌ای متعلق به رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) است که ساخت آن رسما از روز ۲۶ مه (۶ خرداد) آغاز شد. (تصویر شبیه‌سازی شده کامپیوتری)
پروژه ساخت بزرگترین تلسکوپ جهان در شیلی آغاز شد

طبق برنامه ساخت این تلسکوپ در سال ۲۰۲۴ به پایان خواهد رسید و به این ترتیب E-ELT بزرگترین چشمی خواهد بود که بشر به کمک آن از روی زمین به کنکاش در کهکشان‌ها خواهد پرداخت.
پروژه ساخت بزرگترین تلسکوپ جهان در شیلی آغاز شد

تلسکوپ E-ELT پنج آینه انعکاسی عظیم دارد که قطر بزرگترین آن‌ها ۳۹ متر است. قطر بزرگترین تلسکوپ‌هایی که در حال حاضر استفاده می‌شود حداکثر به ده متر می‌رسد. رئیس سازمان ESO در مراسم آغاز پروژه ساخت این تلسکوپ، اهمیت تاریخی آن را با تلسکوپی مقایسه کرد که گالیله حدود ۴ قرن پیش با آن به آسمان نگریست.
پروژه ساخت بزرگترین تلسکوپ جهان در شیلی آغاز شد

تلسکوپ E-ELT بر فراز کوه "سرو آرمازونز" ساخته خواهد شد که ۳۰۴۸ متر ارتفاع دارد. دو سال پیش قله این کوه برای استقرار این تلسکوپ هموار شد؛ تلسکوپی که در دل گنبدی به ارتفاع ۸۰ متر قرار دارد. آینه E-ELT قادر است ۱۳ برابر بیشتر از تلسکوپ‌های پیشرفته کنونی نور را جمع‌آوری کند که همین موجب می‌شود تا تصاویر این تلسکوپ وضوح بسیار بهتری داشته باشند.
پروژه ساخت بزرگترین تلسکوپ جهان در شیلی آغاز شد

برای ساخت این تلسکوپ تا بدین‌جا یک میلیارد یورو هزینه شده است. در این پروژه که در سال ۲۰۱۲ تصمیم اجرای آن گرفته شد، ۱۵ کشور اروپایی به همراه برزیل مشارکت دارند. میشل باشله، رئیس‌جمهوری شیلی نیز در مراسم افتتاح پروژه ساخت این تلسکوپ حضور داشت.
پروژه ساخت بزرگترین تلسکوپ جهان در شیلی آغاز شد

شرایط آب و هوایی خنک و خشک و همچنین امکان دید خوب موجب شده تا دانشمندان برای بیشتر مشاهدات نجومی در سراسر جهان، کشور شیلی را انتخاب کنند. رصدخانه جنوبی اروپا در حال حاضر در بیابان آتاکاما سه سایت رصدی دیگر نیز دارد. در بخش‌هایی از این بیابان ۱۰۵ هزار کیلومتر مربعی از زمان ثبت دما توسط بشر تا کنون باران نباریده است. آسمان شب در این بیابان در بیشتر مواقع صاف و بدون ابر است.
پروژه ساخت بزرگترین تلسکوپ جهان در شیلی آغاز شد

دانشمندان امیدوارند که تلسکوپ E-ELT تلاش‌ها برای جستجوی سیاراتی قابل سکونت فراتر از منظومه شمسی یا تحقیق در مورد ماده تاریک (Dark Matter) یا سیاه‌چاله‌ها را بهبود ببخشد. به گفته رئیس رصدخانه جنوبی اروپا با فناوری‌های پیشرفته‌ای که در این تلسکوپ به کار رفته‌اند، اولین سیاره قابل سکونت شاید در عرض یک دهه کشف شود.
پروژه ساخت بزرگترین تلسکوپ جهان در شیلی آغاز شد

البته پروژه ساخت تلسکوپ E-ELT تنها پروژه‌‌ای نیست که در حال حاضر برای ساخت تلسکوپ‌های بزرگ در دست اجراست. در آمریکا تلاش‌هایی برای تأمین هزینه ساخت دو تلسکوپ بزرگ به نام "تلسکوپ سی متری" در هاوایی و "تلسکوپ بزرگ ماژلان" در شیلی در حال انجام است. البته ساخت تلسکوپ سی متری به خاطر برخی اعتراضات نسبت به محل استقرار آن فعلا متوقف شده است.