۲۰۲۱ و وضعیت اقلیم؛ سالی که مثل هیچ سالی نبود

سالی که گذشت از نظر تغییرات اقلیمی سالی استثنایی بود. سالی سرشار از تغییرات حاد آب وهوایی، انتشار ده‌ها پژوهش و گزارش جدید و سالی مهم در زمینه مذاکرات بین المللی اقلیمی. سال ۲۰۲۱ ششمین سال داغ در تاریخ ثبت شده هواشناسی بود. 

باران‌های شدید و سیل

شرایط آب وهوایی حاد و گاه مرگبار طی سالی که گذشت تقر یبا در همه جای جهان دیده شد. بدترین وضعیت در میانه سال و طی تابستان و در نیمکره شمالی حاکم بود. از هند گرفته تا انگلستان و روسیه ، از چین گرفته تا نیوزلند و ایالات متحده آمریکا و از اندونزی گرفته تا اوگاندا و آلمان هر کدام به واسطه تغییرات حاد آب وهوایی بارش شدید را تجربه کردند. چارگوشه جهان شاهد باران‌های غیر معمول و سیل بود. سیل مخرب آلمان ۲۰۰ کشته برجای گذاشت و مقصر اصلی تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی بود.

شهر شولد در آلمان در جریان سیل به شدت آسیب دید- ژوئیه ۲۰۲۱- عکس از خبرگزاری فرانسه

موج گرما و خشکسالی

در سالی که گذشت موج گرما ژاپن، ایرلند، ترکیه ، غرب آمریکای شمالی و انگلستان را پیمود. موج گرمای بی‌سابقه در شمال غرب اقیانوس آرام دستکم هزار قربانی به همراه داشت.

ساکنان سیبری، غرب آمریکای شمالی و ناحیه اطراف دریای مدیترانه تابستان ۲۰۲۱ خشکسالی شدید را شاهد بودند.

موج گرما در ژوئن ۲۰۲۱ در غرب آمریکا. در شهرپورتلند گروهی برای فرار از گرما به یکی از سالن‌های عمومی شهر پناه برده اند- عکس از خبرگزاری فرانسه

آتش‌سوزی

همراهی هوای داغ و شرایط خشک سبب شد تا آتش‌سوزی های گسترده در مناطقی که موج گرما و خشکسالی در آن‌ها حاکم بود رخ دهد. کالیفرنیا دومین آتش سوزی بزرگ ثبت شده در تاریخ منطقه را شاهد بود. سیبری خشک‌ترین تابستان خود را طی ۱۵۰ سال گذشته تجربه کرد. متخصصان اقلیم و هواشناسان سال ۲۰۲۱ را بدترین سال از نظر تغییرات حاد آب‌وهوایی در حافظه تاریخی بشر توصیف کردند.

آتش سوزی در هات اسپرینگ کالیفرنیا- سپتامبر ۲۰۲۱ – عکس از خبرگزاری فرانسه

در اوت سال  گذشته «هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم» (IPCC) که نهاد ارزیابی تغییرات اقلیمی سازمان ملل است در ششمین گزارش خود درباره وضعیت کنونی بحران اقلیمی مقصر  افزایش ۱,۱ درجه سانتیگراد دمای کره زمین طی ۱۵۰ سال گذشته  را انسان‌ها دانسته بود. دانشمندان در این گزارش پیش‌بینی کرده بودند که تغییرات اقلیمی همچنان باعث بروز شوایط آب‌وهوایی حاد، خشکسالی، آتش سوزی ، سیل و طوفان های شدید خواهد شد.

قایقی به گل نشسته در دریاچه اورویل کالیفرنیا که سپتامبر ۲۰۲۱ با خشکسالی شدید درگیر بود- عکس از خبرگزاری فرانسه

توفان‌ها 

فصل توفان‌های اقیانوس اطلس امسال مرگبار و پرهزینه بود. طوفان آیدا  از نظر هزینه خسارات جایگاه پنجم را در تاریخ ثبت کرد. بر اساس مطالعه‌ ای که توسط یکی از کارشناسان هواشناسی در ( ام.آی.تی) صورت گرفت و نتایج آن در روزهای پایانی سال ۲۰۲۱ منتشر شد، طوفان‌های اقیانوس اطلس در سال ۲۰۲۱ قوی‌تر و پرتعدادتر از هر زمانی در  ۱۵۰ سال گذشته برآورد شدند.

بدنبال وقوع توفان آیدا و جاری شدن سیل، مردی در اتوبان ۶۷۶ فیلادلفیا کایاک سواری می‌کند- سپتامبر ۲۰۲۱- عکس از خبرگزاری فرانسه

مذاکرات بین المللی و کاپ ۲۶

نشست بیست‌و‌ششم تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد موسوم به کاپ ۲۶ ( به معنای بیست ‌وششمین کنفرانس گروه‌ها ) نوامبر ۲۰۲۱ در گلاسکو، اسکاتلند برگزارشد. براساس توافق  سال ۲۰۱۵ پاریس، کشورها متعهد شده بودند تا  افزایش درجه حرارت جهانی را «زیر دو درجه» سانتیگراد بالاتر از سطح دوران پیش-صنعتی نگه دارند. همچنین بر اساس توافق پاریس  کشورها می‌بایست هر پنج سال یکبار به میز مذاکره بازگشته و تعهدات خود را به روز می‌کردند. موعد پنج ساله ۳۱ دسامبر ۲۰۲۰ به پایان رسید، اما به دلیلی شیوع کرونا برگزاری نشست ممکن نشد، به همین دلیل کنفرانس گلاسکو نشستی تاریخی و شاید آخرین فرصت جامعه جهانی برای دستیابی به راهکاری جهت حفظ سیاره برای نسل‌های آینده بود.

نشست گلاسگو هرچند دست‌آوردهایی داشت اما نتیجه آن خوشایند همگان نبود و با انتقاد بسیاری از فعالان زیست محیطی همراه شد. 

هند متعهد شد تا سطح انتشار گاز کربن را تا سال ۲۰۷۰ به صفر برساند، نیجریه نیز متعهد شد تا سال ۲۰۶۰ انتشار را به سطح صفر برسد. ۱۴۱ کشور جهان که حدود ۹۱ درصد از مناطق جنگلی جهان در آن‌ها واقع شده بر توقف و معکوس کردن روند جنگل زدایی تا سال ۲۰۳۰ تعهد کردند.

بیش از ۴۵۰ موسسه مالی در ۴۵ کشور جهان متعهد شدند تا بالغ بر ۱۳۰ تریلیون دلار در روند انتقالی اقتصاد جهانی به سطح انتشار صفر تا پایان سال ۲۰۵۰ اختصاص دهند. ۱۰۳ کشور که مسوول انتشار تقریبا نیمی از گاز متان در کره زمین هستند متعهد شدند تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۳۰ درصد ( نسبت به سطح سال ۲۰۲۰) از میزان انتشار متان بکاهند.

چین و ایالات متحده آمریکا، بزرگترین منتشرکنندگان گازهای گلخانه‌ای در جهان که عامل اصلی گرمایش زمین است، در آخرین روزهای نشست به شکلی غافلگیرکننده از توافقنامه همکاری بر سر مقابله با تغییرات اقلیمی رونمایی کردند. 

آنها در این بیانیه مشترک از «تقویت بلندپروازی» در مواجهه با گرمایش زمین و همکاری مشترک بر سر کاهش بیشتر گازهای گلخانه‌ای در دهه پیش رو سخن گفتند. چین همچنین برای نخستین بار به کاهش تولید گاز متان، یک گاز گلخانه‌ای نیرومند متعهد شد. 

توافق گلاسگو از تمامی کشورهای جهان خواست تا «تلاش‌های خود را برای کاهش انرژی افسار گسیخته ذغال سنگ شدت بخشند و یارانه‌های سوخت‌های فسیلی را به مرور زمان قطع کنند.» لحن بیانه مبهم بود و فعالان زیست محیطی اقدامات محکم‌تری را انتظار داشتند.

نشست گلاسگو نشان داد که دولت‌ها عزمی برای اتخاذ برنامه کوتاه‌مدت و اقدام رادیکال ندارند. «کلایمت‌اکشن‌ترکر»، معتبرترین گروه تحلیل اقلیمی جهان پس از نشست گلاسگو اعلام کرد که جهان با پیاده‌سازی کامل تمام هدف‌های مربوط به ۲۰۳۰، در مسیر گرمایش ۲,۴ درجه‌ای خواهد بود. بر اساس این تحلیل، اگر تمام تعهدات درازمدت و لازم‌الاجرا همراه با اهداف ذکرشده در NDC(مشارکت‌های تعیین‌شده ملی) هر کشور، به صورت کامل اجرایی شود، باز هم گرمایش زمین به سطح ۲,۱ درجه خواهد رسید.

بهترین سناریو و خوش‌بینانه‌ترین سناریو که شامل اجرایی‌شدن هدف‌های کربن‌خنثی، تعهدات درازمدت لازم‌الاجرا و NDC های هر کشور می‌شود، باز هم به گرمایشی ۱,۸ درجه‌ای، یعنی بالاتر از حد امن ۱,۵ خواهد رسید.

در ۲۰۲۲ منتظر چه باشیم؟

در حالی وارد سال ۲۰۲۲ می‌شویم که مدل‌های هواشناسی وقوع پدیده آب و هوایی لانینا در اقیانوس آرام را پیش‌بینی می‌کنند. بر اساس پیش‌بینی اداره جوی و اقیانوسی ملی ( آمریکا) زمستان پیش رو در آمریکا و بویژه در ایالت‌های جنوبی نسبتا زمستان گرمی خواهد بود. از همین رو احتمال وقوع خشکسالی در ایالت های جنوب غربی آمریکا در تابستان دور از انتظار نیست. این شرایط می‌تواند بستری برای وقوع آتش‌سوزی‌های خطرناک در تابستان و پاییز ۲۰۲۲ باشد.

ادامه ذوب سریع یخ‌های قطبی از دیگر شرایط اقلیمی است که در سال آینده باید انتظار آن را داشته باشیم.

در مجموع سال ۲۰۲۲ سال دیگری است که روند گرمایش زمین در آن ادامه خواهد یافت.