شیوه کنونی تعرفه‌گذاری در ایران باید اصلاح شود

به گزارش خبرنگار مهر، یکی از مهمترین اقدامات پس از شروع دولت سیزدهم اعمال تعرفه‌گذاری پلکانی برق و گاز به منظور کنترل مصرف بی‌رویه انرژی و اعمال جریمه برای پرمصرف‌ها بوده است.

در صنعت گاز از ابتدای آذرماه تعرفه‌های جدید ابلاغ شد که بر اساس آن تعرفه ۷۶ درصد مشترکین ثابت و برای باقی مشترکین به صورت پلکانی افزایش پیدا می‌کند تا جایی که در پله‌های آخر که مصرف به شدت بالاست، تعرفه‌ها تا چهار برابر افزایش پیدا کرده است.

در صنعت برق هم در هفته گذشته تعرفه‌های جدید اعمال شد که بر اساس آن هم تعرفه ۷۵ درصد مشترکین ثابت و تعرفه مشترکین با مصرف بالاتر از الگوی مصرف تا یک و نیم، دو و بیش از دو برابر هزینه تأمین برق (متوسط نرخ قراردادهای خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های حرارتی دو سال گذشته به علاوه هزینه نقل و انتقال برق (ترانزیت) و هزینه سوخت با تعرفه نیروگاهی) محاسبه و دریافت می‌شود.

در همین رابطه جواد نوفرستی، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در رابطه با مصرف انرژی در ایران گفت: موضوع اولی که باید دقیق مشخص شود این است که آیا ما انرژی را زیاد مصرف می‌کنیم یا بد مصرف می‌کنیم. مثلاً گاهی گفته می‌شود که مصرف سوخت ما نسبت به یک کشور بالاتر است در صورتی که این مقایسه غلط است زیرا باید دید شرایط مصرف انرژی و انرژی‌های جایگزین در آن کشور چگونه است.

وی افزود: اما شاخص مهمتری که نشان می‌دهد مصرف انرژی در ایران بسیار غیر بهینه و غیر مولد است، شاخص «شدت انرژی» است. این شاخص میزان کل انرژی مصرف شده را بر تولید ناخالص داخلی تقسیم می‌کند و میزان انرژی صرف شده برای هر واحد GDP را محاسبه می‌کند. با مقایسه این شاخص می‌توانیم بفهمیم که ما به راحتی انرژی را در کشور می‌سوزانیم و نه تولیدی متناسب با آن بدست می آوریم و نه با توجه به حجم آلودگی شهرها رفاهی بدست می آوریم.

نوفرستی افزود: بسیاری از کشورها، از جمله آمریکا بیشتر از ما انرژی مصرف می‌کنند ولی نوع استفاده مهم است. برای رفع این مشکل راهکارهای مختلفی پیشنهاد شده که باید توجه داشت راهکار خوب با توجه به شرایط زمانی و اجتماعی سنجیده می‌شود.

این کارشناس انرژی تصریح کرد: در کشور ما چون تعرفه‌ها وزن و اهمیتی ندارند، نه مصرف‌کننده میل به کاهش مصرف خود دارد و نه تولید کننده میل به تولید وسایل با راندمان بالا و این سیکل مدام در حال تکرار است. بنابراین موضوع اول اصلاح تعرفه‌ها است.

وی با تأکید بر اینکه این نکته به معنای آزادسازی قیمت‌ها نیست، افزود: گاهی اوقات ارقام نجومی برای یارانه پنهان انرژی بیان می‌شود که ناشی از اشتباه در محاسبه است. در واقع اگر ما می‌توانستیم هر آنچه را در داخل مصرف نمی‌کنیم صادر کنیم و از درآمد آن بهره ببریم این منطق درستی بود ولی وقتی امکان‌پذیر نیست نباید اینگونه محاسبه شود.

نوفرستی تصریح کرد: محاسبه یارانه پنهان نیاز به یک دانش ساده محاسبه هزینه تمام شده دارد. در واقع اگر ما حساب کنیم مثلاً هزینه هر کیلووات ساعت برق ۳۰۰ تومان است و دولت ۱۰۰ تومان می‌فروشد این عیناً یارانه پنهانی است که از جیب تمام ایرانیان پرداخت می‌شود. یا در صنعت گاز طبق محاسباتی که اخیراً انجام داده‌ایم قیمت تمام شده هر متر مکعب گاز ۵ سنت است که حدود ۱,۵۰۰ تومان می‌شود در حالی که به طور میانگین دولت این را ۳۰۰ تومان می‌فروشد.

وی افزود: سال‌هاست مسئولین و رسانه‌ها تحت عناوین مختلف از مردم مطالبه صرفه‌جویی می‌کنند. به عقیده بنده این ادبیات دیگر کارکردی ندارد زیرا مشترکین افزایش تولید و راندمان را وظیفه دولت می‌دانند و از همین رو بنده معتقدم موضوع صرفه‌جویی را باید به نحوی مطرح کرد که خللی در آن وارد نشود. در واقع به سه دلیل ایجاد عدالت، هدررفت منابع و مشکلات محیط زیستی باید تعرفه‌گذاری را به شیوه پلکانی اعمال کرد.

این کارشناس انرژی ادامه داد: چیزی که تا الآن وجود داشت اینگونه بود که پله‌های اول ۸۰ درصد افزایش پیدا می‌کرد، در پله‌های آخر که پرمصرف هستند ۱۵ و ۱۰ درصد افزایش می‌یافت که این مدل خلاف منطق جهانی IBT بود که می‌گوید پله‌های پرمصرف را باید بیشتر از کم‌مصرف ها افزایش داد.

نوفرستی تصریح کرد: در این مدل ما پیشنهاد دادیم که میزان ۷۵ درصد مشترکین را به عنوان الگوی مصرف قرار دهیم و بالاتر از آن را مشمول افزایش تعرفه کنیم. بنابراین سه چهارم جامعه اطمینان دارند که قبض آن‌ها تغییری نمی‌کند. همچنین عدالت هم حکم می‌کند آن مشترک پرمصرف نیز میزان ابتدایی مصرفش با تعرفه معمولی حساب شود ولی بابت مازادش تصاعدی افزایش پیدا کند تا به نرخ برق صادراتی برسد.

وی با بیان اینکه شیوه گذشته تعرفه‌گذاری برق و گاز صدقه از کم‌مصرف‌های محروم به جیب پرمصرف‌های غنی بوده است، افزود: این پیشنهاد را ما سال‌های پیش مطرح کردیم و مورد تأیید مسئولین توانیر و وزارت نیرو قرار گرفت و حتی تا هیأت دولت هم رفت ولی به دستور رئیس جمهور وقت متوقف شد.

نوفرستی در پایان تأکید کرد: به عنوان مثال در تعرفه‌گذاری جدید گاز ۳ پله اول که تغییری نمی‌کند و از پله‌های بعدی هرکدام ۴۰ درصد به صورت ثابت افزایش پیدا می‌کند. این گام رو به جلویی است اما مکمل آن این است که درصد افزایش هر پله از پرمصرف‌ها نسبت به پله قبل افزایش یابد.