هشدار کاهش مصرف «گوشت و شیر» در دهک‌های پایین درآمدی/ الگوی تغذیه‌ای مناسب برای پیشگیری از کرونا/ افزایش روند چاقی در کودکان زیر ۵ سال/ شیوع کمبود ویتامین D در کشور/ افزایش شیوع سوء تغذیه در کودکان مناطق محروم در دو سال اخیر

مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت ضمن تاکید بر اهمیت الگوی تغذیه‌ای مناسب در پیشگیری از ابتلا به کرونا، در عین حال نسبت به کاهش مصرف منابع پروتئین حیوانی به ویژه گوشت و شیر در دهک‌های پایین درآمدی هشدار داد و گفت: ادامه دار شدن این مساله می‌تواند عوارضی به دنبال داشته باشد.

به گزارش «تابناک»؛ دکتر زهرا عبداللهی در نشست خبری آنلاین با اصحاب رسانه به مناسبت اطلاع رسانی بسیج ملی تغذیه، گفت: بسیج ملی تغذیه سالم امسال هم طبق روال سال‌های گذشته، از ۱۵ تا ۳۰ دی دو هفته در سطح کشور با همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی و همینطور بخش‌های ذیربط از جمله آموزش و پرورش، شهرداری، بهزیستی، معاونت‌های بهداشت و درمان نیرو‌های انتظامی، سپاه و ... در کشور اجرا می‌شود. هدف برگزاری بسیج، انتشار پیام‌هایی است که در اوضاع کنونی کرونا و به دلیل نقش تغذیه صحیح در مدیریت کرونا اهمیت می‌یابد.

وی افزود: در دو هفته بسیج امسال بر این دو موضوع متمرکز می‌شویم که این پیام را به مردم کشور برسانیم که با رعایت یک الگوی غذایی درست در شرایط فعلی، حتی می‌توان بیماری کرونا را کنترل کرد. تغذیه صحیح نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. اصولا در افرادی که سیستم ایمنی بدن به دلیل تغذیه نامناسب تضعیف می‌شود، قاعدتا مقاومت بدن در برابر این ویروس کمتر بوده و حتی ممکن است شدت و حدت بیماری و دوره بهبودی و نقاهت نیز افزایش یابد.  
عبداللهی با اشاره به تاثیر تغذیه در زمان انجام واکسیناسیون، بیان کرد: نحوه تغذیه حتی قبل و بعد از تزریق واکسن اهمیت دارد تا بدن پاسخ مناسب تری به واکسن بدهد، پاسخ مناسب بدن به واکسن وابسته به عملکرد مناسب سیستم ایمنی ابدن است. به عنوان مثال می‌گوییم موقع واکسیناسیون ناشتا نباشید، زیرا ناشتایی موقع واکسیناسیون در برخی افراد منجر به افت فشار خون می‌شود.   وی افزود: توصیه دیگر این است که باید به میزان کافی آب و مایعات مصرف کنید؛ در یک برنامه غذایی صحیح باید روزانه بین ۶ تا ۸ لیوان آب و مایعات مصرف کرد. خوردن آب و مایعات قبل و بعد از واکسیناسیون سبب بهبود عملکرد سیستم ایمنی می‌شود، چون کم آبی بدن سبب عملکرد نامطلوب سیستم ایمنی می‌شود. انواع مایعات و غذا‌های آبکی، علاوه بر آب قبل و بعد از واکسیناسیون مناسب است.

مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت تاکید کرد: نکته مهم چه برای واکسیناسیون و چه برای پیشگیری از ابتلا به کرونا داشتن الگوی غذایی مناسب است؛ یعنی الگویی که در آن مصرف قند و نمک و چربی در آن کم است. مصرف زیاد مواد قندی از جمله نوشابه‌ها، شیرینی و... می‌تواند سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن شود؛ بنابراین، باید از مصرف زیاد و بی رویه مواد قندی و شیرین پرهیز کنیم.

وی در ادامه افزود: پیام دیگر ما مصرف کم نمک است، زیرا ما بیش از دو برابر مقدار توصیه شده نمک مصرف می‌کنیم، میزان مجاز روزانه به طور متوسط ۵ گرم است. مصرف نمک زیاد به طرق مختلف رخ می‌دهد که یکی از آن‌ها نمک پنهان در انواع فست فود‌ها و سس‌هاست. از سوی دیگر، افراط در مصرف غذا‌های چرب و پر ادویه که معمولا هضم سنگینی دارند و حاوی اسید‌های چرب اشباع و اسید‌های ترانس هستند هم عاملی برای تضعیف سیستم ایمنی دارد.

عبداللهی تاکید کرد: کاهش مصرف قند و نمک و چربی و دقت در مصرف مواد غذایی و استفاده از غذا‌ها و نوشیدنی‌هایی که قند، چربی و نمک کمتری دارند، سبب می‌شود که بدن بتواند مقاومت بهتری در برابر انواع بیماری‌ها داشته باشد. باید با رعایت تعادل و تنوع غذایی وزن بدن را کنترل کنیم، زیرا افراد چاق معمولا احتمال بیشتری برای ابتلا به کرونا دارند و در صورت ابتلا هم شدت بیماری در آن‌ها بیشتر بوده و دوره بهبودی نیز بیشتر طول می‌کشد؛ بنابراین در کنار کاهش مصرف قند، نمک و چربی باید مصرف بیشتر سبزی‌ها و میوه‌ها به میزان ۴۰۰ گرم در روز، کنترل وزن بدن و... را در برنامه غذایی خود بگنجانیم. با این توصیه‌ها می‌توان به مقاومت بدن کمک کرد.

وی با اشاره به شعار امسال هفته بسیج تغذیه امسال مبنی بر "تغذیه، واکسیناسیون و کرونا"، گفت: می‌خواهیم به مردم بگوییم با رعایت اصولی در برنامه غذایی روزانه می‌توانیم به سیستم ایمنی بدن کمک کنیم. الان روند چاقی در کودکان زیر ۵سال و دانش‌آموزان افزایشی است و در بزگسالان هم بر اساس آخرین بررسی‌ها حدود ۶۰ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال دچار اضافه وزن و چاقی بوده و بیش از ۲۰ درصد دانش‌آموزان دچار چاقی هستند و حتی چاقی شکمی در دانش‌آموزان داریم.   عبداللهی افزود: این روند افزایشی به دو دلیل رخ می‌دهد؛ عامل اول الگوی غذایی غلط شامل استفاده زیاد از مواد غذایی چرب، شور و شیرین و مصرف کم میوه و سبزی است؛ از طرفی تحرک بدنی نیز ناکافی است؛ یعنی ۵۰ درصد مردم تحرک بدنی کافی ندارند. هر فرد باید به مدت ۵روز در هفته سی دقیقه پیاده روی تند داشته باشد که حداقلی‌ترین حالت است.

وی افزود: در شرایط کرونا به دلیل ضرورت پروتکل‌های بهداشتی حضور در جا‌هایی که جمعیت زیاد است باید در خانه با انجام حرکات کششی و یا هر شکلی فعالیت بدنی داشته باشیم. عدم فعالیت بدنی و تنها انجام فعالیت نشسته عاملی برای افزایش وزن است.  
مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه درباره مصرف نمک، تصریح کرد: آخرین مطالعه ما که سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ انجام شد می‌گفت که مردم روزانه ۱۵ گرم نمک مصرف می‌کنند. اکنون آخرین اطلاعات که مربوط به مطالعه عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر است، متوسط مصرف نمک را حدود ۱۰ گرم گزارش می‌کند. موضوع مهم این است که همین ۱۰ گرم دو برابر میزان توصیه شده است. سازمان بهداشت جهانی اعلام می‌کند باید کمتر از ۵گرم نمک روزانه مصرف کنیم و منظور این همه نمک پیدا و پنهانی است که از طریق مواد غذایی در طول یک روز وارد بدن می‌شود.

او تصریح کرد: صنایع غذایی نقش مهمی در بازنگری استاندارد قند و نمک و چربی دارند و خوشبختاته ظرف ۵ سال گذشته همکاری خوبی از جانب صنایع غذایی داشتیم و با همکاری سازمان ملی استاندارد میزان قند و نمک حدود ۴۰ محصول غذایی پرمصرف بازنگری شده و کاهش یافته است و این کار همچنان ادامه داد و یکی از مهمترین اتفاقات کاهش میزان نمک در نان بوده است.   وی افزود: نان به عنوان قوت غالب است و مطالعات می‌گوید مردم به طور متوسط روزانه ۳۰۰ گرم نان مصرف می‌کنند و میزان نمک در آن حدود ۲.۳ درصد بود که با روزی ۳۰۰ گرم مصرف نان حدود ۶ گرم نمک فقط از طریق نان وارد بدن می‌شد و اکنون با استانداردسازی‌ها این عدد به کمتر از یک درصد رسیده است. هدف این است که محصولات غذایی به لحاظ میزان قند، نمک و چربی اصلاح شده باشد.

عبداللهی ادامه داد: با تلاشی که سازمان غذا و دارو انجام داد، اکنون برچسب تغذیه‌ای بر محصولات داریم. آن نشانگر‌های رنگی به صورت رنگ سبز و زرد و قرمز بر محصولات غذایی درج می‌شود و این به مردم کمک می‌کند تا موقع انتخاب محصول آن را لحاظ کنند. قرمز به معنی بالا بودن میزان قند، نمک یا چربی است و سبز به معنای مناسب بودن میزان این مواد است. با این اقدامات انتظار داریم که میزان مصرف قند و نمک و چربی کاهش یابد.

وی ادامه داد: سیستم ایمنی بدن برای عملکرد درست به ویتامین‌ها و مواد معدنی و پروتئین‌ها نیاز دارد که بهترین منبع برای پروتئین‌ها منابع حیوانی است، ولی ما پروتئین‌های گیاهی هم داریم. در یک برنامه غذایی درست توصیه می‌شود سهمی از پروتئین گیاهی و سهمی از پروتئین حیوانی باشد. منابع پروتئین حیوانی شامل گوشت و لبنیات باید در برنامه غذایی روزانه بویژه برای افرادی که در معرض آسیب بیشتری هستند ضروری است.   مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در ادامه گفت: اکنون به دلیل افزایش قیمت منابع پروتئین حیوانی دسترسی دهک‌های درآمدی پایین به این اقلام کاهش یافته و حتی مطالعات ما نشان می‌دهد مصرف مواد غذایی مانند شیر و گوشت در این افراد کاهش یافته و حضور آن در سفره مردم کم شده است که ادامه دار شدن این مسئله می‌تواند عوارضی به دنبال داشته باشد؛ چون رشد کودکان مختل می‌شود که اول به صورت لاغری و سپس به صورت توقف رشد قدی خود را نشان می‌دهد یا این که رشد نامناسب جنین را سبب می‌شود.

او تاکید کرد: ما یک بررسی هنگام آغاز شیوع کرونا در کشور با همکاری انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور انجام دادیم و مشخص شد که برای برخی اقلام غذایی به علت افزایش قیمت تا ۳۵ درصد، کاهش مصرف یافته است. این اقلام شامل گوشت قرمز، گوشت مرغ و شیر و لبنیات و میوه بود و این مساله وجود دارد و امیدوارم با سیاست‌های درست و اختصاص یارانه به دهک‌های درآمدی پایین بتوان این مشکل را برطرف کرد که منابع پروتئینی و ریز مغذی‌ها به سفره مردم وارد شود.

وی افزود: وقتی سیستم ایمنی بدن ضعیف باشد، ابتلا به بیماری‌ها و مرگ و میر هم می تواند بیشتر باشد. جایگزین‌هایی برای تامین پروتئین نظیر حبوبات وجود دارد که منبع ارزان‌تر پروتئین است که در ترکیب با غلات به عنوان پروتئین جایگزین کمک می‌کند، اما این به معنای آن نیست که مردم فقط با مصرف حبوبات می‌توانند سالم مانده و پروتئین مورد نیاز بدنشان را تامین کنند.  
عبداللهی درباره مصرف ویتامین D نیز تصریح کرد: یک مشکل این است که کمبود ویتامین D در کشور خیلی شایع است و همه گروه‌ها دچار این کمبود هستند؛ بنابراین از سال ۱۳۹۳ که مطالعات نشان داد همه مردم با کمبود این ویتامین روبرو هستند بر اساس بخشنامه‌های وزارت بهداشت ماهانه یک مکمل ۵۰ هزار واحدی باید برای افراد بالای ۱۲ سال استفاده شود؛ زیرا ویتامین D درعملکرد سیستم ایمنی بدن موثر است و کمبود آن سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود.   وی افزود: جمیعت تحت پوشش از طریق شبکه‌های بهداشتی و درمانی کشور به پایگاه‌های سلامت مراجعه کرده و مکمل ۵۰ هزار واحدی ویتامین D به شکل رایگان دریافت می‌کنند. برای سنین ۲ تا ۱۲ سال مصرف مکمل ۵۰ هزار واحدی به صورت هر دو ماه یکبار توصیه می‌شود و برای بچه‌های زیر دو سال هم قطره آ_د مصرف می‌شود.

مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در ادامه افزود: اینکه بعد از واکسیناسیون نباید از مولتی ویتامین استفاده کرد از نظر علمی توصیه درستی نیست؛ ولی نکته مهم این است که بعد از واکسیناسیون توصیه ما این است که از طریق برنامه غذایی ویتامین و املاح دریافت کنند. اگر از گروه غذایی اصلی به اندازه مصرف شود اصلا نیازی به مصرف ویتامین نیست، ولی در مجموع مصرف مولتی ویتامین تداخلی با تزریق واکسن ندارد.   وی تصریح کرد: اینکه بتوان میزانی از مرگ و میر کرونا را به تغذیه ربط داد بررسی سختی است که در ایران انجام نشده است، ولی مستندات بین‌المللی ثابت کرده که برخی ویتامین‌ها مثل A، C و زینک و روی و سلنیوم در بهبودی کرونا نقش مهمی دارند، ولی مطالعه‌ای در این زمینه در کشور ما انجام نشده است.

مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه درباره برنامه غنی سازی آرد نیز گفت:وقتی از سال ۱۳۸۶ همه نان‌های نانوایی‌ها با آهن و اسید فولیک غنی می‌شوند یعنی یک برنامه ملی داریم که نان‌ها باید به این شکل تهیه شوند اکنون که مشکل کمبود ویتامین D داریم اضافه کردن این ویتامین به علاوه آهن و اسید فولیک در دستور کار است و مطالعات پایلوت آن انجام شده است که اثربخشی اضافه کردن ویتامین D به آرد را نشان داده است و غنی سازی آرد با ویتامین D در یکی از استان‌ها انجام می‌شود و سپس با ارزشیابی اثربخشی به صورت برنامه کشوری اجرا می‌شود.

او ادامه داد: فیبر در میوه و سبزی و حبوبات و نان غلات سبوس دار وجود دارد؛ بنابراین مردم بهتر است سعی کنند بیشتر از نان‌هایی استفاده کنند که سبوس بیشتری دارند، زیرا فیبر بیشتری داشته و برای سلامت بدن مفید‌تر هستند.

عبداللهی با تاکید بر اینکه سبد غذایی مناسب بر اساس هرم غذایی باید چیده شود، گفت: در هرم غذایی توصیه برای مصرف میزان معینی است مثلا برای شیر و لبنیات توصیه می‌شود دو واحد لبنیات وجود داشته باشد. برخی گروه‌ها مانند مادران باردار و نوجوانان باید این میزان حداقل ۳ واحد باشد و یا توصیه می‌کنیم همه روزانه یک عدد تخم مرغ مصرف کنند. در مورد گوشت نیز حداقل دو واحد گوشت معادل ۳۰ گرم توصیه می‌شود؛ برای مصرف گوشت قرمز در میانسالان به دلیل شیوع بالای کلسترول و چربی خون می‌گوییم اگر هفته‌ای یک بار هم گوشت قرمز مصرف شود کافی است، ولی حتما پروتئین حیوانی از مرغ یا ماهی باید تامین شود.

وی در پاسخ به سوالی مجددا تاکید کرد: رصد وضعیت تغذیه کودکان زیر ۵ سال در مناطق محروم کشور را انجام می‌دهیم و الان اطلاعات به دست آمده نشان می‌دهد ظرف دو سال گذشته به دلیل مسائلی از جمله کرونا، خشکسالی و تورم و افزایش قیمت‌ها شیوع سوءتغذیه در کودکان افزایش یافته و شاید یک شیوع دوبرابری در استان‌هایی مثل سیستان و بلوچستان و بیرجند گزارش شده است. همینطور کم‌خونی و کمبود ویتامین A به دلیل مشکلات رخ داده است.   این مقام وزارت بهداشت تاکید کرد: در مناطق محروم، ناامنی غذایی خانوار بیشتر شده است که اگر به موقع اقدامات مداخله‌ای انجام نشود، در کوتاه مدت افزایش مرگ و میر و ابتلا به بیماری ها، کم خونی، کاهش قدرت یادگیری و... را خواهیم داشت و در دراز مدت توقف رشد قدی و حتی کاهش بهره هوشی در کودکان اتفاق می‌افتد و برای جلوگیری از این مشکل همه بخش‌ها باید کمک کنند.

او ادامه داد: ما به عنوان وزارت بهداشت مکمل‌های غذایی برای گروه‌های سنی رایگان ارائه می‌دهیم و از طریق سیستم PHC کودکان و مادران باردار و شیرده دچار سوءتغذیه نیازمند را شناسایی کرده و به کمیته امداد و وزارت رفاه معرفی می‌شوند تا سبد تغذیه رایگان دریافت کنند و در غالب طرح شهید سلیمانی هم بسته‌های حمایتی به خانواده‌های نیازمند انجام می شود. طرح کمک معیشتی که وزارت رفاه پارسال اجرا کرد و اقدامات اینچنینی باید ادامه یابد و کمیته امداد باید اعتبارات کافی داشته باشد تا کودکان و مادران باردار و شیرده دچار سوءتغذیه را تحت پوشش سبد رایگان غذایی قرار دهد.