کاهش حجم آب و افزایش دمای دریای خزر

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به برنامه‌های این سازمان برای حفظ و احیای تالاب‌ها گفت: دستورالعمل‌های تامین حق‌آبه تالاب‌ها به وزارت نیرو ابلاغ شده‌است.

به گزارش ایسنا، احمدرضا لاهیجان‌زاده در نشست خبری که امروز از سازمان حفاظت محیط زیست به‌صورت برخط برگزار شد، ضمن تشریح طرح‌های سازمان درباره تالاب‌ها خاطرنشان کرد:‌ فعالیت‌های ما در بخش تالاب‌ها با چهار هدف دنبال می‌شود. این اقدامات شامل تامین آب و نظارت بر آب تالاب‌ها، برنامه حفاظت و احیای تالاب‌ها با رویکرد زیست‌بومی‌ و پایش تالاب‌ها می‌شود. ما بر اساس ماده ۲ قانون حفاظت و احیای تالاب‌ها مکلفیم تا دستورالعمل‌های تامین حق‌آبه‌ تالاب‌ها را به وزارت نیرو اعلام کنیم و وزارت نیرو مکلف است تا این دستورالعمل را اجرا کند. ما نیاز آبی تالاب‌ها را در ابتدا و نیمه سال ۱۴۰۰ دوباره به وزارت نیرو ابلاغ کردیم.

وی با اشاره به اهمیت سیلاب‌ها برای احیای تالاب‌ها اظهارکرد: نیاز آبی تالاب‌ها پایه علمی دارد و ما در رایزنی با نهادهای ذی ربط نیاز به ادله علمی و اطلاعات مستند برای تامین این حق‌آبه داریم. در سال آبی مهمترین عامل تامین حق‌آبه «سیلاب» است و مدیریت آن‌ها کمک زیادی به سیراب شدن تالاب‌ها می‌کند. امروز و فردا (۱۲ و ۱۳ دی ماه) نیز بارش‌های سنگینی خواهیم داشت و نیاز آبی تالاب‌های فصلی و دائمی جنوب کشور تا حدی تامین می‌شود.

لاهیجان‌زاده با اشاره به مطالعات مربوط به مدیریت زیست‌بومی در تالاب‌ها گفت: این مطالعات در ۲۰ تالاب تکمیل شده است و ۱۲ یا ۱۳ تالاب باقی‌مانده نیز در آینده به این لیست اضافه خواهند شد همچنین ۲۲ تالاب نیز برای انجام فعالیت‌های اجرایی آماده هستند.

وی با اشاره به برنامه‌های سازمان در حوزه پایش اضافه کرد: ما در زمینه پایش برنامه‌های متعددی داریم. طرح‌هایی نظیر تصویربرداری هوایی و بهره‌گیری از تصاویر ماهواره‌ای بخشی از این برنامه‌ها هستند.همچنین ما قصد داریم تا در روز جهانی تالاب‌ها در تاریخ ۱۴ بهمن‌ماه از این طرح پایش رونمایی کنیم. این مراسم در مجاورت تالاب بختگان در استان فارس با حضور میهمانان داخلی و بین المللی به صورت حضوری و آنلاین برگزار خواهد شد.

لاهیجان‌زاده ضمن اشاره به کنوانسیون بین‌المللی تهران اضافه کرد: بر اساس کنوانسیون تهران در سال ۱۳۸۲، پنج پروتکل در زمینه تنوع زیستی، ارزیابی آلودگی نفتی و ... به تصویب رسید. سه پروتکل این کنوانسیون در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است و به‌زودی این روند برای پروتکل چهارم نیز طی خواهد شد. پروتکل پنجم نیز هنوز در دست پایش است. در دیگر کشورهای ذی‌نفع حوزه دریای خزر نیز شرایط مشابه است و برخی سه پروتکل، برخی چهار و برخی همه پروتکل‌ها را به تصویب رسانده‌اند و این قدم بلندی برای اجرای فعالیت‌های مشترک در این منطقه است همچنین برای تحقق اهداف این کنوانسیون نشست‌های آنلاین با حضور کشورهای این حوزه برگزار می‌شود.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست درباره تغییر اقلیم در حوزه دریای خزر گفت: محور این صحبت‌ها به جز آلودگی، گردشگری نیز است همچنین تغییر اقلیم در هر پنج کشور این حوزه مشاهده می‌شود و برای اتخاذ سیاست‌های مناسب جلساتی به میزبانی سازمان هواشناسی طی یک سال گذشته برگزار شده‌است. دریای خزر به دلیل تغییر اقلیم و مشکلات انسان‌ساخت تحت تاثیر است وعقب نشینی و پسروی آن تا سال ۲۰۵۰ ادامه خواهد داشت که از سمت شمال خواهد بود و کاهش حجم آب و افزایش دما کاهش تنوع زیستی را در پی خواهد داشت.

لاهیجان‌زاده ضمن اشاره به افزایش حساسیت‌ و اهمیت دستگاه‌ها نسبت به محیط زیست گفت: یکی از خطوط قرمز بودجه امسال، محیط زیست است.

کشور آذربایجان فعالیت‌های نفتی خود را کنترل کند

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره به فعالیت‌های نفتی کشور آذربایجان در حوزه خزر اظهار کرد: کشور آذربایجان باید فعالیت نفتی خود را کنترل کند چراکه این فعالیت‌ها آسیب به محیط زیست خزر را در پی خواهد داشت. این اقدامات باید در نشست بین کشورها مطرح شود.

وی با تاکید بر اهمیت مطالعه تالاب‌ها گفت: قبلا قانونی برای تامین نیاز آبی تالاب‌ها و ارزش‌گذاری مشخصی برای آن‌ها وجود نداشت. به دلیل نبود مواد قانونی مشخص درباره این موضوع ما نمی‌توانستیم به طور صحیح با دستگاه‌های ذی ربط همکاری کنیم.ما وقتی با وزارت نیرو و بقیه نهادهای مربوطه جلسه می‌گذاریم باید اصطلاحا با دست پر برویم و بر پایه مطالعاتی که روی تالاب‌ها انجام داده‌ایم، برنامه‌های اجرایی را مطرح کنیم.

لاهیجان‌زاده با اشاره به اهمیت لایروبی تالاب‌ها اضافه کرد: در سال‌های گذشته چون لایروبی مناسبی در تالاب‌ها صورت نگرفته بود، آب به‌صورت مناسب وارد تالاب‌ها نمی‌شد. ما در سال‌های گذشته مسافت زیادی را لایروبی کردیم. برای حفظ ارتباط با دریا، باید لایروبی انجام بگیرد.

انجام مطالعات درباره پس‌روی دریاها

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست همچنین تاکید کرد: پسروی دریا نیز یکی از مسائل مهم است که باعث خشک شدن تالاب ها می‌شود. درباره پسروی دریاها نیز مطالعاتی در حال انجام است.

وی درباره برنامه‌های سازمان حفاظت محیط زیست برای تالاب میانکاله و خلیج گرگان گفت: ما اطلاعات جامعی برای خلیج گرگان با حضور همه دستگاه‌ها تدوین کردیم و در ستاد ملی تالاب‌ها به تصویب رساندیم. در این برنامه پنج ساله که توسط معاون اول رییس جمهوری وقت در سال ۹۹ ابلاغ شد برنامه کل حوزه تعریف شده است و همه وزارتخانه‌ها موظفند به این تکالیف عمل کنند تا مشکلات این تالاب و خلیج برطرف شود.

لاهیجان‌زاده ضمن اشاره به افزایش توجه دولت به استانداردهای زیست‌محیطی افزود: در بودجه امسال که به کمیسیون تلفیق رفته، چند خط قرمز وجود دارد که یکی از آنها محیط زیست است. این نشاندهنده تمرکز توجهات روی محیط زیست است که در سال‌های گذشته کمتر دیده می‌شد.

وی درباره پروسه تامین حق‌آبه تالاب‌ها ادامه داد: درباره حق‌آبه تالاب‌ها نباید انتظار ورود فوری ۱۱ میلیارد آب را داشته باشیم. همانطور که دو سه دهه زمان نیاز بود تا مناطق حفاظت شده محیط زیست ایجاد شوند. نکته مهم این است که هم‌اکنون ما اهرم قانونی در اختیار داریم و در جلسات خود با مدیرانی که برای ۹ حوضه آبریز انتخاب شده‌اند برای تامین حق‌آبه تالاب‌ها پیگیری لازم را انجام خواهیم داد.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط زیست با اشاره به شرایط تالاب صالحیه گفت: این تالاب بین دو استان البرز و قزوین با مساحت‌های مساوی قرار گرفته‌است. حدود ۲۵ سال پیش زهکشی بزرگ بین آن احداث شد که مشکلات زیادی به وجود آورد. یکی از قاتلان اصلی تالاب‌ها زهکش‌ها هستند. برای برگشت این تالاب به شرایط قبلی خود، برداشت زهکش انجام و باعث شده وضعیت بهتر شود همچنین ورودی ‌آب از یک تصفیه‌خانه در نزدیکی این تالاب کنترل می‌شود و لایروبی از رودخانه مجاور تالاب در قزوین در دستور کار است.

طرح انتقال آب دریای عمان یکی از کامل‌ترین طرح‌ها از بعد زیست‌محیطی است

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط زیست تاکیدکرد: طرح انتقال آب دریای عمان از دقیق‌ترین ارزیابی‌های زیست‌محیطی بهره برده است.

لاهیجان‌زاده با اشاره به موضوع دیپلماسی آب اظهار کرد: مسئولیت دیپلماسی آب در زمینه افغانستان با وزارت امور خارجه و وزارت نیرو است. بعد از روی کار آمدن طالبان مذاکرات قبلی متوقف شد ولی به نظر می‌رسد در حال ازسرگیری است. دولت اشرف غنی در این مسئله مقاومت زیادی داشت و ممکن است مذاکرات آب با دولت جدید افغانستان راحت‌تر باشد.

وی با اشاره به طرح احیای تالاب هامون ادامه داد: پروژه بین‌المللی هامون با همکاری سازمان ملل و اتحادیه اروپا در حال اجراست و سازمان ملل باید این طرح را گسترده‌تر کند و افغانستان را نیز وارد این طرح کند.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط زیست با اشاره به معضل شوری آب در سواحل جنوبی کشور گفت: ما باید از ظرفیت روان‌آب و سیل‌ها استفاده کنیم. خلیج فارس تحت تاثیر افزایش دما، تغییر اقلیم و افزایش شوری قرار گرفته است. یکی از علل شوری آب کم شدن حجم آب شیرین ورودی به خلیج فارس است. چهل سال پیش ۱۲۰ میلیارد متر مکعب آب شیرین از بهمنشیر و اروندرود وارد خلیج فارس می‌شد اما امروز به دلیل سدسازی در عراق، سوریه و ترکیه حداقل آب وارد خلیج فارس می‌شود همچنین افزایش دما تبخیر را افزایش می‌دهد و EC (هدایت الکتریکی آب که به مقدار املاح موجود در آن بستگی دارد) آب بالا می‌رود علاوه بر آن ۵۵ درصد آب شیرین‌کن‌های دنیا در خلیج فارس است.

وی درباره برنامه ایران برای استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها ادامه داد: ایران نیز به‌سرعت به سمت استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها رفته و مطالعات مربوط به استقرار آن‌ها در استان‌های بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان انجام شده است البته مطالعه جداگانه‌ای برای سیستان و بلوچستان و خوزستان در دست انجام است تا مناسبترین محل انتخاب شود و کمترین آسیب به محیط زیست وارد شود. بخش اقیانوسی شرق دریای عمان ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر عمق مناسب دارد و جانمایی برای استقرار این دستگاه‌ها در این منطقه انجام شده است. همچنین ما اجازه نخواهیم داد شورآبه‌ها در مقیاس ملی وارد خلیج فارس شوند. در کنوانسیون کویت(راپمی) نیز چندین جلسه کارشناسی درباره آلودگی خلیج فارس برگزار شد.

لاهیجان‌زاده با اشاره به ایده استفاده از شورآبه‌ها افزود: ما برنامه داریم تا فلزات ارزشمندی مانند لیتیم و پتاسیم را از پسآب استخراج کنیم.

وی درباره آلودگی نفتی در خلیج فارس گفت: شرکت فلات قاره مسئول تعیین این آلودگی است. یکی از اصلی ترین منابع آلودگی نفتی در خلیج فارس خط ابوذر است که قرار است به مناقصه گذاشته شود.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به پرسش ایسنا درباره ارزیابی‌های زیست محیطی طرح انتقال آب دریای عمان به سیستان اظهار کرد: دو سال مطالعه برای اجرای طرح انتقال آب صورت گرفت و تصمیم‌گیری درباره آن با کمک مشاوران داخلی و خارجی انجام شد. این طرح یکی از دقیق‌ترین طرح‌ها از نظر ارزیابی زیست‌محیطی است و همه ارزیابی‌ها درباره شورابه و پساب انجام و روش‌های برداشت و تخلیه آن مشخص شده‌است همچنین مقدار فشار و بازه‌های آن در نازل‌های خروجی تعریف شده است. اجرای این طرح حداقل آسیب زیست‌محیطی را در پی خواهد داشت و برداشت آب از دریای عمان و بخش اقیانوسی آن خواهد بود.

زندگی تالاب‌ها در گرو وضعیت بارش است

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط زیست در نشست خبری برخط امروز گفت: تعداد تالاب‌های خشک شده به‌صورت دقیق قابل تشخیص نیست و حیات تالاب‌ها وابسته به شرایط بارش است.

لایروبی شاه کلید حل مشکل تالاب انزلی

لاهیجان‌زاده با اشاره به مسئله رسوب‌گذاری در تالاب انزلی خاطرنشان کرد: تالاب انزلی - که در چند متری دریاست - در حال خشک شدن است و اصلی‌ترین مشکل آن رسوب‌گذاری است. این رسوبات از شهرها و روستا نشات می‌گیرد. مواد معدنی این رسوبات سبب شده تا تبادل آب از زیر بستر انجام نشود و تالاب پر شود. درباره همین مشکل جلسه احیای تالاب انزلی با حضور ریاست استان برگزار شد و راهکارها برای لایروبی تالاب ارائه شد. یکی از این روش‌ها لایروبی فیزیکی است که مجموعه‌ای تحت عنوان مسئولیت اجتماعی اجرای آن را به عهده گرفته است. لایروبی فرایند پیچیده‌ای است و شاه کلید حل این مشکل است.

احتمال بازنگری در لایحه بودجه برای اعتبار انتقال آب دریای خزر به سمنان

وی درباره به پروژه انتقال آب خزر به سمنان گفت: پروژه انتقال آب خزر به سمنان دارای مجوز است که معاونت انسانی آن را صادر می‌کند. این مجور پس از پشت سر گذاشتن چالش‌های مداوم ۹ ساله، بالاخره سال گذشته صادر شد. این طرح در لایحه بودجه دارای مجوز است اما باید به کمیسیون تلفیق برود و آنجا ممکن است مورد بازنگری قرار گیرد. با توجه به سرمایه‌گذاری در جنوب این طرح می‌تواند سمنان را هم پوشش دهد.

لاهیجان‌زاده ضمن تشریح وضعیت تالاب‌های خشک شده در کشور اضافه کرد: تالاب‌های ما در فلات مرکزی فصلی هستند و بر اساس بارش آبگیری می‌کنند چرا که رود دائمی ندارند و تابع دوران بارش هستند. این تالاب‌ها در ماه‌های آبان و آذر آبگیری می‌کنند و در اردیبهشت و خرداد از بین می‌روند.

وی افزود: برخی تالاب‌ها نیز در انتهای رودها قرار دارند. برای مثال تالاب شادگان در انتهای مارون و تالاب هورالعظیم در انتهای کرخه قرار دارد. این تالاب‌ها در بیشتر ماه‌ها آب دارند ولی در برخی ماه‌ها دچار کمبود می‌شوند. لذا نمی‌توان به‌صورت دقیق خشکی تالاب‌ها را مشخص کرد. در سال‌های ۹۶ و ۹۷، ۷۰ درصد تالاب‌ها خشک شدند اما در دو سال بعدی به دلیل سیل‌ها تنها تالاب گاوخونی آبگیری نشد. در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ خشکسالی داشته‌ایم. حیات تالاب به بارش‌ها وابسته است و اثرات انسان‌ساخت و مدیریت ناصحیح آب باعث شده تا بازه آبگیری کوتاه شود چون مصرف آب بیش از توان اکولوژیک تالاب‌هاست.

لاهیجان‌زاده ضمن اشاره به آلودگی دریای خزر گفت: بخشی از آلودگی دریای خزر مربوط به خشکی و بخشی مربوط به کشورهای همسایه است. در سال ۹۸ ما در شناگاه‌ها نمونه‌برداری انجام دادیم و در سال ۹۹ که آن را مقایسه کردیم، متوجه شدیم که کیفیت آب بسیار تغییر کرده است. جلوگیری از حضور میلیونی مردم سبب شد تا وضعیت آلودگی به‌شدت بهتر شود. شناگاه‌ها، فاضلاب شهرها و صنایع از اصلی ترین علل آلودگی دریای خزر هستند. برای رفع این آلودگی پایش میکروبی انجام می‌شود و شهرداری‌ها و نهادهای مربوطه مسئول مقابله با این آلودگی هستند. در بعد حاکمیتی نیز ما به استناد طرح جامعی که ابلاغ کردیم از این نهادها گزارش کار می‌گیریم و در اختیار قوه قضاییه قرار می‌دهیم.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست در پایان با اشاره به وضعیت مرجان‌ها گفت: در بازدید ما از سواحل جنوبی وضعیت خوبی از گروهی از مرجان‌ها مشاهده کردیم که متاسفانه به علت قاچاق مرجان محل آن را اعلام نمی‌کنیم. خوشبختانه دو محدوده از مرجان‌های سرحال مشاهده شده است که امیدوارکننده است.