وضعیت نابسامان صنعت فرش ایران؛‌ مهاجرت «طراحان فرش دستباف» به ترکیه

آرمین سلیمانی- فرش دستباف ایران و صنایع وابسته به آن که طی سالیان اخیر با مشکلات بسیاری از جمله ممنوعیت صادارت به برخی کشورها و یا عدم ثبات در حوزه مدیریتی مواجه شده،‌ حال با چالش «مهاجرت طراحان فرش» نیز روبرو است.

مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف از مهاجرت برخی از بزرگترین طراحان فرش دستباف ایرانی به کشور ترکیه «به‌ دلیل عدم حمایت از آنها در ایران» خبر داده است.

عبدالله بهرامی با انتقاد از وضعیت تهیه مواد اولیه بافت فرش دستباف، به خبرگزاری ایسنا گفته است: «زمانی بزرگترین صادر کننده پشم و ابریشم جهان بودیم ولی امروز به واردات آن روی آورده‌ایم، به نحوی که سالانه ۵۰۰ تن ابریشم وارد می‌کنیم.»

مشکل عدم ثبات مدیریتی و برنامه‌ریزی برای حمایت پایدار از صنعت فرش ایران موجب شده است که دولت‌های جمهوری اسلامی با توجه به شعارها و برنامه‌های خود، دست به تغییرات فصلی و غیر تخصصی در این صنعت بزنند.

معاون طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) دولت ابراهیم رئیسی آذر ۱۴۰۰ گفت: «مرکز ملی فرش به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی منتقل خواهد شد.»

تصمیمی که با واکنش‌ها و انتقادات فراوانی از سوی فعالان این بخش مواجه شد.

بر اساس مصوبه ۲۰ فروردین ۱۳۸۲ شورای عالی اداری، همه امور مربوط به سياست‌گذاری، برنامه‌ريزی، نظارت، هدايت و حمايت صنعت فرش دستباف، امور تحقیقاتی و پژوهشی مربوط به آن و تهیه ضوابط و الزامات فنی توليد و صادرات و اقدامات حمایتی مربوط به آن از تمام دستگاه‌های دولتی جدا و در حوزه مرکزی وزارت بازرگانی با عنوان «مركز ملی فرش ايران» تجمیع شد.

ترکیه که از سوی مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف یکی از مقاصد مهاجرتی طراحان فرش ایرانی اعلام شده، با نوسانات اقتصادی نیز مواجه است. به گفته نایب رئیس کمیسیون صادرات غیرنفتی اتاق بازرگانی ایران «روند کاهش ارزش لیر ترکیه به نحوی پیش رفته که این کشور از این اتفاق در راستای رونق صادرات و گردشگری خود بهره برده و با این روند، ترکیه می‌تواند بازار محصولات ایران را در منطقه قبضه کند.»

میزان صادرات فرش ایران که طی دهه‌های مختلف از جمله اقلام شاخص صادرات غیر نفتی ایران محسوب می‌شد به ۷۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۸ و ۵۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۹ رسید.

کشورهای همسایه به دلیل نزدیکی و سهولت تبادل تجاری در شرایط تحریمی،‌ از جمله مقاصد مطلوب عرضه تولیدات این صنعت به حساب می‌آیند اما در مهرماه ۱۴۰۰ رئیس سابق کنفدراسیون صادرات ایران از ممنوعیت واردات فرش دستباف ایرانی به کشور ترکیه خبر داد و گفت «پیش از این ترکیه یکی از مقاصد مهم صادرات فرش ایران بوده است.»

مدیریت غیرتخصصی و نابسامانی در پرداختن به «فرش ایرانی» فقط به شاخه صنعتی آن منحصر نمی‌شود و در زمینه صنایع دستی نیز با مشکلات مشابهی مبتلا است. در مهرماه ۱۴۰۰ سجاد نوروزی از فعالان حوزه فضای مجازی ستاد انتخاباتی عزت‌الله ضرغامی، وزیر کنونی میراث فرهنگی، بدون هیچ سابقه مرتبطی به عنوان «مدیر موزه فرش ایران» منصوب شد.

عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی