«پری» مواجهه شاعرانه زندگی و مرگ زنانه است

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، سودابه مجاوری درباره مستند تازه‌اش گفت: مستند «پری» با نام جدید و شاید موقت «در جست و جوی زمان از دست رفته»، از آغاز برای چهار فصل طراحی شده بود. پس از تصویربرداری فصل زمستان و بخش‌هایی از تابستان، ادامه کار به دلایل گوناگون بویژه مخالفت برخی نهادهای محلی عملا متوقف ماند. تابستان امسال سوگ تلخ از کف رفتن پدر عزیزم، تنها یاور زندگیم به دلیل بیماری کرونا، ادامه کار را ناممکن کرد تا سرانجام با دلی شکسته و قلبی سوگوار اقدام به ادامه کار کرده و تصویربرداری به اتمام رسید.

وی بیان کرد: «بیوار» باستان شناس و ایران شناس بریتانیایی در مقاله «سرزمین پریان پارسی» از قبیله ای پیشاتاریخی (پیش از هند و اروپاییان یا آریایی ها) با عنوان «پریکانی» در فلات ایران (سده ها پیش از آنکه در دوران ساسانی ایران نامیده شود) اسم برده که ستایشگر ایزدبانو پری بوده اند.

این مستندساز ادامه داد: بیوار در مباحث جغرافیای تاریخی، مکان اسکان آنان را کرمان، از رفسنجان تا بم و جیرفت، دانسته بود. باستان شناس ایرانی مهرداد ملک زاده در پژوهشی متاخرتر حضور قوم پریکانیان را نه در کرمان یا افغانستان که در طالقان نزدیک تهران اعلام کرده است. فیلم بی تردید ادعایی بر اثبات مکان نوین جغرافیایی برای پریکانیان، یا بررسی بن مایه های اساطیری ایزدبانو پری ندارد؛ لیکن، وجود شواهد گسترده آیینی (وامدار اساطیر کهن)، میراث معنوی و سنن جاری حول اسطوره پری در منطقه خراسان جنوبی و زابل که همچنان زنده و متداوم است، نیاز پژوهش های عمیق تر در مکان یابی قوم مورد نظر در این منطقه را پیش می کشد. پس فیلم در باره قوم پریکان نیست، هر چند جا به جا بدان اشاه دارد، یا در پی بیان مباحث تئوریک اسطوره شناختی یا تحلیل نمادهای آیینی نیست، هر چند به نمایش این نمادها و آیین ها و مراسم ایزدبـانو پری می پردازد. در واقع دلمشغولی فیلم در نگاهی کلی، مواجهه ای شاعرانه است بر تداخل زمان، زندگی و مرگ و نیز هستی زنانه.

این کارگردان در پاسخ به این پرسش که با توجه به این که موضوع فیلم درباره زن اسطوره ای است، با چه چالش هایی در ساخت همراه بوده؟ گفت: این اسطوره، مراسم و آیین متصل بدان هنوز در منطقه به قدرت جریان دارد، مقاومت و نگرانی در نمایش آن، موانعی گاه غیرقابل عبور برای ادامه کار ایجاد می کرد و تنگناها و دامچاله ها و دشواری هایی عدیده از عدم اسکان (بویژه در دوران کرونا) و عدم همکاری تا کارشــــکنی های پیاپی را در پی داشت تا جایی که بالاجبار بارها تصمیم به توقف کار و منتفی کردن ادامه تصویربرداری گرفتیم. اما به هر سختی و ناکامی که بود سرانجام کار به اتمام رسید.

مجاوری درباره روند تحقیق در این مستند گفت: پژوهش حول اساطیر و ایزدبانوان ایران دلمشغولی سالیان طولانی است، آنچه به ساخت سه فیلم در این حیطه منجر شد. در واقع پری سومین فیلم از این تریلوژی است. اگرچه تنها چندین مقاله محدود در باره پری منتشر شده، اما برجسته ترین باستان شناسان، اسطوره پژوهان و ایران شناسان در این باب کار کرده اند، هر چند این حیطه، عرصه ای است فراخ و مسیرهای ناآزموده فراروی آن بسیار.

این کارگردان درباره تولید فیلم در شهرستان گفت: تقریبا تمام فیلم هایم را در شهرستان ها ساخته ام. سراسر این سالیان در شهرستان ها هماره با آغوشی باز از ما استقبال می شد. در طول نزدیک به سی سال تجربه مستندسازی اما، این نخستین بار بود که نه تنها استقبالی در میان نبود بلکه کارشکنی، بی توجهی، ناشکیبایی و بازخواست در پی آورد. تا آنجا که حتی سال گذشته رئیس شورای شهر نهبندان که ظاهرا بانویی علاقمند بود، به اخراج شبانه ما از خوابگاه و سرگردان شدن نیمه شبان در شهری که بومگردی اش به دلیل کرونا تعطیل بود، مطلقا بی اعتنـــــــایی نمود تا سرانجام دریافتیم علت اخراج به دلیل مخالفت حراست مجموعه در شرایطی از جانب وی عنوان شده که اساسا آن مجموعه فاقد بخش حراست بوده است! توبیخ و بازخواست و درخواست گزارش از لوکیشن هایی که می رفتیم نیز توامان غریب و غیرقابل باور بود.

وی تاکید کرد: در مذاکراتی که مدام وقت مفید کار ما را از میان می برد بارها متذکر شدیم که فیلم مستند در ذات خود و بطور بالقوه می تواند موجب اتفاقاتی فرخنده برای شهر و منطقه باشد، چنانکه درباره «گندی شاپور» فیلم پیشینی که ساختیم رخ داده بود که نه تنها محوطه باستانی گندی شاپور به منطقه حفاظت شده بدل شد و صاحب پایگاه میراث فرهنگی، توامان سمینارهای متداوم دوسالانه بصورت بین المللی در باره ی گندی شاپور در دزفول پای گرفت و نخستین کلنگ حفاری در شهر زده شد، بلکه سرانجام یونسکو اقدام به ثبت جهانی دانشگاه گندی شاپور به عنوان نخستین دانشگاه بین المللی جهان باستان نمود. تمام این وقایع تنها در پی ساخت یک فیلم مستند روی داده بود. می گفتیم وجود مکان های بکر طبیعی و روستاهای بسیار کهن سال با معماری های خیره کننده و دیرینه ســـال، می تواند بالقوه خراسان جنوبی بویژه شهرستان نهبندان را به قطب گردشگری منطقه بدل کند و حداقل سه نمونه ثبت ملی و جهانی میراث معنوی و مادی را برای نهبندان به ارمغان آورد، اما در بر همان پاشنه می چرخید.

مجاوری در پایان گفت: نمایش این فضاهای معماری، مناطق طبیعی و مراسم باستانی از آغاز در ساختار فیلم بود، اما متاسفانه به دلیل همین کارشکنی ها برخی از آن ها امکان تصویربرداری نیافت و یا طبق ساختار طراحی شده فیلم در چهار فصل تکرار نشد. وجود این موارد، بویژه نمایش چشمه پریان به عنوان سندی بر احتمال مکان جغرافیایی قوم باستانی پریکان از دلایل انتخاب این منطقه بود. اما به صراحت عرض می کنم که به قدری گروه در مضیقه و تنگنا و توهین قرار گرفت که دریافتم هیچ فیلمی ارزش آن را ندارد که در چنین مناطقی اقدام به ساخت شود.

مستند «پری» محصول مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی است.