حدود دو سوم حجم مخزن سدهای ایران خالی هستند

خشک‌سالی دراز مدت در ایران ادامه دارد، میزان آب ورودی به پشت سدها به شکل نگران‌کننده‌ای کاهش یافته و متناسب با آن حجم آب خروجی از مخزن سدها نیز کمتر شده است.

مدیر کل دفتر اطلاعات و داده‌های آبی شرکت مدیریت منابع آب ایران می‌گوید در سال آبی جاری که از مهرماه آغاز شده تا ۱۸ دی کل ورودی آب به سدها نزدیک به شش و نیم میلیارد متر مکعب بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۰ درصد کاهش داشته است.

فیروز قاسم‌زاده به خبرگزاری ایلنا گفته حجم مخزن سدهای ایران حدود ۵۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب است و در حال حاضر ۶۲ درصد این مخزن‌ها خالی هستند.

کاهش ۲۸ درصدی ذخیره آب

بر پایه آمار رسمی میانگین موجودی آب پشت سدهای ایران به نسبت سال گذشته ۲۸ درصد کاهش نشان می‌دهد. همچنین در سال جاری آبی میزان خروج آب از مخزن سدها به نسبت دوره مشابه در سال گذشته ۳۸ درصد کمتر بوده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

در حالی که نزدیک به دو سوم ظرفیت مخزن سدهای ایران خالی و فقط حدود ۳۸ درصد این ظرفیت آب وجود دارد میزان پرشدگی سدها در مناطق مختلف متفاوت است.

به گفته مدیر کل دفتر اطلاعات و داده‌های آبی، سد زاینده رود با ۱۳ درصد کمترین میزان پرشدگی را دارد و این میزان در سدهای خوزستان و تهران به ترتیب حدود ۴۵ و ۱۸ درصد است.

شروع سال آبی جدید در پی کاهش بارندگی

سال آبی جاری با کسری تراز مخزن سدها در قیاس با سال گذشته شروع شد. یوسف رضاپور، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران مهرماه امسال گفته بود سال آبی جدید در حالی شروع شده که میزان بارندگی در سال گذشته در قیاس با میانگین بلند مدت ۳۷ درصد کاهش داشته است.

او می‌گوید در حوضه آب‌ریز سد‌های تأمین‌کننده آب شرب کلان‌شهر‌های تهران و کرج در فروردین امسال فقط ۳/ ۲ میلی‌متر بارندگی رخ داده که کمترین میزان در بیش از نیم قرن گذشته بوده است.

رضاپور با استناد به پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی مبنی بر بارش‌های کمتر از نرمال در مهر و آبان ماه و افزایش نیم تا دو درجه‌ای دما در مقایسه با آمار بلندمدت در فصل پاییز، ابراز نگرانی کرده بود که با روند نزولی آب ورودی به مخزن سد‌ها، به لحاظ تأمین مطمئن و پایدار آب سال سختی در پیش باشد.

در جمهوری اسلامی سدسازی بی‌رویه با توجیه‌هایی نظیر مهار آب‌های روان، جلوگیری از سیلاب و تامین مطمئن آب شرب به شدت رواج داشته اما شواهد نشان می‌دهد که این اقدام که همه جناح‌ها در آن دخیل بوده‌اند بیشتر به یک کسب و کار پردرآمد تبدیل شده است.

کاسبی سدسازی و "ورشکستگی آب" در جمهوری اسلامی

عیسی کلانتری که در سال پایانی نخست‌وزیری میرحسین موسوی و از ابتدای ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی تا سال سوم دولت اول محمد خاتمی وزیر کشاورزی و در دولت دوم حسن روحانی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بود چند سال پیش گفت: «هر بلایی بر سر حوزه محیط زیست آمده طی چهار دهه گذشته بوده است. پیش از این مدت، بسیاری از شاخص‌های محیط زیستی کشور مثل آب در جایگاه مناسبی قرار داشت.»

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

او که خود یکی از مسئولان حوزه‌های مرتبط با آب بوده از سیاست‌هایی که ایران را به "ورشکستگی آبی" کشانده به شدت انتقاد کرد و افزود این سیاست‌ها باعث شده "امروز یک تالاب و دریاچه زنده" در کشور وجود نداشته باشد.

مطابق فهرستی که در وب‌سایت شرکت مدیریت منابع آب ایران منتشر شده، در حال حاضر از ۶۴۷ سد کوچک و بزرگ در ایران بهره‌برداری می‌شود و ۶۸۳ سد دیگر در مرحله اجرا یا مطالعه قرار دارند.

تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ کمتر از ۳۰ سد در ایران ساخته شده بود. نگاهی به نقشه سدهای ایران آشکار می‌کند که احداث بسیاری از آنها نمی‌تواند فقط با هدف مهار آب‌های روان و استفاده بهینه از منابع آبی انجام شده باشد.

استان سیستان و بلوچستان از مناطق خشک و بیابانی محسوب می‌شود و میزان بارندگی سالانه در بخش‌های مختلف آن بین ۷۰ تا ۱۳۰ میلی‌متر است. در این استان ۲۳ سد در حال بهره‌برداری و ۲۵ سد دیگر در مرحله اجرا و مطالعه قرار دارند. میانگین بارندگی سالانه در ایران ۲۵۰ میلی‌متر است.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  تصویری آشنا در مجلس

  مشاجره لفظی نمایندگان خوزستان با عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست ایران. موضوع مشاجره بحران آب و راه‌حل پیشنهادی کلانتری که اعتراض نمایندگان خوزستان را در پی داشته است. تصویری که نه به این جلسه مجلس محدود می‌شود و نه به خوزستان. وضعیت در دیگر استان‌های کشور نیز بهتر نیست. بحران کم‌آبی در یزد و کرمان و به‌ویژه در سیستان و بلوچستان به ابعاد خطرناکی رسیده است.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  سرزمینی که خشک می‌شود!

  موضوع بحران آب در ایران در رسانه‌های کشورهای دیگر نیز بازتاب یافته است. عنوان "سرزمینی که خشک می‌شود"، را روزنامه آلمانی‌زبان هندلزبلات برای گزارشی پیرامون بحران کم‌آبی در ایران انتخاب کرده است. هفته‌نامه آلمانی "دی‌ تسایت" در گزارشی در این زمینه، مشکل آب را فاجعه نامیده است.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  استفاده ۱۱۰ درصدی!

  بر اساس معیارهای تعریف شده از سوی سازمان ملل، هر کشوری مجاز است ۲۰ درصد از منابع آب‌های تجدیدپذیر خود را در سال استفاده کند. خط قرمز استفاده از آب‌های تجدیدپذیر ۴۰ درصد است. اگر کشوری ۸۰ درصد از منابع آب‌های تجدیدپذیر خود را استفاده کند، درگیر بحران حاد آب است. ایران سالانه ۱۱۰ درصد از آب‌های تجدیدپذیر خود را استفاده می‌کند. سازمان ملل برای این حد از استفاده حتی عنوانی پیش‌بینی نکرده است.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  خشکسالی برنامه‌ریزی شده

  استفاده ۱۱۰ درصدی از منابع تجدیدپذیر آب در ایران یعنی انگار مسئولان برای خشکسالی و خشک شدن نهر‌ها، رودها و رودخانه‌ها برنامه‌ریزی کرده‌ باشند. کلانتری، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست به نقل از آمار وزارت نیرو در همین رابطه گفته است که میزان آب تجدیدپذیر کشور ۸۸ میلیارد مترمکعب در سال است و میزان مصرف آن ۹۷ میلیارد متر مکعب.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  سدسازی‌های بدون آینده‌نگری

  سدسازی بی‌رویه یکی از دلایل بحرانی شدن پدیده آب در ایران است. بر اساس گزارش "هندلزبلات"، در واپسین سال حکومت محمدرضاشاه، تعداد سدهای کشور ۱۸ عدد بود که در دوره جمهوری اسلامی ایران به ۶۴۷ سد رسیده است. از آن گذشته برنامه‌ای برای ایجاد ۶۸۰ سد دیگر نیز وجود دارد. سدبندی غیرکارشناسانه و گسترده که به منظور تامین آب‌های کشاورزی صورت می‌گیرد، عملا بحران آب در ایران را تشدید کرده است.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  زدن چاه

  بر آبیاری کشاورزی در ایران کنترلی وجود ندارد. کشاورزان برای آبیاری اقدام به حفر چاه می‌کنند. گفته می‌شود که در سطح کشور ۷۸۰ هزار چاه وجود دارد که بنا بر گزارش "هندلزبلات" نیمی از آن‌ها غیرقانونی است. دولت روحانی تلاش کرده میزان بهره‌برداری از چاه‌ها را کنترل کند، اما تا کنون از این تلاش‌ها نتیجه‌ای نگرفته است.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  آبیاری قطره‌ای

  یکی از شیوه‌های مدرن آبیاری در کشاورزی، آبیاری قطره‌ای است. به این ترتیب هر گیاهی به شکل هدفمند و حساب شده آبیاری می‌شود. بر اساس گزارشی که در هفته‌نامه "دی‌تسایت" منتشر شده، هزینه آبیاری قطره‌ای برای هر هکتار زمین کشاورزی ۳۰۰۰ یورو است. دولت روحانی وعده داده است که ۸۵ درصد هزینه ایجاد تاسیسات آبیاری قطره‌ای را تامین کند. اما تا کنون گزارشی درباره اجرا کردن این وعده منتشر نشده است.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  فشارهای مالی کشاورزان

  امکانات مالی کشاورزان نیز برای سرمایه‌گذاری در سیستم آبیاری بسیار محدود است. از این‌رو، انتظار تامین ۴۵۰ یورو برای هر هکتار زمین از سوی مالکان خرده‌پای زمین، انتظاری واقعی نیست. همین موضوع باعث شده که پروژه تغییر سیستم آبیاری در ایران عملا اجرا نشود. بر اساس گزارش هفته‌نامه آلمانی "دی‌تسایت" تنها ۶ درصد از زمین‌های کشاورزی ایران تحث پوشش این پروژه قرار گرفته‌اند.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  مصرف ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی

  بر اساس آمار رسمی منتشر شده، ۹۰ درصد مصرف آب ایران به بخش کشاورزی مربوط می‌شود و ۱۰ درصد مابقی به تامین آب آشامیدنی و مصارف صعنتی اختصاص می‌یابد. گرچه دولت ایران بارها از کشاورزان خواسته است تا به جای کاشت هندوانه، خربزه و سیب به کشت محصولات دیگر و از جمله زعفران و زرشک روی آورند، کشاورزان به تولید سنتی خود ادامه می‌دهند. به‌ویژه آنکه کاشت هر محصولی در هر زمینی ممکن نیست.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  دو برابر شدن جمعیت ایران

  جمعیت ایران ظرف چهار دهه گذشته، تقریبا دو برابر شده و از ۳۸ میلیون نفر در سال ۱۳۵۷ به ۸۰ میلیون نفر رسیده است. هفته‌نامه "دی‌تسایت" بحران آب را در ارتباط با دو گرایش ناهمسو توضیح می‌دهد: جمعیت زیاد شده است ولی منابع آب‌های تجدیدپذیر کاهش یافته است.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  اسراف و تبذیر

  به‌رغم کمبود جدی آب و خطر بروز خشکسالی در کشور، الگوی مصرف آب به‌ویژه در شهرهای بزرگ کماکان بر اسراف و تبذیر استوار است. بنا بر ارزیابی‌های صورت گرفته از سوی سازمان ملل، میانگین میزان مصرف سرانه آب در ایران دو برابر میانگین جهانی است. هفته‌نامه "دی‌تسایت" علت اسراف در مصرف آب را نازل بودن بهای آن در ایران می‌داند.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  مدیریت بد

  بنا بر اعتراف عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست: «ما خودخواه‌ترین نسلی هستیم که در طول هفت هزار سال گذشته در این سرزمین زیسته، چون هر بلایی بر سر حوزه محیط زیست آمده طی چهار دهه گذشته بوده است. پیش از این مدت، بسیاری از شاخص‌های محیط زیستی کشور مثل آب در جایگاه مناسبی قرار داشت.»

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  جنگ آب

  "بحران آب" در ایران به تدریج بدل به "جنگ آب" می‌شود.علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس، از بحران آب به عنوان یک مقوله امنیتی یاد می‌کند: «بحران آب عملا وارد مقوله امنیتی شده است و ما ناگزیر شدیم در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی کمیته امنیت آب را تشکیل دهیم.» در بسیاری از نقاط کشور بین ساکنان روستاها بر سر توزیع آب و بهره‌گیری از آن درگیری روی داده است.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  خشکسالی فراگیر

  شاهرخ فتاح، رئیس مرکز خشک‌سالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی می‌گوید که هیچ نقطه‌ای از ایران را نمی‌توان یافت که از گزند خشکسالی در امان باشد. به گفته او، حدود ۹۶ درصد مساحت ایران دچار خشک‌سالی است «که ۱۱ درصد آن خشک‌سالی خفیف، ۳۹ درصد خشک‌سالی متوسط، ۳۳ درصد خشک‌سالی شدید و ۱۳ درصد خشک‌سالی بسیار شدید است.»

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  تخلیه روستاها

  اهالی بسیاری از روستاهای یزد ناگزیر به ترک خانه و کاشانه خود شده‌اند. پدیده‌ای که تنها به یزد محدود نمی‌شود. یکی از محصولات اصلی صادراتی ایران پسته است. بر اساس گزارش‌های رسمی، بسیاری از پسته‌کاران سیرجان نیز کار خود را به علت کمبود آب متوقف کرده‌اند. چالشی بزرگ که گریبانگیر بسیاری از کشاورزان ایران شده است.

• ایران، سرزمینی که خشک می‌شود

  پای سخن یکی از پسته کاران

  هفته‌نامه "دی‌تسایت" پای صحبت یکی از پسته کاران نشسته که می‌گوید باید از تولید پسته دست بکشد. از فشار آب چاهی که از آن برای آبیاری استفاده می‌کردند، کاسته شده و از آن گذشته، آب شور شده است. امکان آن را ندارد که برای ۴۰ هکتار زمینش ۱۲۰ هزار یورو در زمینه آبیاری قطره‌ای سرمایه‌گذاری کند. ورشکستگی و رانده شدن به سوی شهرهای بزرگ، سرنوشت او و بسیاری دیگر از زمین‌داران کوچک است.