مذاکرات وین: بازگشت موقت به پایتخت‌ها، شاید برای مشورت نهایی

در تهران، مخالفان قدرتمند توافق هسته‌ای حالا از «احیای مقتدرانه برجام» سخن می‌گویند و زبان به ستایش تیم مذاکراتی جدید گشوده‌اند. در تازه‌ترین اظهارنظر در این مورد، مهدی طائب، فرمانده قرارگاه فرهنگی عمار و برادر حسین طائب، رئیس سازمان اطلاعات سپاه پاسداران در یک سخنرانی گفت که «مذاکرات به نتیجه خواهد رسید» و وضعیت اقتصادی سال آینده «بسیار خوب» خواهد شد.

در وین، شامگاه جمعه ۲۴ دی‌ماه، مذاکره‌کنندگان ارشد جمهوری اسلامی و سه کشور اروپایی به صورت موقت این شهر را ترک کردند و برای مشورت به پایتخت‌هایشان رفتند. البته گفته شده که سفر دو روزه مذاکره‌کنندگان ارشد به معنای ایجاد وقفه در مذاکرات نیست و نشست‌های کارشناسی در سطوح دیگر بدون توقف ادامه دارد.

علی باقری، معاون سیاسی وزارت خارجه و مذاکره‌کننده ارشد ایران پیش از ترک وین با انریکه مورا، هماهنگ‌کننده مذاکرات و قائم‌مقام مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مذاکره‌کنندگان بریتانیا، فرانسه و آلمان  به صورت مشترک دیدار کرد. در مورد محتوای این دیدار جز همان اخبار رسمی، اطلاعات بیشتری منتشر نشده ولی گفته می‌شود این دیدار برای «حفظ فضای سازنده مذاکرات» پیش از سفر به تهران انجام شده است.   

در تهران، همزمان با بازگشت علی باقری، ایرنا، خبرگزاری دولت مطلبی به نقل از «یک منبع آگاه» منتشر کرد که در آن آمده که در مورد رفع تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای، بسیاری از پرانتزها پاک شده و اکنون «به طور فزاینده‌ای روی ضمیمه سوم در مورد نحوه اجرا و توالی (توافق احتمالی) کار می‌کنیم».

این منبع که احتمالا یکی از اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده باشد گفت که «توالی اقدامات برای احیای برجام» «یکی از ملال‌آورترین، طولانی‌ترین و سخت‌ترین بخش مذاکره است». او البته گفت که برای رسیدن به هدف پرداختن به این ملال «کاملاً ضروری» است.

یش از این، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز روز جمعه ۲۴ دی ماه گفت: «از کریسمس جو بهتری (در مذاکرات) وجود دارد. من قبل از کریسمس بسیار بدبین بودم.»

او پس از نشست غیررسمی وزرای خارجه اتحادیه اروپا در برست فرانسه گفت: «امروز معتقدم دستیابی به توافق ممکن است، حتی در هفته‌های آینده.»

در تهران نیز همان منبع به ایرنا گفت که مقام‌های جمهوری اسلامی هم درکی مشابه جوزپ بورل دارند و مسیر مذاکرات را «مناسب» می‌دانند.

در وین قرار است طی روزهای آینده کارگروه کارشناسی سوم موسوم به تمهیدات اجرایی برای دومین بار در دور هشتم، با حضور کارشناسان ایران، اتحادیه اروپا و ۱+۴ تشکیل جلسه دهد. کار این کارگروه تدوین نقشه راه بازگشت یا احیای توافق برجام است. ایران می گوید شرطش همچنان برداشتن اولین گام از سوی آمریکا و راستی‌آزمایی قبل از اقدامات فنی تهران است.

از زمان آغاز دور هشتم مذاکرات در روزهای پایانی آذرما ، تغییر محسوسی در لحن مقام‌های مذاکره‌کننده ایجاد شده است. البته هر از چندی قدرت‌های غربی از کند بودن روند شکایت می‌کنند ولی در مجموع همه طرف‌ها سمت و سوی مذاکره را رو به جلو ارزیابی کرده‌اند.

در آمریکا نیز مقام‌های وزارت خارجه این کشور در حالی که همچنان بر مهلت چندهفته‌ای برای تعیین تکلیف برجام پای می‌فشارند، ملامت دونالد ترامپ برای خروج از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷ همچنان ادامه دارد.

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز چهارشنبه ۲۲ دی ماه گفت که اگرچه «پیشرفت اندکی در هفته‌های اخیر» حاصل شده است، اما این برای تضمین بازگشت به توافق کافی نیست. فعلا آمریکا محتاطانه‌ترین ارزیابی را در مورد سرنوشت مذاکرات هسته‌ای داشته است.

مهم‌ترین موضوع اختلافی میان آمریکا و ایران آن است که تهران خواهان دریافت تضمینی معتبر برای برگشت‌ناپذیر بودن اقدامات آمریکا است. آمریکا می‌گوید نمی تواند تضمین کند که رئیس‌‌جمهور آینده آمریکا نیز به تعهدات دولت کنونی پایبند بماند. ایران نیز می‌گوید اقدامات ایران برای احیای برجام در ذات خود بازگشت‌ناپذیر است و از کار انداختن سانتریفیوژهای پیشرفته یا حذف بخشی از برنامه هسته‌ای مانند تصمیم‌های سیاسی در آمریکا برای اعمال تحریم یا حذف تحریم نیست که در لحظه امکان اجرا داشته باشد.

به نظر می‌رسد هفته‌های آتی، مهم‌ترین دوره زمانی برای تعیین تکلیف توافق هسته‌ای برجام است. شاید یازگشت موقت به پایتخت‌ها برای مشورت نهایی باشد. به زودی مشخص می‌شود که آیا برجام به تاریخ خواهد پیوست یا اینکه با شکل و شمایلی جدید و البته دشواری‌هایش دوباره اجرایی خواهد شد.