امیرعبداللهیان به هند سفر می‌کند

«هندوستان تایمز» پنج‌شنبه ۷ بهمن / ۲۷ ژانویه به‌نقل از منابع آگاه خبر داد که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، قرار است هفته آینده به هند سفر کند تا در مورد وضعیت غرب آسیا و افغانستان و ارتباطات منطقه‌ای گفت‌وگو کند.

سفر برنامه‌ریزی‌شده امیرعبداللهیان به هند در نوامبر گذشته به دلایل مختلف به تعویق افتاد و این نخستین سفر او به هند از زمان آغاز به کارش در سال گذشته خواهد بود. انتظار می‌رود که وزیر خارجه ایران پیش از سفر به سریلانکا در ۱۱ بهمن بهمن / ۳۱ ژانویه با سوبرامانیام جایشانکار، وزیر امور خارجه هند گفت‌وگو کند.

امیرعبداللهیان پیش از این سفر ضمن تبریک روز جمهوری هند به جایشانکار و مردم هندوستان، در توئیتی اعلام کرد که ایران «به تلاش خود برای گسترش بیشتر روابط همه‌جانبه، دوجانبه، منطقه‌ای و در مجامع بین‌المللی ادامه خواهد داد». جایشانکار نیز با انتشار توییتی اعلام کرد که مشتاقانه منتظر دیدار همتای ایرانی خود است.

ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم در آغاز کار دولت خود اعلام کرده بود که در سیاست خارجی نگاه دولت بیشتر به شرق خواهد بود. او در این چارچوب به‌تازگی سفری نیز به مسکو انجام داد تا روابط با روسیه را گسترش دهد. این سفر اما دستاورد چندانی نداشت.

انتظار می‌رود که در سفر امیرعبداللهیان به هند دو موضوع کلیدی مورد مذاکره قرار گیرد: وضعیت افغانستان به‌ویژه نیاز فوری به کمک‌های بشردوستانه و اقدامات برای تقویت توسعه و استفاده از بندر چابهار ایران.

با توجه به عدم تمایل پاکستان به استفاده از مسیرهای زمینی از خاک خود برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به افغانستان، طرف هندی گزینه استفاده از بندر چابهار را برای ارسال گندم و سایر اقلام ضروری به افغانستان در نظر گرفته است. اگرچه هند در ماه اکتبر سال گذشته پیشنهاد استفاده از گذرگاه مرزی واگه در مرز این کشور به پاکستان را برای ارسال ۵۰ هزار تن گندم به افغانستان ارائه کرده بود، اما ارسال چنین محصولاتی از این مسیر هنوز آغاز نشده است.

امیرعبداللهیان در گفت‌وگوی تلفنی با جایشانکار در ۱۸ دی / ۸ ژانویه ضمن تأکید بر ضرورت تشکیل دولت فراگیر در کابل گفت ایران در ارسال کمک‌های بشردوستانه از جمله گندم و دارو به افغانستان با هند همکاری خواهد کرد. جایشانکار نیز در توئیتی گفت او و امیرعبداللهیان در مورد مشکلات و چالش‌های افغانستان و «چشم‌انداز چابهار» گفت‌وگو کرده‌اند.

چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است که توسعه آن در سال‌های اخیر در دستور کار قرار گرفته است. بیشترین تردد خطوط کشتیرانی در این بندر به سمت هند است. چابهار در حال حاضر سومین بندر ایران در واردات کالاهای اساسی است و سومین خط کشتیرانی میان چابهار و بنادر «ناواشوا» و «کاندلا»‌ی هند به‌منظور انتقال کالا به افغانستان و کشورهای آسیای میانه به‌تازگی راه‌اندازی شد. جلیل اسلامی، معاون‌ سازمان بنادر و دریانوردی ایران روز گذشته (چهارشنبه) گفت نخستین محموله کانتینری از این مسیر ۲۷ بهمن / ۱۶ فوریه وارد بندر بهشتی ایران خواهد شد.

چابهار شامل دو پایانه می‌شود، از جمله تأسیسات پایانه بهشتی، با سرمایه‌گذاری هند توسعه یافته و از اوایل سال ۲۰۱۹ نیز با ظرفیت ناقص در حال فعالیت بوده است. در این میان تحریم‌های آمریکا روند عملیاتی کردن کامل این پروژه را به تأخیر انداخته بود اما وزیر امور خارجه هند دسامبر گذشته طی سخنانی در مجلس نمایندگان این کشور گفت، تحریم‌های آمریکا ارتباطی با پروژه بندر چابهار در ایران ندارد و این بندر در حال فعالیت است.

هند با سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری خود، فعالیت این بندر در دریای عمان را برای ۱۰ سال در اختیار کامل خواهد داشت.

هند و ایران همچنین سال‌ها پیش قرارداد ساخت خط آهن ۶۰۰ کیلومتری از بندر چابهار تا زاهدان، در نزدیکی مرزهای ایران و افغانستان را امضا کردند که ارزش آن ۱,۶ میلیارد دلار بود. اما تابستان سال گذشته ایران اعلام کرد که به دلیل «دیرکرد دهلی‌ نو» هند از پروژه خط آهن چابهار کنار گذاشته شده است.

حدود ۲۰ سال پیش ایران، روسیه و هند توافق کرده بودند یک مسیر راه‌آهن برای کاهش هزینه‌ها و زمان ترانزیت کالاها راه‌اندازی کنند. با ورود ۱۰ کشور دیگر از جمله کشورهای آسیای میانه، آذربایجان و برخی کشورهای اروپای شرقی، قرار شد شبکه‌ راه‌آهن ۷۲۰۰ کیلومتری این کشورها را به هم وصل کند. از میان همه این کشورها، تنها شبکه خط آهن ایران کامل نشده است.

پروژه یادشده با نام «کریدور ترانزیتی شمال-‌جنوب» هزینه ترانزیت کالا را تا یک سوم و زمان انتقال کالا را تا نصف کاهش خواهد داد.

امیرعبداللهیان همچنین قرار است در دهلی نو درباره موضوع هسته‌ای ایران نیز گفت‌وگو کند. ایران و آمریکا به‌رغم وجود اختلافات، از نوامبر گذشته مذاکرات غیرمستقیم در این مورد را به پیش می‌برند. ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش هفته گذشته اعلام کردند که تنها چند هفته برای نجات توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران یا برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) باقی مانده است.

هند همواره از حل و فصل این موضوع از طریق مذاکره حمایت کرده است.

هند همچنین برای ایجاد تعادل بین ایران و سایر بازیگران کلیدی در غرب آسیا مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی، به‌ویژه در پی حملات پهپادی و موشکی حوثی‌های یمن به ابوظبی تحت فشار قرار گرفته است. دو شهروند هندی در حمله اخیر به ابوظبی کشته شدند و وزیر خارجه این کشور آن را یک اقدام تروریستی خواند. هفت خدمه هندی یک کشتی تجاری نیز که توسط شورشیان حوثی توقیف شده بود در حال حاضر در بازداشت حوثی‌ها هستند.

چندین گزارش حاکی از آن است که پهپادها و موشک‌های مورد استفاده حوثی‌ها توسط ایران تأمین شده است.

ایران و هند در ماه‌های اخیر بر سر صادرات محصولات کشاورزی ایران نیز اختلافاتی داشتند. در پی توقف اخیر واردات کیوی از ایران از سوی وزارت کشاورزی هند، سیب‌کاران این کشور نیز در ماه دسامبر خواستار اقدام مشابهی در مورد واردات سیب از ایران شدند. وزارت کشاورزی هند در پی چندین رهگیری آفات در محموله‌های کیوی که از ایران وارد می‌شود، واردات این میوه را متوقف کرد. سیب‌کاران هند می‌گفتند به‌دلیل آن‌که در محموله‌های سیب ایران حشراتی مانند شب‌پره مشاهده شده است همه محموله‌های سیب از ایران باید قبل از ورود به بازار هند دست‌کم از نظر وجود آفات و حشرات به‌طور کامل بررسی شوند.