برگزاری همایش‌ها راه حلی برای پیشرفت آموزش زبان فارسی در خارج از مرز‌های ایران

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، نشست «نقش مراکز آموزش عالی و ناشران دانشگاهی در تأمین منابع آموزشی زبان و ادبیات فارسی برای غیرفارسی‌زبانان» از سلسله نشست‌های دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، چهارشنبه (6 بهمن‌ماه 1400) با حضور عباسعلی وفایی (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی و رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پکن)، امیرسعید کرمی (معاون گسترش زبان و ادبیات فارسی و ایران‌شناسی در خارج از کشور مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)، حسین هاجری (عضو هیأت علمی سازمان سمت و مدرس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه سارایوو) و صلاح محمد جلوخان (استاد زبان و ادبیات فارسی و رئیس گروه جهانگردی دینی دانشگاه‌های اهل بیت (ع) کربلای معلا در عراق)، با دبیری مصطفی غلامحسین‌زاده برگزار شد.

در ابتدای این نشست مصطفی غلامحسین‌زاده با اشاره به اهمیت کتاب‌های آموزشی در گسترش زبان و ادبیات فارسی در خارج از مرز‌ها گفت: در بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی خارج از ایران، زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌شود و کتاب‌های آموزشی و کمک‌آموزشی سازمان‌هایی مثل سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی (سمت) که در ایران نقش تامین این کتب را به عهده دارند، بسیار مهم است. این سازمان تلاش کرده منابع مختلفی در زمینه کلیات دستور زبان فارسی، نثر ساده فارسی، شعر ساده فارسی، کلیات تاریخ ادبیات فارسی، ایران‌شناسی، شعر انقلاب اسلامی و... که مورد استقبال مراکز دانشگاهی داخل و خارج کشور قرار گرفته است، تألیف و منتشر کند.

عباسعلی وفایی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی و رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پکن که نخستین سخنران این نشست بود، درباره مراکز آموزش عالی و دانشگاهی بین‌المللی کشور چین در حوزه زبان فارسی، اظهار کرد: کشور چین یکی از کشور‌هایی است که تعداد قابل‌توجهی کرسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های خود دارد.

وی ادامه داد: رشته زبان و ادبیات فارسی در ۲۰ گروه زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌ها و هفت مرکز ایران‌شناسی در کشور چین تدریس می‌شود و با توجه به روابط فرهنگی ایران و چین، وجود منابع آموزشی روزآمدسازی‌شده برای آموزش زبان و ادبیات فارسی در این کشور ضرورت دارد، زیرا محدودیت منابع تدریسی در دانشگاه‌های چین محسوس است.

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پکن با اشاره به منابع فارسی موجود در دانشگاه‌های چین گفت: منابع تدریس زبان و ادبیات فارسی موجود در دانشگاه‌های چین نیز بسیار قدیمی است و بی‌اطلاعی از ادبیات معاصر ما از نقاط ضعف آن‌هاست و با توجه به اینکه طبق قوانین کشور چین به آثار استادان ایرانی اجازه چاپ داده نمی‌شود، لازم است بین استادان و دانشجو‌های ایران و چین و نیز بین مراکز علمی و پژوهشی دانشگاه‌های این دو کشور ارتباط تنگاتنگی برقرار شود. همچنین لازم است شرایطی فراهم شود تا استادان چینی نیز در زمینه زبان و ادبیات فارسی تألیفاتی داشته باشند، این امر می‌تواند به هم‌افزایی هرچه بیشتر دانشگاه‌های ایران و چین منجر شود.

حسین هاجری مهمان دیگر این نشست، گفت: در حوزه آموزش 18 تحقیق بین‌المللی انجام شده است که 15 تحقیق این موضوع را تایید کرده است که مهمترین مساله آموزش، کتاب درسی است. ما اگر کرسی‌های متعدد زبان و ادبیات فارسی نیز داشته باشیم؛ اما کتاب آموزشی خوب نداشته باشیم با مشکل اساسی روبه‌رو خواهیم شد.

عضو هیأت علمی سازمان سمت درباره وجود مشکلات در حوزه کتاب‌های آموزشی، عنوان کرد: ما در حوزه آموزش زبان فارسی نوپا هستیم و اگر بخواهیم خودمان را با زبان‌های بزرگ دنیا از جمله انگلیسی یا فرانسوی مقایسه کنیم، خواهیم دید تجربه زیادی نداریم. در کشور ما پژوهش‌های زیربنایی برای تالیف کتاب‌های آموزشی انجام نشده است. ما هنوز از 500 واژه دانشگاهی خود اطلاع نداریم و به خاطر نبود این شاخصه‌ها نمی‌توانیم کتاب‌های خوبی در حوزه آموزش تالیف کنیم. از سوی دیگر بسیاری از واژه‌های رسمی یا غیررسمی ما مشخص نیستند و این در تالیف کتاب آموزشی ما را با مشکل مواجه می‌کند.

هاجری با اشاره به این‌که در اقتصاد نشر، کتاب‌های آموزشی سودآور نیست، اظهار کرد: بخش خصوصی و دولتی تمایل چندانی به تالیف کتاب‌های آموزشی ندارند. بخش دولتی هم اگر کتابی منتشر می‌کند براساس نیاز‌ها و سفارش‌های خودش است و وقتی هیچ دستاوردی برای ناشر و مولف وجود ندارد، ناشران وارد این عرصه نمی‌شوند. مشکل دیگر در ارسال فیزیکی به خاطر هزینه‌های بالای آن است که تحریم‌های کنونی نیز این هزینه‌ها را مضاعف کرده است.

وی با تاکید بر لزوم تعیین متولی برای رفع این مشکلات گفت: هیچ سازمانی در کشور ما خود را مسئول نشر و ارسال کتاب‌های آموزشی به غیرفارسی‌زبان‌ها نمی‌داند. شایسته‌ترین متولی برای تهیه کتاب زبان‌فارسی و تاسیس کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است؛ بنابراین اگر این وزارتخانه متولی این کار شود و بتواند از سایر مراجع هم کمک بگیرد بسیار موثر خواهد بود. همچنین در شرایط فعلی استفاده از ظرفیت استادان اعزامی می‌تواند اتفاق مثبتی در این حوزه باشد و ما می‌توانیم از این ظرفیت نیز استفاده کرده و به تولید کتاب بپردازیم.

وی با بیان اینکه می‌توان کتاب‌های تولید شده را به‌صورت الکترونیک نیز در اختیار همه جهانیان قرار داد، افزود: انجام این کار از لحاظ مالی، هرچند سرمایه عظیمی را برای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به دنبال نخواهد داشت، اما سرمایه عظیم معنوی تولید خواهد کرد.

در ادامه این نشست امیرسعید کرمی معاون گسترش زبان و ادبیات فارسی و ایران‌شناسی در مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم اظهار کرد: در بیانات چند روز قبل مقام معظم درباره فرهنگ که بر گسترش زبان و ادبیات فارسی و ایجاد راهکار‌های ساختاری و علمی برای گسترش آن تاکید داشتند، اهمیت این موضوع روشن می‌شود.

وی ضمن اشاره به محتوای مطرح شده از سوی اعضای نشست و تایید آن‌ها توضیح داد: یکی از موانع بزرگ گسترش زبان و ادبیات فارسی در جهان، عوامل تاثیرگذار بر آموزش زبان‌فارسی و تالیف کتب آموزشی در این زمینه است؛ بنابراین لازم است سازمان سمت استفاده از الگو‌های جدید و روش‌های مبتنی بر فناوری مثل استفاده از نشانه‌های الکترونیکی و برخط کتاب‌ها را مورد توجه قرار دهد.

کرمی تصریح کرد: آموزش زبان و ادبیات فارسی از این نظر که به دانشجویان رشته‌هایی، چون فلسفه هنر ایرانی، تاریخ ایران و... کمک شایانی برای ایران‌شناسی می‌کند، مهم است. بحث اشتغال زبان‌آموزان غیرفارسی در مقطع ارشد مسئله دیگری است که قابل بحث است و لازم است تدبیری برای آن اندیشیده شود.

صلاح محمد جلوخان، رئیس گروه جهانگردی دینی دانشگاه‌های اهل بیت (ع) سخنران چهارم این نشست بود که به اهمیت روابط فرهنگی و زبانی بین ایران و عراق برای عراقی‌ها اشاره کرد و گفت: زبان فارسی در کشور عراق و در بین مردم این کشور بسیار مهم و پرطرفدار است و ما انبوهی از کتاب‌های آموزش زبان‌فارسی در مقاطع پیش از دانشگاه را داریم که بسیار پرفروش هستند؛ اما مشکل اصلی ما کمبود کتاب‌های دانشگاهی است. در عراق مشکل کمبود کتاب آموزش در واژگان فارسی و دستور زبان فارسی در عراق وجود ندارد. اما در گروه دانشگاهی مثل دانشگاه بغداد و کوفه، گروه‌های زبان‌فارسی نیازمندی‌های زیادی در حوزه فرهنگ لغت و وسایل آموزشی دارند.

وی با اشاره به مشکلات موجود گفت: به دلیل سختی سفر به ایران نیاز به یک کتابخانه علمی داریم و یکی از مهمترین ویژگی‌های یک کتاب آموزش زبان، داشتن نظریه‌های مهم آموزشی است که اهداف مختلف برای آموزش زبان را توضیح دهد. پیشنهاد من برگزاری همایش‌ها و نشست‌های بیشتر مربوط به زبان و ادبیات فارسی با حضور استادان مختلف از دانشگاه‌های مختلف جهان به ویژه کشور‌های عربی است تا بتوانیم راه مشترکی برای پیشرفت آموزش زبان فارسی در خارج از مرز‌های ایران پیدا کنیم.

رئیس گروه جهانگردی دینی دانشگاه‌های اهل بیت (ع) در پایان گفت: همچنین نیاز به روش تدریسی و روش آموزشی در زبان فارسی داریم که دو روش مجزا هستند. در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری کتاب‌های لازم در این حوزه برای ما وجود ندارد و آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌های در این مقاطع ما کمبود کتاب‌های تالیفی دارند. انتظار می‌رود همان کتاب‌هایی که در دانشگاه‌های ایران در رشته زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌شود، در دانشگاه‌های عراق نیز تدریس شود.