رشد کمی رمان و افت کیفی آن / حضور پرقدرت آثار مستندنگار / خواسته دولت بسط عدالت فرهنگی است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو اختتامیه‌ی چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد سه‌شنبه دوازدهم بهمن ۱۴۰۰ با پخش سرود ملی و تلات قرآن کریم در تالار وحدت برگزار شد.

این برنامه همزمان به صورت آنلاین پخش می‌شد با توضیح مجری برنامه از چگونگی انتخاب آثار برای داوری ادامه پیدا کرد و اعلام شد به طور ۹۰۹ داستان بلند  ۲۶۰ داستان کوتاه ۳۶۱ مستند نگاری ۴۹ نقد ادبی در این جایزه ادبی پذیرفته شده است.

در ادامه کلیپی پخش شد که از قسمت‌های ویژه این دوره جایزه ادبی جلال خبر می‌داد. از جمله شگفتانه دوره چهاردهم جایزه ادبی جلال که مختص قسمت ویرایش است و به ویراستاران تعلق می‌گیرد. 

در ادامه رمضانی، مدیر خانه کتاب و ادبیات ایران به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت و ضمن خوشامدگویی و تبریک دهه فجر گفت: جایزه جلال از سال ۸۷ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی پایه گذاری شد و از تقویت کننده‌های تولید آثار با کیفیت است و چند دوره است که بخش جنبی و ویژه‌ای به این جایزه ادبی اضافه شده. در این دوره نیز مسئولیت برگزاری با آقای طریقی و خانم بصیری بوده است. در این دوره بخش ویرایش نیز اضافه شده. باید به ویرایش توجه بیشتری کرد و جایزه ادبی جلال هم همین کار را انجام داده. در این دوره اتفاقات جدیدی افتاد و وزیر ارشاد از دبیرخانه جشنواره جلال بازدید کردند. وضعیت کمی جایزه با موافقت هیئت امنا بیشتر شد. بخش برگزیدگان از ۱۵۰ میلیون به ۲۰۰ میلیون ارتقا پیدا کرد؛ و بخش ... از ۳۰ میلیون تبه ۵۰ میلیون افزابیش پیدا کرد. مجموعا ۴۰۰ اثر بررسی شد که شامل ۲۹۸ رمان و ۱۰۲ داستان کوتاه بود. 

رمضانی درباره بررسی کیفی آثار ادامه داد: میزان خشونت داستان‌های منتشره در سال ۹۹ کم بود. در حوزه جمع بندی و پایان بندی داستان‌ها بخش زیادی از داستان‌ها پایان خوش داشتند و و این امیدواری تلقی می‌شود. با بررسی‌ها مشخص شد که در بین بیشترین آثار، مکان وقوع متعلق به شهر‌های بزرگ است و این که کل جغرافیا برای خلق داستان مورد توجه نیست، نامناسب به شمار می‌آید و ناشران و نویسندگان باید بررسی کنند. از میان کل آثار ۱۰ درصد خوب ۵۱ درصد قابل قبول ۳۸ درصد متوسط و ۱ درصد عالی تلقی شد.

در ادامه مریم برادران مریم بصیری کامران پارسی نژاد محمود جوانبخت ابراهیم حسن بیگی مرتضا سرهنگی محمدرضا شرفی خبوشان حجت الاسام سعیدی فخر زاده جواد بخشایش به عنوان داوران معرفی شدند و سپس مریم بصیری به عنوان دبیر این دوره، حسن جایزه جلال را نداشتن طیف بندی عنوان کرد و گفت: همه می‌توانند انواع آثارشان را بفرستند و منع و دسته بندی خاصی وجود ندارد و جشنواره هم جهت خاصی ندارد. 

بصیری در ادامه به بیان قسمتی از آمارهای مربوط به آثار این دوره پرداخت و اظهار داشت: امسال رمان دومین تراکم را داشت. و این موضوع نسبت به سال گذشته بیشتر شده بود. اما در بخش داستان کوتاه افت کمیت داشتیم که این موضوع به عدم تمایل ناشران به چاپ داستان‌های کوتاه برمی‌گردد. درباره بخش رمان با وجود افزایش کمیت، شاهد کاهش کیفیت بودیم.

دبیر این دوره جایزه جلال در پایان به افزایش آثار مستندنگاری اشاره کرد و اظهار داشت: از نویسندگان بخاطر مشکلاتی که به ویژه در بخش مستند نگاری و نقد ادبی تجربه می‌کنند، تشکر می‌کنم و داوران باید نسبت به این دو حوزه دقت بیشتری داشته باشند.

در ادامه به اهدا جایزه به نخستین بخش از جوایز یعنی بخش نقد ادبی پرداخته شد که در این بخش ابتدا کلیپی مبنی بر معرفی هیئت داوران این بخش انجام شد و در ادامه آلبرکامو در ایران اثر محمدرضا فارسیان و فاطمه قادری از انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، پایداری خاموش اثر مهدی میرکیایی از انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی و روایت شناسی و نقد روایت در داستان های انتخابی معاصر اثر الهام حدادی و فرهاد درودگریان از انتشارات نیلوفر به عنوان نامزدهای دریافت‌ جایزه معرفی شدند اما نماینده هیئت داوران هیچ یک از آثار را برگزیده ندانست و صرفا محمدرضا فارسیان و فاطمه قادری برای نگارش «آلبر کامو در ایران» شایسته تقدیر تلقی شدند. 

در بخش داستان کوتاه نیز آماده ترور باش اثر علی براتی کجوان از نشر صاد، ح.دو چشم اثر محبوبه حاجیان نژاد از انتشارات سوره مهر، ساعت دنگی اثر محمد اسماعیل حاجی علیان از انتشارات سوره مهر و قدیس دیوانه اثر احمدرضا امیری سامانی از نشر صاد به به عنوان نامزد دریافت جایزه معرفی شدند.

و از میان آثار این بخش محمداسماعیل حاجیعلیان برای نگارش «ساعت دَنگی» و احمدرضا امیری سامانی برای نگارش «قدیس دیوانه» به عنوان شایستگان تقدیر بخش مجموعه داستان کوتاه این دوره از جایزه جلال معرفی شدند. 

در ادامه از مرحوم اصغر عبداللهی برای نگارش مجموعه داستان کوتاه «هاملت در نم نم باران» تجلیل شد. و سپس «تشریف» نوشته علی‌اصغر عزتی‌پاک (شهرستان ادب) «حاج‌جلال» نوشته لیلا نظری گیلانده (سوره مهر) «سبز-آبی» نوشته سعید تشکری باغدار(کتاب نیستان) «سلول‌های بهاری» نوشته بهنام باقری (راه‌یار) «کوهستان آتش» نوشته گلعلی بابایی (نشر ۲۷بعثت) به برگزیدگان بخش ویژه(نگاهی دیگر) چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد معرفی شدند.

در ادامه این اختتامیه اندیشه قدیریان برای ویرایش «آلبر کامو در ایران» از دانشگاه فردوسی مشهد، حسین علینقی برای ویرایش «بابارجب» از نشر ستاره‌ها، اکرم دژهوست گنک برای ویرایش «ساعت دَنگی» از سوره مهر و مجتبی موحدیان برای ویرایش «سلول‌های بهاری» از نشر راهیار به عنوان برگزیدگان بخش جنبی (جایزه ویرایش کتاب) معرفی شدند.

سپس نامزدهای بخش مستندنگاری معرفی شدند که شامل ابوباران اثر زهرا ثابتی از نشر خط مقدم، بابارجب اثر نسرین رجب پور از نشر ستاره‌ها، به من دست نزن اثر فائضه غفارحدادی از نشر شهید کاظمی، داغ دلربا اثر میثم امیری از نشر خط مقدم ورضانام تا رضاخان اثر هدایت الله بهبودی از نشر موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، همسایه های خانم جان اثر زینب عرفانیان از نشر شهید کاظمی و همه فن حریف اثر قافله باشی و رفیعی و جلیلوند خسروی از نشر الگونگار پیشرفت بودند و از میان آن‌ها میثم امیری برای نگارش «داغ دلربا» و هدایت‌الله بهبودی برای نگارش «رضانام تا رضاخان» برگزیدگان مشترک بخش مستندنگاری معرفی شدند. 

در بخش داستان بلند و رمان نیز بی نام پدر اثر میثم موسویان از نشر کتاب جمکران، پری کشی از علیرضا حسن زاده از نشر مروارید، پیامبر بی معجزه از محمدعلنی رکنی از نشر صاد و ماه غمگین، ماه سرخ اثر رضا جولایی از نشر چشمه به عنوان نامزد معرفی شدند و از میان آن‌ها رضا جولایی برای نگارش «ماه غمگین، ماه سرخ» و سید میثم موسویان برای نگارش «بی‌نام پدر» شایسته تقدیر معرفی شدند.

در پایان اسماعیلی، وزیر ارشاد گفت: محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم ضمن تسلیت درگذشت مرجع عالیقدر جهان تشیع مرحوم آیت‌الله العظمی لطف‌الله صافی گلپایگانی و گرامیداشت چهل‌وسومین فجر انقلاب گفت: دولت سیزدهم نگاه ویژه‌ای به حوزه نشر کتاب و ادبیات دارد. تمام تلاش ما این است که فضا و بستر رشد و تعالی حوزه‌های فرهنگ و هنر را مهیا کنیم، چرا که بررسی‌ها نشان می‌دهد که این حوزه‌ها به دلیل ذوق و سلیقه‌های مختلف، از نشاط و طراوت چندانی برخورداری نیست و وضعیت مطلوبی ندارد و برای این امر می‌توان دلایل مختلفی را بیان کرد.

وی افزود: مسائل عمومی بخشی از دلایل این عدم وضعیت وطلوب را موجب شده است که به واسطه تحولات علمی و فناوری فضای مطالعه و کسب دانش تغییر کرده است. البته نباید دلایل مربوط به حوزه سیاست گذاری را نیز در این شرایط فراموش کرد، اما تلاش می‌کنیم تا حرکت‌های جدی حوزه فرهنگ به سمت رشد و تعالی صورت گیرد.

اسماعیلی ادامه داد: آسیب‌هایی که در این حوزه مشاهده می‌شود قابل حل است و نیاز دارد تا برای آن‌ها سیاست‌های جدید حمایتی تعیین شود. بیانیه هیات داوران نشان از ضعف‌هایی در حوزه ادبیات است و امیدوارم با تعیین و اجرای سیاست‌ها در دوره‌های بعد به وضعیتی برسیم که بیانیه‌های هیات داوران دوره‌های بعدی از رشد کیفی و کمی آثار حکایت کنند. من از موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران می‌خواهم که ایستگاه پایانی این دوره از جایزه جلال آل احمد، نقطه شروع فعالیت‌های جدید باشد.

وی همچنین با اشاره به این نکته که برنامه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم به عملگرایی سوق پیدا کرده، گفت: از چندماه پیش کاری در وزارتخانه شروع کرده‌ایم که در آن آموزش ۴۰ هزار داوطلب فعالیت فرهنگی و هنری را به ویژه در روستا‌ها و مناطق محروم در ۱۱ استان و ۷۲ شهر آغاز کرده‌ایم. تصمیم داریم که در حوزه‌های فرهنگ و هنر تنها به صحبت اکتفا نشده و بتوانیم به تولیدات مطلوب و متعالی برسیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که ضرورت دارد برای آموزش‌های جنبی در کنار آموزش‌های آکادمیک حوزه ادبیات نیز برنامه‌ریزی شود، گفت: هرچند که کار ما در جوایز ادبی ارزیابی است؛ اما می‌توانیم با فراهم‌کردن فضا و مشوق‌ها زمینه‌های رشد حوزه ادبیات را فراهم کنیم. بر همین اساس ضرورت برنامه‌ریزی برای آموزش‌های جنبی در کنار آموزش‌های رسمی مراکز علمی و دانشگاهی حس می‌شود تا فضای رشد علمی پیرامونی نیز فراهم شود، مقوله‌ای که این دوره از جایزه جلال به آن توجه و اهتمام جدی داشت.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود، ضمن اشاره به منظومه فکری زنده‌یاد جلال آل احمد به عنوان یکی از مهم‌ترین روشنفکران و اهالی فرهنگ ایران گفت: جلال آل احمد از مهم‌ترین و اثرگذارترین نویسندگان معاصر ایران است که نقش مهمی در تحولات فرهنگی عصر جدید ایران داشت. مسئله غرب زدگی و از خودبیگانگی از جمله مفاهیم مهم در تفکر جلال بود و ما هم در جایزه‌ای که به نام اوست به نقد غرب زدگی می‌پردازیم و از بازگشت به خویشتن تجلیل می‌کنیم.

اسماعیلی اضافه کرد: افتخار زنده‌یاد جلال آل احمد این بود که «در خدمت و خیانت روشنفکران» خود را در محضر امام خمینی (ره) آورد و یکبار امام خواستند دست در دست جلال به عنوان نماد وحدت روحانیت و جامعه روشنفکری باشند. شعار جلال بازگشت خویشتن و مقابله با استعمار و استثمار بود که امیدواریم در جایزه جلال به نماد‌های فکری وی توجه شود.