چرا بغداد جلودار حملات ترکیه در شمال عراق نیست؟

مهسا مژدهی: اردوغان دست از سر شمال عراق برنداشته است. او برای تامین امنیت مرزهای ترکیه و مبارزه با تروریسم در این ناحیه بارها به کردستان عراق حمله کرده است. روز چهارشنبه دوم فوریه جنگنده‌های ترکیه به مواضع شب‌نظامیان کرد در شمال کشور همسایه حمله کردند. وزارت دفاع ترکیه در بیانیه‌ای اعلام کرد، مناطقی در کوه سنجار، واقع در شمال عراق و دریک و کاراجاک در شمال سوریه هدف قرار گرفته است. اما این تنها اطلاعاتی نیست که انکارا در مورد این حملات ارائه داده است. طبق معمول این کشور اعلام کرده که در این حملات مواضع حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در شمال عراق و یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ) در سوریه حمله کرده است. دو گروهی که اردوغان آنها را تروریست و دشمن اصلی خود می‌داند. ترکیه معتقد است که پ‌ک‌ک باعث و بانی مرگ بیش از ۴۵ هزار نفر از شهروندان این کشور بوده است. بعد از سقوط صدام حملات گاه و بیگاهی از سوی انکارا به شمال عراق شکل گرفته که در اغلب آنها تعدادی شبه‌نظامی و غیر نظامی کشته شده‌اند. از اوریل سال ۲۰۲۰ این حملات شدت بیشتری گرفته و دولت مرکزی عراق را خشمگین کرده است. بغداد در نظر دارد تا با اردوغان به توافقی برای حفظ امنیت شمال این کشور و مناطق مرزی دست پیدا کند. اما به نظر می رسد که انکارا روی خوشی به این ماجرا نشان نداده و دولت الکاظمی را ناتوان در مقابله با پ‌ک‌ک می‌بیند و ترجیح می‌دهد خودش با حملات موشکی از پس این مساله بربیاید.

بیشتر بخوانید:

بیانیه عراق درباره حمله ترکیه به شمال این کشور

بیانیه وزارت دفاع ترکیه درباره حمله به عراق

اردوغان هشدار داد: این جنگ طالع خوبی ندارد

عملیات عقاب زمستان در شمال عراق

طبق انچه که دولت ترکیه و وزارت دفاع آن اعلام کرده،  در این عملیات که "عقاب زمستان" نام گرفته پناهگاه‌ها، سنگرها، غارها، تونل‌ها، انبارهای مهمات و مقرها و اردوگاه‌های آموزشی شبه‌نظامیان کرد هدف قرار گرفته بود و انکارا اعلام کرده "نهایت حساسیت" برای حفظ جان غیر نظامیان را به خرج داده است. اما توضیحات رسانه‌های عراقی پازل را کامل‌تر می‌کند. آنها می‌گویند در حمله جنگنده‌های ترکیه به سنجار در شمال عراق دست کم هشت نفر کشته و مجروح شدند. اما اینکه این کشته شدگان از اعضای پ‌ک‌ک بوده اند یا غیرنظامیان ساکن در این مناطق هنوز اطلاعاتی منتشر نشده است. محل دقیق حملات  هوایی ترکیه به سلسه جبال «مخمور» واقع در استان نینوی در شمال عراق بوده است.در جریان این حملات، یکی از اردوگاه‌های واقع در سلسله جبال مخمور هدف قرار گرفته است. اردوگاهی که محل پناه گرفتن اوارگان ایزدی است که از دست داعش در سال‌های گذشته اواره و به این منطقه پناه اورده‌اند. ترکیه البته این مساله را نمی‌پذیرد و می‌گوید که در این مناطق، مواضع حزب کارگران کردستان را هدف قرار می‌دهد. برخی از منابع نیز خبر دادند که نیروی هوایی ترکیه، ۲۰ بار این اردوگاه را بمباران کردند. این اولین بار نیست که اردوگاه مخمور مورد حمله ترکیه قرار می‌گیرد. عبدالله طاهر  مسئول کمیته محلی حزب دموکرات کردستان مدعی است که  در میان قربانیان این بمباران، شبه نظامیان و غیرنظامیان نیز حضور دارند.

خشم بغداد از حملات ترکیه

دولت مرکزی در عراق از عملیات‌های پیاپی انکارا علیه شمال کشورش عصبانی و خشمگین است. حالا دیگر این تنها دولت کردستان عراق نیست که از دست حملات اردوغان کلافه شده است.فرماندهی ستاد عملیات مشترک نیروهای عراق در مورد حمله اخیر گفته است که نقض حریم هوایی عراق توسط جنگنده‌های ترکیه که علیه اردوگاه پناه‌جویان انجام شد را محکوم می‌کنیم. این یک اقدام تنش‌زاست که طبق قوانین بین‌المللی با تعهدات حسن همجواری تناسب ندارد و نقض آشکار حاکمیت عراق به شمار می‌رود.باید این تجاوزها در راستای احترام و پایبندی به منافع مشترک دو کشور متوقف شده و دیگر تکرار نشود؛ عراق برای همکاری میان دو کشور و کنترل اوضاع امنیتی در مرزهای مشترک آمادگی کامل دارد. اما مساله اصلی اینجاست همانقدر که عراق از دست حملات ترکیه به ستوه امده، انکارا هم اعتمادی به بغداد برای کنترل اوضاع امنیتی در مرزهای مشترک دو کشور ندارد. برای اردوغان شمال عراق هم همانقدر که شمال سوریه از کنترل دولت خارج است، خودمختار محسوب شده و امیدی به حل مساله از سوی دولت الکاظمی ندارد. اردوغان در سخنرانی خود در مجمع عمومی اتحادیه بازرگانان جوان ترکیه در آنکارا ساعتی بعد از این حملات توضیح داده بود: وقتی گفتم که به مخفیگاه‌های تروریست‌ها در « غابار »، « جودی » ، « تندورک » و « بیستلار دیرالار (مناطق شمال عراق و شرق و شمال ترکیه ) وارد خواهیم شد،افرادی این را مسخره می کردند اما ما وارد لانه های آنها شده ایم.

حتی  قیس خزعلی، دبیرکل عصائب اهل حق هم به ترکیه هشدار داد که به سرنوشت آمریکا در عراق دچار خواهد شد. خزعلی با انتشار بیانیه‌ای کوتاه که تصویر آن در حساب توییتری‌اش منتشر شد گفت که ارتش ترکیه پایگاه‌های نظامی در شمال عراق ایجاد کرده و به دنبال ایجاد بهانه برای حمله به غیرنظامیان عراقی است. اما سران اقلیم کردستان هنوز واکنشی به این ماجرا نشان نداده‌اند.

انتقام شبه‌نظامیان از ترکیه

به نظر می آید که شبه نظامیان در مقابل حملات ترکیه بیکار ننشسته‌اند.  شب گذشته یک رسانه عراقی از وقوع حمله راکتی به پایگاه نظامیان ترکیه در استان موصل (شمال عراق) خبر داد. این حمله موشکی به پایگاه زلیکان ترکیه بوده است. طبق گفته رسانه‌های عراقی حداقل دوازده فروند راکت به این پایگاه برخورد کرده‌اند. در پی وقوع آتش‌سوزی در پایگاه نظامی ترکیه در استان موصل، ستون‌های دود از این محل به آسمان بلند شده بود و گفته می‌شود گروهی که خود را "احرار سنجار" می‌نامند، مدعی حمله به پایگاه اشغالی زلیکان ترکیه با ۲۰ فروند راکت هستند. گفته می‌شود که سه نظامی ترکیه در این حملات کشته و زخمی شده اند. به نظر نمی رسد که این حملات و انتقام گیری ها بتواند ترکیه را از حمله به شمال عراق باز دارد. این نخستین بار نیست که شبه‌نظامیان کرد در مقابل حملاتی که به شمال عراق می‌شود، پاسخ نظامی می‌دهند. اما کمی بعد بار دیگر انکارا حملات  خود را از سر می گیرد.

دلیل انفعال دولت عراق در برابر حملات ترکیه

به نظر می رسد ترکیه درصدد آن است تا بتواند با اعمال اقتدار در شمال عراق به اهداف اقتصادی و تجاری خود به ویژه در عرصه منابع آبی، انرژی و بازار گسترده این کشور و کشورهای همسایه نیز دسترسی پیدا نموده و یا بر آنها تاثیر گذار باشد. از همین رو نگاه ترکیه به چالش های امنیتی خود به کل منطقه و کشورهای همسایه مساله ای مهم به شمار می رود که آنکارا با اتکا به راهبرد خود به دنبال حل و فصل آن است. 

چندی پیش «هاوکار الجاف» کارشناس و تحلیلگر امنیتی کُرد نیز، از وجود اطلاعاتی در خصوص نفوذ سرویس اطلاعاتی ترکیه در کلیه شهرهای منطقه کردستان خبر داد و گفت: «پیشتر، فعالیت اطلاعاتی ترکیه محدود به اربیل و دهوک بود، اما در حال حاضر به سلیمانیه نیز رسیده است و ترور رهبران و فعالان کرد را آغاز کرده است.»الجاف افزود که دستگاه اطلاعاتی ترکیه در پوشش سازمان‌ها وشرکت‌ها وارد سلیمانیه شده است. امری که موجب تسهیل کار آن با احزاب و شخصیت‌های سیاسی فعال در منطقه کردستان در راستای اهداف و منافع مشترک با ترکیه می‌شود.

در این بین شاید پرسش اصلی این باشد که چرا دولت بغداد واکنش قاطعی به این حملات ندارد. بخشی از این انفعال عراق به توافقات امنیتی بغداد ـ آنکارا بازمی‌گردد که به موجب آن ترکیه مجاز به عملیات علیه نیروهای پ.ک.ک در خاک عراق است. در واقع دغدغه مشترک ترکیه و عراق و نیز دولت اقلیم کردستان نسبت به تحرکات پ.ک.ک، نوعی توافق بین آنان ایجاد کرده است تا آنکارا به تعقیب و قلع و قمع عناصر این حزب بپردازد. البته اقدامات اردوغان موجب توسعه طلبی ارضی در خاک عراق نیز شده که دولت عراق را با وجود چالش های زیاد در موضع انفعالی قرار داده است و وابستگی های تجاری و آبی مانع هر گونه اقدام قاطعانه می شود. مهم انکه دولت اقلیم نیز با توجه به روابط حسنه با آنکارا و نیز تضادی که با پ.ک.ک دارد، با عملیات‌های ترکیه مخالفتی ندارد و این امر به نوبه خود به تلطیف واکنش دولت مرکزی نسبت به عملیات‌های ترکیه می‌انجامد.

۳۱۲ ۳۱۰