عملیات شکار حاجی عبدالله، دومین رهبر داعش، چگونه اجرا شد؟

در ساعات آغازین پنجشنبه، چهاردهم بهمن، دو فروند هلیکوپتر بلک هاک و یک فروند شینوک نیروهای ویژه نیروی زمینی ایالات متحده آمریکا، حامل دست‌کم چهل نیروی ویژه دلتای ارتش آمریکا، در مجاورت ساختمانی سه‌طبقه در منطقه تحت کنترل گروه‌های اسلامگرای تحت حمایت ترکیه در استان ادلب سوریه فرود آمدند.

دقایقی پس از دور کردن ساکنان غیرنظامی منطقه، نیروهای دلتا وارد ساختمانی شدند که دومین رهبر داعش، ابو ابراهیم الهاشمی القرشی، معروف به حاجی عبدالله، به همراه شماری از همراهانش ساکن آن بودند.

نیروهای ویژه که به‌قصد به اسارت گرفتن او وارد ساختمان شده بودند، یکی از همراهانش را در طبقه دوم کشتند. مرگ محافظ و معتمد رهبر داعش در آن طبقه سبب شد خود او پیش از رسیدن نیروهای ویژه جلیقه‌اش را در طبقه سوم ساختمان منفجر کند و ضمن کشتن خودش، اعضای خانواده‌اش را هم به کام مرگ بفرستد.

محل اقامت حاجی عبدالله که هدف حمله نیروهای آمریکایی قرار گرفت

در جریان این عملیات دست‌کم هشت فروند هلیکوپتر، دو هواپیمای سوخت‌رسان، دو هواپیمای جنگنده و سه فروند پهپاد شناسایی-رزمی از نیروهای هوایی و زمینی ارتش ایالات متحده آمریکا و همچنین یگان پروازی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) حضور داشت.

اما در میان آن‌ها مهم‌ترین نقش را شش فروند هلیکوپتر از هنگ ۱۶۰ هوایی عملیات ویژه نیروی زمینی ایالات متحده آمریکا ایفا کردند. یکی از این هلیکوپترها احتمالاً به‌دلیل برخورد گلوله‌های شبه‌نظامیان هیئت تحریر الشام دچار نقص فنی شد و در نزدیکی منطقه عملیات رها و سپس منهدم شد.

عملیات شکار دومین رهبر گروه افراطی داعش بار دیگر اهمیت هلیکوپترهای هنگ ۱۶۰ هوایی عملیات ویژه نیروی زمینی ایالات متحده آمریکا را در عملیات‌های شکار یا به اسارت گرفتن رهبران گروه‌های افراط‌گرای اسلامی به نمایش گذاشت. این هنگ هوایی عملیات ویژه هوابرد، با ۲۷۰۰ نفر پرسنل و ۱۶۷ هلیکوپتر و ۱۲ فروند پهپاد، مجهز به چهار تیپ است؛ تیپ‌هایی که در سه ایالت کنتاکی، جورجیا و واشینگتن مستقرند.

این هلیکوپترها عضوی جدایی‌‌ناپذیر در عملیات‌های نیروهای ویژه دلتا هستند که در این گزارش به بررسی دقیق عملکرد آن‌ها در طول این عملیات می‌پردازیم.

حمله داعش به زندان الصناعه، تسریع‌گر اجرای عملیات شکار حاجی عبدالله

بر اساس سخنان ژنرال کنت اف. مکنزی جونیور، فرمانده ارتش مرکزی آمریکا، برای انجام این عملیات ماه‌ها برنامه‌ریزی شده بود. در حقیقت شناسایی محل دقیق اقامت دومین رهبر داعش در مناطق تحت اداره شبه‌نظامیان اسلامگرای وابسته به ترکیه ماه‌ها زمان برد و در این راستا از ده‌ها پهپاد شناسایی و رزمی نیروی هوایی، هواپیمایی نیروی زمینی و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا استفاده شد.

(بالا) پیش و(پایین) پس از انفجار جلیقه انتحاری حاجی عبداالله، از دید پهپاد عملیات ویژه

اما آنچه سبب تسریع در روند اجرای این عملیات گردید، حمله افراط‌گرایان داعش به زندان الصناعة در منطقه غويران از استان حسکه در ۳۰ دی ۱۴۰۰ بود. در پاسی از شب گذشته، اعضای گروه افراط‌گرای داعش خودرویی بمب‌گذاری‌شده را در مجاورت دیوار زندان منفجر کردند و سپس با مسلسل‌های سنگین به سمت زندان شلیک کردند. از سوی دیگر، اعضای زندانی داعش شورش کردند و در نهایت از داخل زندان موفق به تصرف ده‌ها قبضه سلاح از اسلحه‌خانه زندان شدند.

زندانیان از داخل و شبه‌نظامیان داعش از خارج موفق به کشتن ده‌ها نفر از نگهبانان و کارکنان زندان و همچنین نیروهای دموکراتیک سوریه شدند. درگیری‌ها تا صبح روز بعد ادامه پیدا کرد. جنگنده‌های ائتلاف توانایی بمباران زندان و ساختمان‌های اطراف را به علت نزدیکی نیروهای دموکراتیک و داعش به یکدیگر نداشتند.

در نهایت، با روشن شدن هوا، دو فروند از جنگنده‌های اف-۱۶سی بلاک ۵۰ نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا در حال گشت هوایی بر فراز شمال سوریه به درخواست نیروهای دموکراتیک یک ساختمان را که محل سنگرگیری اعضای داعش در نزدیکی زندان بود، بمباران کردند.

در مجموع ۱۸ فروند اف-۱۶سی جمعی اسکادران ۵۵ شکاری نیروی هوایی آمریکا از تاریخ ۲۸ مهر ۱۴۰۰ در منطقه خاورمیانه حضور دارند. آن‌ها به پایگاه هوایی شهید موفق السلطي در اردن گسترش یافته‌اند. در ۲۴ ساعت شبانه‌روز همواره دو فروند از آن‌ها در حال گشت هوایی بر فراز سوریه هستند تا در صورت نیاز به عملیات پشتیبانی نزدیک هوایی در حمایت از نیروهای نظامی آمریکا و متحدان‌شان اقدام کنند.

عکسی از حاجی عبدالله در زندان در عراق که در سال ۱۳۸۷ خورشیدی تهیه شده است. او همچنین به نام «امیر محمد سعید عبدالرحمن المولی» هم معروف بود.

در روز یکم بهمن، نیروهای دموکراتیک موفق به دستگیری مجدد ۸۹ عضو داعش شدند که از زندان فرار کرده بودند. اما در مقابل، اعضای داعش چندین نیروی دموکراتیک سوریه را به گروگان گرفته بودند. اعضای داعش در آن روز ده‌ها غیرنظامی را که حاضر به فرار از خانه‌هایشان در حسکه نشده بودند نیز به قتل رساندند و اعضای مثله‌شده بدن‌شان را در مقابل خانه‌هایشان به نمایش گذاشتند.

درگیری‌ها به مدت هشت روز دیگر نیز در حسکه و روستاهای اطراف آن به درازا کشید. ده‌ها نفر از جنگجویان اسلامگرای داعش در حملات جنگنده‌های نیروی هوایی آمریکا به هلاکت رسیدند و ده‌ها نفر دیگر دوباره بازداشت شدند. در این روزها نیروهای سوریه دموکراتیک نیز ده‌ها نفر از اعضای خود را از دست دادند. اعضای داعش به گروگانگیری و استفاده از ساکان غیرنظامی محلی جهت استفاده به‌عنوان سپر انسانی ادامه دادند.

درگیری‌ها زمانی به پایان رسید که یک امیر داعش به نام ابو عبیده به همراه بیست همراهش خود را به نیروهای دموکراتیک سوریه تسلیم کرد و کنترل زندان الصناعه را به آن‌ها بازگرداند. این اتفاق دقایقی پس از کشته شدن پنج عضو دیگر داعش توسط نیروهای دموکراتیک سوریه در حیاط زندان رخ داد.

دست‌کم ۱۳۶ عضو نیروهای دموکراتیک سوریه در درگیری‌های زندان حسکه و اطراف این شهر کشته شدند و ده‌ها نفر دیگر نیز به گروگان گرفته شدند که شماری از آن‌ها هنوز در اسارات داعش هستند. به گزارش نیروهای دموکراتیک سوریه ۳۷۴ نفر از اعضای داعش نیز در این درگیری‌ها کشته شدند و دست‌کم ۱۱۰۰ نفر از زندانیان دوباره دستگیر شدند، اما چهارصد نفر از زندانیان آزادشده توسط داعش هنوز فراری هستند.

نقش هلیکوپترهای عملیات ویژه در شکار حاجی عبدالله

همان‌طور که پیشتر ذکر شد، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا و همچنین فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا ماه‌ها محل اقامت رهبر داعش را تحت نظر داشتند. در این راستا، رفت‌وآمدهای پیک‌ها و اعضای مخفی داعش به این محل و نیز مکالمات رادیویی و الکترونیکی آن‌ها توسط پهپادهای شناسایی-رزمی و همچنین هواپیماهای جاسوسی نیروی زمینی و هوایی ارتش آمریکا رصد شد. نیروهای آمریکا قادر بودند با استفاده از هواپیماهای جاسوسی الکترونیکی و همچنین نیروهای خود در اطراف ساختمان محتویات تلفن همراه و کامیپوترهای رهبر داعش را نیز تحت نظر بگیرند.

پس از حمله داعش به زندان الصناعه، فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا از سوی دولت این کشور مأمور می‌شود تا دومین فرمانده داعش را به هلاکت برساند. متعاقباً به درخواست فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (سنتکام)، فرماندهی مشترک عملیات ویژه ارتش آمریکا گروه عملیاتی نیروهای ویژه شماره یک-دلتا موسوم به نیروی دلتا و همچنین هنگ ۱۶۰هوایی عملیات ویژه را جهت اجرای این عملیات مأمور می‌کند. پیش از اجرای این عملیات، نیروها حمله به ساختمان محل اقامت حاجی عبدالله را شبیه‌سازی می‌کنند.

بیش از پنج سال است که فرماندهی مشترک عملیات ویژه ارتش آمریکا واحدی از نیروهای دلتا به همراه یک گروه اعزامی از هنگ ۱۶۰هوایی عملیات ویژه را در پایگاه عملیات ویژه ارتش آمریکا در کردستان عراق مستقر دارد. این پایگاه در فرودگاهی واقع در مجاورت روستای حریر، در ۴۵ کیلومتری شمال شرق فرودگاه اربیل و ۵۸ کیلومتری مرز ایران، قرار دارد.

هنگ ۱۶۰ هوایی عملیات ویژه ارتش آمریکا در مجموع ۱۰ فروند هلیکوپتر به طور دائمی در این پایگاه واقع در مجاورت روستای حریر مستقر دارد. سه فروند از آن‌ها هلیکوپتر اِم اِچ-۴۷جی شینوک نسخه عملیات ویژه هلیکوپتر ترابری سنگین شینوک است که قابلیت حمل ۳۶ نیروی دلتا را با تجهیزات کامل آن‌ها دارد. در کنار آن‌ها، این هنگ تعداد هفت فروند هلیکوپتر میان وزن اِم اِچ-۶۰اِم بلک هاک، نسخه عملیات ویژه هلیکوپتر چندمنظوره یو اِچ-۶۰اِم را در اختیار دارد. هر بلک هاک عملیات ویژه می‌تواند ۹ نفر نیروی ویژهٔ کاملاً مسلح را حمل کند.

نمونه‌ای از هلیکوپتر اِم اچِ-۶۰اِم بلک هاک هنگ ۱۶۰ هوایی عملیات ویژه

همان‌طور که ذکر شد، بنابر گزارش ساکنان محلی، سه فروند هلیکوپتر عملیات ویژه شامل یک فروند شینوک و دو فروند بلک هاک در مجاورت ساختمان محل اختفای رهبر داعش فرود آمد.

با توجه به فرود این تعداد هلیکوپتر، به‌‌طور قطع تعداد مشابهی از این دو نوع هلیکوپتر نیز در حالت ایستایی در منطقه‌ای نزدیک به محل عملیات به‌عنوان رزرو قرار داشتند تا در صورت بروز سانحه برای هلیکوپترهای اصلی سریعاً سرنشینان و خدمه آن‌ها را سوار و به پایگاه‌شان حمل کنند.

علاوه بر شش فروند هلیکوپتر عملیات ویژه، ساکنان محلی سخن از حضور دست‌کم دو فروند هلیکوپتر تهاجمی AH-64E Guardian هوانیروز آمریکا را در این عملیات به میان آورده‌اند؛ هلیکوپترهایی که به‌طور قطع با توجه به مجهز بودند به تیربار ۳۰ میلیمتری در دماغه و راکت‌های ۲.۷۵ اینچی هایدرا و موشک‌های هوا به سطح هل‌فایر آتش پشتیبانی هوایی مناسبی را برای نیروهای دلتای شرکت‌کننده در عملیات فراهم کرده‌اند.

در زمان اجرای عملیات نیز دست‌کم سه فروند پهپاد شناسایی-رزمی شامل یک فروند اِم کیو-۱سی گِرِی ایگِل هنگ ۱۶۰هوایی عملیات ویژه به همراه دو پهپاد اِم کیو-۹ پِرِدیتور نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا در حال پرواز بر فراز منطقه عملیات توسط وب‌سایت‌های رهگیری هواگردهای نظامی رصد شدند.

هنگ ۱۶۰ هوایی عملیات ویژه ۴۴ فروند از هلیکوپترهای تهاجمی سبک اِم اِچ-۶اِم لیتل برد در اختیار دارد

در جریان عملیات، شبه‌نظامیان گروه اسلامگرای هیئت تحریر الشام وابسته به القاعده به سمت نیروهای نظامی آمریکایی و هلیکوپترهای آن‌ها شلیک کردند. تیراندازی آن‌ها به یکی از هلیکوپترهای اِم اِچ-۶۰اِم سبب نقص فنی و فرود اضطراری آن در منطقه‌ای دور از محل عملیات شد. با توجه به عدم امکان تعمیر این هلیکوپتر در محل، تصمیم به انهدام آن گرفته می‌شود تا توسط اسلامگرایان به غنیمت گرفته نشود.

در پاسخ به تیراندازی اعضای هیئت تحریر الشام به سمت هلیکوپترهای عملیات ویژه، هلیکوپترهای گاردین هوانیروز آمریکا به سمت آن‌ها آتش گشودند و شماری از آن‌ها را کشتند.

چگونه هلیکوپترهای عملیات ویژه خود را به محل رساندند؟

محل اقامت دومین رهبر داعش ساختمانی سه‌طبقه واقع در شمال غرب روستای اطمه در استان ادلب سوریه بود. این ساختمان تنها ۱۵۶۰ متر از مرز ترکیه فاصله داشت در حالی که فاصله مستقیم آن تا پایگاه حریر (محل استقرار نیروهای ویژه ارتش آمریکا در کردستان عراق) ۶۸۶ کیلومتر و خارج از برد هلیکوپترهای عملیات ویژه بود. با توجه به این‌که هلیکوپترها در مسیر خود باید از مناطقی خالی از سکنه پرواز می‌کردند، طبیعتا فاصله طی‌شده از حریر به حدود ۹۰۰ کیلومتر می‌رسید.

همچون عملیات شکار نخستین رهبر داعش، ابوبکر البغدادی، در تاریخ پنجم آبان ۱۳۹۸، هلیکوپترهای هنگ ۱۶۰ هوایی عملیات ویژه جهت شرکت در عملیات شکار حاجی عبدالله از حریر به پایگاه هوایی عین الاسد در غرب عراق گسترش یافتند. اگرچه فاصله مستقیم پایگاه هوایی عین الاسد تا محل اقامت حاجی عبدالله در ادلب ۵۸۹ کیلومتر است، اما با توجه به وجود تعداد کمتری از روستاها و شهرها در مسیر پروازی، مسافت کامل طی‌شده برای رسیدن به روستای اطمه در ادلب تنها به ۶۵۴ کیلومتر می‌رسید.

برد هلیکوپتر اِم اِچ-۴۷جی شینوک ۵۶۰ کیلومتر و برد نهایی اِم اِچ-۶۰اِم ۵ بلک هاک ۵۱۱ کیلومتر است، برای همین در مسیر پرواز هلیکوپترها از پایگاه عین الاسد تا روستای اطمه در شمال سوریه به آن‌ها سوخت‌رسانی شد. در این راستا دو فروند هواپیمای سوخت‌رسان اِم سی-۱۳۰جِی کماندو ۲ نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا مستقر در پایگاه عین الاسد مورد استفاده قرار گرفت. این هواپیماها در مسیر بازگشت نیز به پنج فروند هلیکوپتر باقیمانده عملیات ویژه سوخت رساندند.

صحنه‌ای از سوختگیری هوایی یک اِم اِچ-۶۰اِم عملیات ویژه ا هواپیمای اِم سی-۱۳۰جِی کماندو ۲

در حالی که شش فروند هلیکوپتر عملیات ویژه شرکت‌کننده در عملیات از پایگاه هوایی عین الاسد راهی ادلب شده بودند، دو فروند هلیکوپتر تهاجمی ‌ای اِچ-۶۴ئی گاردین هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی) ایالات متحده که در جریان عملیات با شبه‌نظامیان هیئت تحریر الشام درگیر شدند، از پایگاه نظامی آمریکا واقع در الشدادی در جنوب حسکه به پرواز درآمدند.

با توجه به فاصله ۳۶۴ کیلومتری روستای اطمه از الشدادی، پرواز این هلیکوپترها تنها با استفاده از مخازن سوخت اضافی ممکن شده است.

علاوه بر پهپادهای شناسایی-رزمی نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا و همچنین هنگ ۱۶۰ هوایی عملیات ویژه ارتش این کشور، دست‌کم دو فروند جنگنده چندمنظوره اف-۱۶سی بلاک ۵۰ از اسکادران ۵۵ شکاری نیروی هوایی ایالات متحده نیز جهت محافظت از نیروها در آسمان منطقه عملیات حضور داشته‌اند.

پیش از پرواز این جنگنده‌ها و هلیکوپترها، دولت‌های ترکیه و روسیه از این مسئله مطلع شده بودند تا از ساقط شدن ناخواسته آن‌ها جلوگیری شود.

نمونه‌ای از ۶۷ فروند شینوک در خدمت هنگ ۱۶۰ هوایی عملیات ویژه

پایان عملیات

پس از آن‌که نیروهای ویژهٔ دلتا همراه حاجی عبدالله را در طبقه دوم ساختمان کشتند، رهبر داعش جلیقه انتحاری خود را منفجر کرد و دست‌کم یکی از همسران و سه فرزند خود را کشت. در جریان این عملیات سه همسر دیگر و شماری دیگر از فرزندان آن‌ها هم کشته شدند.

نیروهای دلتا جسد متلاشی‌شده ابو ابراهیم الهاشمی القرشی را بیرون ساختمان پیدا کردند و با استفاده از اثر انگشت و آزمایش دی‌اِن‌ای هویت او را به‌عنوان رهبر داعش تصدیق کردند. پس از آن، نیروها به همراه کامپیوترها و اسناد کشف‌شده از اقامتگاه داعش و همچنین تکه‌هایی از جسد القرشی با استفاده از یک هلیکوپتر عملیات ویژه شینوک و دو بلک هاک منطقه را ترک کردند.

اگرچه در جریان عملیات شکار ابو ابراهیم الهاشمی القرشی معروف به حاجی عبدالله نیروهای ویژه یکی از هلیکوپترهای گران‌قیمت اِم اِچ-۶۰اِم بلک هاک خود را از دست دادند، اما بدون برجا گذاشتن حتی یک مجروح بار دیگر توان رزمی نیروهای ویژه دلتا و همچنین هنگ ۱۶۰هوایی عملیات ویژه ارتش آمریکا را به نمایش گذاشتند؛ نیروهایی که کابوس شبانه رهبران گروه‌های افراط‌گرای اسلامی در جهان هستند.

بابک تقوایی

چرا و چگونه پهپادهای آمریکایی قاسم سلیمانی را شکار کردند؟

جزئیات حملات موشکی حوثی‌ها به ابوظبی؛ سپاه چه نقشی داشت؟

از انهدام جنگنده خودی تا سرنگونی هواپیمای اوکراینی؛ نقش سپاه در ناامنی آسمان ایران

بمب‌افکن‌های بی-۱بی؛ سلاح مهلک ارتش آمریکا علیه سپاه قدس جمهوری اسلامی

نظرات نویسندگان در یادداشت‌ها لزوماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.