«اتحاد» و «تدیّن»، عصاره جاودانگی مبارزات انقلابی مردم همدان

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: همدان، یکی از پیشروترین استان‌ها در مبارزات انقلابی علیه رژیم ستم شاهی پهلوی بود. اما چه چیزی باعث شد تا این مبارزات و ایستادگی‌ها و موج مخالفت‌ها بدون ذره‌ای از پا نشستن ادامه یابد؟ مردم همدان همواره در طول تاریخ از زمان مشروطه تا پیروزی انقلاب اسلامی نقش آفرین و در برابر ظلم و نفی عقاید دینی، مذهبی و ملی شأن ایستادگی کردند؛ مسیری که انتهای آن به پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان یکی از بی‌نظیرترین انقلاب‌های تاریخ جهان ختم و حکومت استبدادی توسط مردم ساقط شد.

اما در این راه، آنچه که جای تأمل دارد، حضور همگام گروه‌های مختلفی از مردم، اقشار، نخبگان، روحانیون و وارد عرصه شدن آنها برای رسیدن به یک هدف مشترک است. خطی که در همدان ترسیم و برای آن همه همگام و هم صدا پیش رفتند.

کشف حجاب در ایران زمانی اتفاق افتاد که رضاشاه قانونی را در ۱۷ دی ۱۳۱۴ به تاریخ ایران تصویب کرد که به موجب آن، زنان و دختران ایرانی از استفاده از چادر، روبنده و روسری در مدارس، و دانشگاه‌ها، مراکز اداری و دولتی منع شدند؛ حال، در این نوشتار برآنیم تا اقدامات صورت گرفته در همدان در برابر این موضوع را در دوران مساله ساز و البته مذموم کشف حجاب در همدان مورد بررسی قرار دهیم.

از اتحاد بین روحانیون و روشنفکران تا ایستادگی در برابر کشف حجاب

شهرام غفوری در این خصوص گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: با توجه به اینکه در همدان، یک صبغه سنتی و روحانی حاکم بود و به نوعی تبادل نظر و تشکیک مساعی بین روشنفکران یعنی افرادی که مدرس، معلم، روزنامه نگار و غیره بودند با قشر روحانیون مبارز همدان ایجاد شده بود.

این پژوهشگر تاریخ اجتماعی با بیان اینکه روحانیون همدان پس از مشروطه مبارزاتی داشتند و حال بین این دو گروه تعاون و اشتراکی ایجاد شده بود، خاطرنشان کرد: همین اتحاد در همدان در حوادث بعد از مشروطیت در مقابله با حملات سالارالدوله پسر مظفرالدین شاه خود را نشان می‌دهد، هم چنین در ادامه در جنگ جهانی اول نیز می‌توان این روند را شاهد بود.

وی ادامه داد: شهر همدان در دوران جنگ جهانی اول، به عنوان پایگاهی برای مبارزه با نیروهای روس و انگلیس در نظر گرفته شده بود و در دوران انتقال به پهلوی اول و حوادث کشف حجاب نیز مجدد شاهدیم که همدان یکی از شهرهای پیشرو در مقابله با این دستورات حکومتی و دولتی بوده است.

غفوری با تاکید بر اینکه در تمامی این برهه‌ها و حوادث تاریخی شاهد اتحادی بین روحانیون و روشنفکران در همدان هستیم، اظهار کرد: در جنگ جهانی دوم هم این اتحاد بسیار مهم بود. اختلافاتی شاید در مجلس و تهران در آن دوران وجود داشت اما در همدان، این اختلافات خیلی کمتر بود.

وی با اشاره به اینکه در همدان صبغه روحانیت طولانی است، گفت: با این روند، روشنفکران نیز خودشان را هماهنگ کرده بودند؛ بنابراین، برای مقابله با حوادثی که بر منطقه غرب شور به خصوص همدان ایجاد شده بود، یک اتحاد وجود داشت.

این پژوهشگر تاریخ معاصر ایران با تاکید بر اینکه شکل گیری این اتحاد مردمی بر علیه نظام شاهنشاهی در همدان اهمیت ویژه ای دارد، تصریح کرد: مسئله کشف حجاب، مسئله‌ای بحث برانگیز در کشور بود همدان نیز در این عرصه حوادث زیادی را شاهد بود؛ موافقین این موضوع از طرف نیروهای حکومتی مانند نظمیه و حکومت حمایت می‌شدند و مخالفین این طرح نیز که بسیار چشمگیر بودند، به مقاومت‌های خود ادامه می‌دادند.

وی با بیان اینکه مقاومت‌ها و مقابله‌ها در برابر موضوع کشف حجاب در بسیاری از محلات همدان چشمگیر بود، گفت: در آن دوران که چادرها را از سر زنان می‌گرفتند و برای ترساندن مردم آنها را در نظمیه مناطق به آتش می‌کشیدند، شاهد قیام مردم همدان در برابر موضوع کشف حجاب بودیم.

قیام‌های مردم همدان در برابر کشف حجاب بازگو شود

غفوری ادامه داد: باید این قیام‌های مردم همدان به ویژه برای نسل‌های آینده، جوانان و نوجوانان مطرح شود، در روزگاری که به دنبال عادی سازی کشف حجاب با زور حکومتی بودند، همدان به عنوان یک شهر مذهبی که پایگاه روحانیت بود، خاموش نماند و وارد عرصه شد، مقاومت‌ها در این مسیر بسیار چشمگیر بوده و باید این موارد برای نسل‌های بعدی بازگو شوند.

این پژوهشگر تاریخ اجتماعی خاطرنشان کرد: در کنار این موارد، بحث تغییر لباس و کلاه پهلوی مطرح شده بود که روحانیون همدان از جمله اقشاری بودند که مخالفت‌های خود را در این خصوص اعلام کردند.

وی با اشاره به اینکه اسناد این موارد موجود است که حکومت به آنها اعلام می‌کردند که در صورت مخالفت‌ها دستگیر می‌شوید، اظهار کرد: روحانیون و روشنفکران در همدان همواره متحدانه ایستادگی می‌کردند و در برابر چنین مواردی مقاومت‌های بسیاری را در همدان شاهد بوده‌ایم.

همدان یکی از شهرهایی بود که به هیچ عنوان زیر بار کشف حجاب نرفت

در این راستا، سیدعلی مساوات نیز در گفتگو با خبرنگار مهر به نقش آفرینی مردم همدان در عرصه‌های ایستادگی در برابر رژیم پهلوی و حکومت شاهنشاهی اشاره کرد و گفت: مخالفت‌های مردم همدان در این زمینه‌ها سابقه‌ای دیرینه دارد.

پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی در همدان با بیان اینکه در جنگ جهانی اول همدان یکی از شهرهایی بود که در سطح کشور به اشغال متجاوزین خارجی درآمد، عنوان کرد: فرماندهان نظامی امثال رضاشاه که در آن زمان به سلطنت نرسیده بودند، به عنوان فرماندهان نظامی در همدان بی عرضگی و ترسو بودن خود را به اثبات رسانده بودن؛ چراکه با حضور افراد و نیروهایی که تحت امر چنین فرماندهانی بودند، همدان به اشغال نیروهای خارجی درآمده بود و ظلم‌های زیادی را در سطح شهر همدان شاهد بودیم.

وی با بیان اینکه در آن دوران، رضاخان به عنوان یکی از اهرم‌های نیروی مهاجم علیه مردم به کار گرفته شده بود، اظهار کرد: تا اینکه در اوایل قرن ۱۴ (۱۲۹۹ هجری شمسی) شاهد کودتای وی و در نهایت به سلطنت رسیدن بودیم، اما همدانی‌ها اصلاً خاطره خوشی از این فرد نداشتند و حال، قرار بود که بنیان یک حکومت و سلسله شاهنشاهی جدید در سطح کشور توسط همان فرد گذاشته شود.

به هیچ عنوان، روضه در خانه‌های همدان قطع نشد

مساوات با بیان اینکه مردم همدان از همان ابتدا مخالف این فرد بودند، گفت: تا اینکه مخالفت مردم همدان با مسئله کشف حجاب در سال ۱۳۱۴ و ۱۳۱۵ بار دیگر مطرح شد.

این فعال انقلاب اسلامی با بیان اینکه همدان یکی از شهرهایی بود که به هیچ عنوان زیر بار کشف حجاب نرفت، خاطرنشان کرد: به هیچ عنوان، روضه در خانه‌های همدان قطع نشد.

وی با اشاره به اینکه این روند در حالی ادامه داشت که رژیم همواره سعی داشت تا جلوی تدیّن مردم را بگیرد، اضافه کرد: اما مردم همدان، هوشیار و آگاه در مقابل این موضوع ایستادند.

مساوات خاطرنشان کرد: مقاومت مردم همدان در سایه تدیّن و دارالمومنین بودن آن معنا پیدا کرد و در این عرصه ادامه دار بود.

امام با بهره گیری از اندیشه نو و الهی خود در صحنه سیاست بین المللی نه تنها توانست رژیم قدرتمند پهلوی را سرنگون کند، بلکه با ارائه تفکر و روشی جدید و کاملاً دینی که با تمام مبارزات دنیا متفاوت است و هدایت این جریان انقلابی به جهانیان نشان داد که در سایه اسلام و با بهره گیری از مذهب و محوریت توحید می‌توان دولتی بزرگ و اسلامی تشکیل داد که با ظلم و جور مبارزه کند.

اساس اسلام بر اتحاد و برادری بنا نهاده شده است، آنچه که آمیخته مبارزات انقلابی مردم همدان شد و در سایه اتحاد و تدیّن بین گروه‌های مختلف مردم در نهایت، شاهدیم که مردم همدان از دوران مشروطه تا پیروزی انقلاب اسلامی در مبارزات انقلابی همواره پیشگام و پیشرو پای کار بودند، روندی که در سایه اتحاد و تدیّن ادامه دار و جاودانه شد.