کاشف ویروس ایدز و برنده نوبل پزشکی درگذشت

لوک مونتانیه کاشف فرانسوی ویروس ایدز و برنده جایزه نوبل پزشکی پنجشنبه (۹ فوریه) درگذشت. او به هنگام مرگ ۸۹ سال داشت.

مونتانیه و همکارش خانم فرانسوا بار-سینوسی در سال ۲۰۰۸ مشترکا جایزه نوبل پزشکی آن سال را دریافت کردند. آنها در جریان تحقیقات‌شان در انستیتو پاستور فرانسه در اوایل دهه هشتاد قرن گذشته، قادر به ایزوله‌‌سازی ویروس کاهش‌دهنده مصونیت بدن (ایدز) و شناسایی این ویروس شدند. این کشف زمینه‌ساز ساخت داروهای مدرن و موثر برای مقابله با بیماری ایدز شد.

مونتانیه سال‌ها با روبرت گالو، ویروس‌شناس آمریکایی بر سر حق ثبت کشف ویروس ایدز به نام خود مناقشه داشت. کمیته نوبل اما ادعای مونتانیه را قابل قبول‌تر دانست و تایید کرد که این کشف در انستیتو پاستور فرانسه صورت گرفته است.

مونتانیه زاده سال ۱۹۳۲ در فرانسه بود و از دانشگاه پاریس در رشته ویروس‌شناسی دکترا گرفت.

او در سال‌های پیش از شروع همه‌گیری ایدز، کشف‌های مهمی درباره ماهیت ویروس‌ها داشت و به شناخت کارکرد آنها در تغییر اطلاعات ژنتیکی ارگانیسم‌های میزبان کمک کرد.

مونتانیه در یکی دو دهه اخیر با طرح نظراتی بحث‌انگیز به اعتبار اولیه خود خدشه وارد کرد. او از جمله سال ۲۰۰۹ گفت که در مداوای ایدز تغذیه سالم، مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها و رعایت بهداشت، بیشتر از دوا و درمان موثر خواهد بود و حتی می‌توان به رفع کامل بیماری رسید. این در حالی است که در عالم پزشکی، ایدز همچنان درمان کامل ندارد و داروهای ساخته‌شده هم عمدتا برای مهار اثرات بیماری و افزایش طول عمر بیمار به کار گرفته می‌شوند.

مونتانیه سال ۲۰۲۰ با طرح  این نظر مناقشه‌انگیز که ویروس کرونا مصنوعی و ساخته‌شده در آزمایشگاه است نیز جنجال به پا کرد. مدعای او این بود که با تحقیق در ویروس کرونا متوجه شده که بخشی از آن از ویروس اچ آی وی و بخشی هم از ویروس مالاریا تشکیل شده و این خود دلیلی بر مصنوعی‌ و ترکیبی‌بودن ویروس کرونا است.

گرچه بحث تولید ویروس کرونا در آزمایشگاهی در چین همچنان گه‌گاه مطرح می‌شود ولی همچنان دلیل و مستندات قانع‌کننده‌ای برای آن به دست نیامده است.

• ویروس سارس کوو ۲ و خانواده کرونا به روایت تصویر

  ویروس تاج‌دار

  آندری ۱۰ ساله از روسیه ویروس جدید کرونا یا همان سارس کوو ۲ را این‌طور نقاشی کرده: یک شیطان تاج بر سر؛ همان شیطانی که بیماری کووید ۱۹ را ایجاد کرده و حدود دو سال است که رد پایش در همه جهان دیده می‌شود. نام این ویروس از کلمه لاتین "کرونا" به معنای تاج گرفته شده که به ویروس‌های اسپایک (سنبله) روی سطح آن اشاره دارد.

• ویروس سارس کوو ۲ و خانواده کرونا به روایت تصویر

  جلوه‌ای از سارس کوو ۲

  و این تصویر ویروس جدید کرونا را نشان می‌دهد. هر ذره ویروس سارس کوو ۲ حدود ۸۰ نانومتر قطر دارد. هر ذره شامل یک توپ از RNA، کد ژنتیکی ویروس است که توسط پروتئین‌ اسپایک یا همان برآمدگی‌هایی که نام ویروس از آن الهام گرفته شده پوشیده شده است. سارس کوو ۲ عضوی از خانواده ویروس‌های کروناست که شامل ویروس‌های مسئول بیماری‌های سارس ( سندرم تنفسی حاد شدید) و مرس (سندرم تنفسی خاورمیانه) می‌شود.

• ویروس سارس کوو ۲ و خانواده کرونا به روایت تصویر

  ویروسی معلق در هوا

  سارس کوو ۲ از طریق قطرات و ذرات معلق در هوا منتقل می‌شود که از طریق تنفس، سرفه و تکلم از شخص ساطع می‌شوند. به همین دلیل است که پوشش ماسک در جریان پاندمی الزامی شده است. مقام‌های بهداشتی به شهروندان توصیه کرده‌اند برای کمک به توقف این همه‌گیری از ماسک استفاده کنند. راه دیگر انتقال این عامل بیماری‌زا تماس با سطوح آلوده است.

• ویروس سارس کوو ۲ و خانواده کرونا به روایت تصویر

  ورود به سلول‌های انسان

  سارس کوو ۲ از پروتئین‌های اسپایک خود برای اتصال به پروتئین‌های سطح سلول‌ها استفاده می‌کند. این کار باعث تغییرات شیمیایی می‌شود که به RNA ویروس اجازه می‌دهد وارد سلول شود. بعد از آن ویروس سلول را مجبور می‌کند تا RNA او را کپی کند. یک سلول ساده می‌تواند ده‌ها هزار ذره ویروسی جدید که در این تصویر به رنگ بنفش دیده می‌شود را تولید کند تا ‌آن‌ها نیز به نوبه خود سلول‌های سالم دیگر را بیمار کنند.

• ویروس سارس کوو ۲ و خانواده کرونا به روایت تصویر

  مهمان ناخوانده

  تصویری با یک میکروسکوپ الکترونی از یک سلول (در اینجا آبی‌رنگ) که به شدت با ذرات سارس کوو ۲ (در اینجا قرمزرنگ) آلوده شده است. ویروسی که از سال ۲۰۱۹ ما را درگیر کرده فرق چندانی با ویروس‌هایی مانند آنفولانزا یا سرماخوردگی ندارد. اما قبل از سال ۲۰۱۹ سیستم ایمنی ما این گونه خاص را ندیده و نشناخته بود و به همین دلیل هم هست که در بدن هیچ کسی در برابر آن ایمنی ایجاد نشده بود.

• ویروس سارس کوو ۲ و خانواده کرونا به روایت تصویر

  "سارس کوو" اولین ویروس کرونای گسترش‌یافته در قرن ۲۱

  نخستین بار در سال ۲۰۰۲ در چین بود که انسان برای اولین بار در قرن جاری در تماس با ویروس کرونا قرار گرفت. در مارس سال ۲۰۰۳ سازمان بهداشت جهانی (WHO) در مورد شیوع سریع یک بیماری غیر معمول شبیه ذات‌الریه به جهانیان هشدار داد. بیماری سارس یا سندرم تنفسی حاد شدید در حدود ۳۰ کشور گسترش یافت، اما همه موارد مرگ و میر ثبت نشد. سازمان بهداشت جهانی در ژوئیه سال ۲۰۰۳ اعلام کرد که این اپیدمی را مهار کرده است.

• ویروس سارس کوو ۲ و خانواده کرونا به روایت تصویر

  "مرس كوو"، عضو دیگر خانواده ویروس‌های کرونا

  در سال ۲۰۱۲ محققان با توالی‌یابی ژنومی نمونه‌هایی از افرادی که به یک نوع آنفولانزای جدید دچار شده بودند ویروس کرونای مرس یا "مرس کوو" را کشف کردند. این بیماری بعد از اولین موج گسترش خود به عنوان مرس یا سندرم تنفسی خاورمیانه شناخته شد. سرایت‌پذیری مرس کم‌تر از بیماری کووید ۱۹ است و سرایت آن معمولا در میان اعضای خانواده یا در مراکز بهداشتی رخ می‌دهد.

• ویروس سارس کوو ۲ و خانواده کرونا به روایت تصویر

  ویروس ایدز

  ویروس مولد بیماری ایدز (زردرنگ در تصویر) به سیستم ایمنی، مثلا به سلول‌های تی (آبی‌رنگ در تصویر) حمله می‌کند. این ویروس مبتنی بر آر‌ان‌ای (RNA) است و می‌تواند سیستم ایمنی را تا حدی ضعیف کند که دیگر قادر به مبارزه با عفونت نباشد. ویروس ایدز از طریق مایعات بدن، مانند منی یا خون منتقل می‌شود. ایدز واکسن ندارد اما دارویی وجود دارد که می‌تواند بار ویروسی را کاهش داده و از شیوع ایدز جلوگیری کند.