ادامه حضور آمریکا در خاورمیانه با مرگ رهبر داعش

در ماه سپتامبر، جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، در مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفت: «من امروز در حالی برای اولین بار در بیست سال گذشته اینجا ایستاده ام که ایالات متحده در جنگ نیست. ما ورق را برگرداندیم.» نقشی که نیروهای آمریکایی در مبارزه با تهدیدی دوباره از سوی دولت خودخوانده اسلامی در عراق و سوریه در سال جاری ایفا کردند، با اظهارات بیش از حد خوش بینانه او در تناقض است. در ۳ فوریه، نیروهای عملیات ویژه ایالات متحده یک یورش در شمال غربی سوریه انجام دادند که در آن ابو ابراهیم الهاشمی القریشی رهبر داعش کشته شد. به نیروهای آمریکایی آسیبی نرسید، اما سیزده نفر از جمله کودکان کشته شدند. یک مقام آمریکایی گفت که قریشی قبل از ورود نیروهای نظامی به خانه اش، بمبی را منفجر کرد و خود و خانواده اش را کشت. هفته قبل، نیروهای آمریکایی در شمال شرق سوریه عملیات جنگی را برای کمک به شرکای کرد خود در مبارزه با فرار از زندان توسط شبه نظامیان دولت اسلامی انجام دادند. این تحولات نشان می‌دهد که چرا نیروهای آمریکایی (تقریباً ۲۵۰۰ نفر در عراق و ۹۰۰ نفر در سوریه) باید در خط مقدم برای مبارزه با تهدیدات کم‌شدت مانند دولت اسلامی که به طرز وحشتناکی انعطاف‌پذیر هستند، باقی بمانند.

ریشه های یک گروه تروریستی جهانی

دولت اسلامی ریشه در القاعده در عراق دارد، گروه تروریستی اسلام‌گرا که پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ بوجود آمد. در سال ۲۰۰۹، به دنبال افزایش نیروهای آمریکایی و خیزش استان الانبار، القاعده عراق در بند بود اما تصمیم باراک اوباما برای خروج تمام نیروهای آمریکایی از عراق در سال ۲۰۱۱ - در حالی که جنگ داخلی در سوریه در حال شروع بود - به این گروه جان تازه ای داد. این سازمان افراطی که دوباره به عنوان دولت اسلامی عراق و سوریه (داعش) متولد شد، قوی‌تر از همیشه شد و نیروهای تازه‌کار را از سراسر جهان جذب کرد و الهام‌بخش حملات تروریستی از سن برناردینو، کالیفرنیا، تا پاریس بود. تا پایان سال ۲۰۱۴، دولت اسلامی قلمروهایی به وسعت بریتانیا در دو طرف مرز عراق و سوریه را تحت کنترل داشت. اوباما نیروهای آمریکایی را به عراق بازگرداند تا به فروخواباندن این موج رو به گسترش کمک کند. تا سال ۲۰۱۷، نیروهای عراقی موصل را بازپس گرفتند و تا سال ۲۰۱۹، دولت اسلامی آخرین پایگاه های خود را در سوریه از دست داد.

اما دولت اسلامی هرگز واقعاً از بین نرفت. با از میان رفتن خلافت و کشته شدن رهبر ابوبکر البغدادی در حمله ایالات متحده در سال ۲۰۱۹، این گروه به حملات ضربتی در دو طرف مرز عراق و سوریه بازگشت، در حالی که گروه های وابسته از آفریقا به افغانستان حملاتی را انجام دادند. بر اساس تجزیه و تحلیل مایکل نایتز از موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک و الکس آلمیدا از Horizon Client Access، دولت اسلامی ۸۰۸ حمله را در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۰ در عراق انجام داد. پس از آن، حملات کاهش یافته است، به طور متوسط ۳۳۰ حمله در هر سه ماه از مقایسه با عراق. ژوئیه ۲۰۲۰ تا نوامبر ۲۰۲۱. اکثر آنها نسبتاً جزئی بودند، اما سال ۲۰۲۲ موج جدیدی از حملات با مشخصات بالاتر را به همراه داشت.

داعش هنوز در عراق و سوریه مرگبار است

در استان دیاله عراق، فقط هفتاد و پنج مایلی شمال بغداد، جنگجویان مظنون داعش در ماه ژانویه به یک پادگان ارتش عراق حمله کردند و یازده سرباز را در تخت خود کشتند. در شهر حسکه سوریه، این گروه به زندانی که اعضای داعش در آن نگهداری می شد، حمله کرد. صدها نفر در حالی کشته شدند که نیروهای دموکراتیک سوریه – یک گروه شبه نظامی عمدتاً کرد - با نیروهای آمریکایی برای بازپس گیری کنترل زندان در نبردهای زمینی سنگین همکاری کردند. نیروهای آمریکایی تخمین می زنند که دویست زندانی داعش فرار کرده اند. مرگ قریشی، کسی که چندان در میان عموم شناخته شده نبود، یک عقبگرد برای گروه خواهد بود، اما احتمالاً فقط یک شکست موقت به حساب می آید. به هر حال قریشی کمتر از یک هفته پس از مرگ بغدادی در سال ۲۰۱۹ به رهبری منصوب شد. احتمالاً اکنون رهبر دیگری منصوب خواهد شد. اما سازمان آنقدر غیرمتمرکز و پراکنده شده است که تغییر در رهبری سطح بالا احتمالاً تفاوت چندانی ایجاد نخواهد کرد.

مهم‌ترین شاخه وابسته به داعش، دولت اسلامی افغانستان در خراسان، تا حد زیادی مستقل است و احتمالاً در حالی که طالبان برای تحکیم کنترل خود بر آن کشور تلاش می‌کنند، فضایی برای پیشرفت‌های بیشتر ببیند. در همین حال، دولت عراق ضعیف و تقسیم شده و سوریه متاثر از ادامه یک دهه جنگ داخلی همچنان در هرج و مرج به سر می برد. فقدان حکومت مؤثر در افغانستان، عراق و سوریه مطمئناً فرصت‌های تازه‌ای را برای دولت اسلامی برای انجام حملات در منطقه و بازسازی قدرت خود فراهم می‌کند.

مهار هرج و مرج

کارهای کمی وجود دارد که ایالات متحده بتواند برای بهبود حکومت در هر یک از این کشورها انجام دهد. بهترین چیزی که می توان به آن امیدوار بود، مهار پیامدهای هرج و مرج با حفظ حضور نیروهای کوچک در عراق و سوریه برای همکاری با نیروهای امنیتی عراق و نیروهای سوریه دموکراتیک، به ترتیب برای تقویت توانایی های آنها برای مبارزه با دولت اسلامی و مهار رشد قدرت ایران در هر دو کشور است. حتی تعداد نسبتاً کمی از نیروهای ایالات متحده هم می تواند تفاوت عمده ای ایجاد کند. آنها می توانند «توانمندسازهایی» مانند اطلاعات و پشتیبانی هوایی را که سایر کشورها ندارند، ارائه دهند. اما در افغانستان، از آنجایی که مبارزه با دولت اسلامی، واشنگتن را به یک اتحاد واقعی با طالبان وادار می کند، گزینه های ایالات متحده حتی محدودتر است. بایدن موفق شد ایالات متحده را با هزینه های گزاف از افغانستان بیرون بکشد اما او عاقلانه از بیرون کشیدن نیروهای آمریکایی به طور کامل از مبارزه با گروه های شبه نظامی در خاورمیانه بزرگ امتناع کرده است. وقایع دو هفته گذشته نشان می‌دهد که حضور نیروهای آمریکایی همچنان برای دور نگه داشتن داعش مورد نیاز است.
 

*منبع: شورای روابط خارجی آمریکا

*کارشناس مسایل امنیت ملی

۳۱۱۳۱۱