هویت ادبیات امروزی حاصل نظام تبلیغی و فرآیند اقتباس است

خبرگزاری میزان - طبق اعلام روابط عمومی حوزه هنری، هشتمین نشست «ادبیات پایداری، ادبیات انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و عناصر هویت‌بخش» با سخنرانی احمد شاکری و با حضور محمدرضا سنگری، جواد کامور بخشایش و … عصر چهارشنبه ۲۰ بهمن ماه برگزار شد.

محمدرضا سنگری در ابتدای نشست ضمن معرفی احمد شاکری به عنوان سخنران این جلسه، به عناصر و عوامل پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرد و افزود: یکی از عواملی که سبب پیروزی انقلاب اسلامی شد، امام خمینی و ایمان ایشان به مردم بود؛ مردم باوری امام از جمله ویژگی‌های موثر در اینده انقلاب بوده است.

احمد شاکری نویسنده، پژوهشگر ادبیات داستانی دفاع مقدس و مدرس ادبیات با اشاره به درگذشت جهانگیر خسروشاهی، سعید تشکری و علیرضا سجادپور و طلب مغفرت برای آنها، درباره حلقه اندیشکده ادبیات پایداری بیان کرد:حضور چهره‌هایی در ادبیات پایداری فارغ از خود افراد، بسیار سعادت بزرگی است. هفت جلسه قبلی که برگزار شده بود، مخاطب آن‌ها بودم و به صورت مجازی دنبال کرده‌ام.

• بیشتر بخوانید:
• برای مشاهده آخرین اخبار ادبیات اینجا کلیک کنید

وی با اشاره به اینکه انتظار از اندیشکده ادبیات پایداری بسیار زیاد است، اظهار کرد: انتظار از اندیشکده ادبیات پایداری فراتر از مجموعه‌های دیگر که کار نقد ادبی می‌کنند، است. تصور من از آن، پرسشگری و تضارب آرا در این اندیشکده است و آن را محلی برای توسعه موضوعات و مسائل، تفسیر کلان مسایل و خرده مسائل و کانونی برای رسیدن به پاسخ مسائل است. انتطاری که می‌رود این است که در یک منظرگاهی به سراغ موضوعات برویم.

شاکری به ۵ اصل درباره مسائل اشاره کرد و گفت: اصل اول این است که مسائل در حوزه ادبیات پایداری، مسائل پرشماری هستند و از این جهت بی‌نهایت مساله به لحاظ طول زمانی داریم. یعنی زمانی نخواهد بود که مساله‌ای وجود نداشته باشد.
اصل دوم این است؛ مسائلی که با آن‌ها مواجهیم، می‌دانیم هستند، اما از آن‌ها آگاه نیستیم یعنی پرشماری مطرح است و به همه آن‌ها اشراف نداریم و باید بدانیم علم اجمالی که ما را به سمت تفسیر می‌برد، چیست. اصل سوم این است که بدانیم بین مسائل چه رتبه‌هایی وجود دارد و بدانیم که به صورت تقدمی و تاخری، مسائلی وجود دارد، مثل مسائلی که مبنا هستند و غیرمبنایی. در واقع، بین مسائل نظامی وجود دارد که هم می‌تواند زمانی باشد و رتبه‌ای. در اصل چهارم، هر مساله‌ای نیازمند روش‌شناسی خاص خودش است. اصل پنجم این است که مسائل نیاز به تفسیر و تفریع دارند.

این پژوهشگر ادبیات تصریح کرد: اگر می‌خواهیم به مقصد برسیم نیازمند نقشه علمی هستیم که آن‌ها را درک کنیم. باید بدانیم تبار هر مسأله چیست. اگر این نقشه را نداشته باشیم، نه نقطه آغاز را درک می‌کنیم نه تفکیک بین پرسش و مسائل را، که می‌تواند مشکل‌ساز باشد؛ بنابراین پیشنهاد می‌کنم در اندیشکده ادبیات پایداری به دنبال این نقشه برویم تا مشخص باشد کدام نقطه را می‌خواهیم بگشاییم.

وی، با تاکید بر اینکه باید عوامل اصلی توسعه‌بخشی لحاظ شوند، بیان کرد: آنچه که با آن مواجه هستیم دفاع عناصر هویت‌بخش هستند. معتقدم این موضوع هنوز تبدیل به مسأله نشده است و اگر قرار است ادبیات دفاع مقدس را بکاویم، به یقین صد‌ها مساله از دل آن قابل استخراج است. به این معنی که مسأله به میزانی که پاسخ بارور شود، می‌تواند محل بحث قرار گیرد. نکته دیگر، دیرینه شناسی و نسب‌شناسی مسأله است که خود هویت‌بخشی هم قابل سوال است.

شاکری با طرح این سوال که آیا صرف مساله‌مندی و توجه، معنا مهم است یا اینکه مصادر این مساله‌مندی چیست؟ گفت: نکته‌ای که وجود دارد، اصل مسأله‌مندی موضوع است. چیزی که موضوع است در قالب یک مسأله نمی‌گنجد و باید عواملی که تفریع می‌کند، بشناسیم. باید بدانیم در چه ساحت‌هایی می‌توانیم موارد را استخراج کنیم. در حقیقت، صورت‌های مفروض در نسبت‌هایی با سه گونه ادبیات، پایداری، انقلاب و دفاع مقدس است. در واقع ادبیات هم حاکی از هویت متعلق خودش است، هم ادبیات خودش محصولی هویت‌زاد است یعنی خودش واحد هویت است و از این منظر هویت ادبیات مظروف ادبیات داستانی قرار می‌گیرد لذا می‌بینید هویت‌بخشی در قالب رمان و قالب‌های متعدد، بروز می‌کند.

وی افزود: از این جهت ادبیات عرصه انتخاب است و هویت‌ها از ظرف به مظروف سرایت می‌کند، همانطور که از مظروف به ظرف سرایت می‌کند که در همه موارد، زمان هویت‌بخشی آن مهم است و باید دید وقتی آن‌ها به هم مندمج می‌شوند چه اتفاقی می‌افتد.

این نویسنده در ادامه نکاتی در مورد ادبیات را برشمرد و تشریح کرد: ادبیات در تسری خودش انتخاب‌هایی را انجام می‌دهد و ظرفیت‌های هویت‌بخشی از خودش فعال می‌کند. نکته دیگر، مراتب و مدارج هویت‌یافتگی است؛ ظهور و بروز ادبیات مراحل و مراتبی دارد و واجد شدت و ضعف و قلت و کثرت است. نکته دیگر اینکه نه موضوعات بی‌نهایت هستند نه قالب‌ها بی‌نهایت. اگر فقط قید عناصر هویتی را در قالب مشخص مثل داستان و مرتبه مشخصی مثل پیرنگ لحاظ شوند، قابل استخراج است. نکته دیگر مطالعات پسین و پیشین است که بر فرم و محتوا تاثیرگذار است. یافته‌های ما مربوط به مطالعات پیشین است، چراکه صورت کامل نیست و قبلا محقق شده‌اند. نکته دیگر این است که در تعبیر ادبیات، مراد ما از ادبیات چیست؟ محصول ادبی یا اثر ادبی خلاق است. وقتی می‌گوییم ادبیات، به لحاظ گونه‌بندی و شکل، یکسان نیستند و شکل و صورت و مراتب عناصر هویت‌بخش در آن‌ها متفاوت است. ادبیات ساحت مشخصی دارد که مشتمل بر ارکان نظام‌یافته‌ای است.

وی تأکید کرد: چیزی که الان از ادبیات موجود است و عناصر هویت‌بخش را می‌بینیم، نتیجه نظام تبلیغی و جشنواره‌ای و فرآیند اقتباس است که به آن هویت می‌دهد. کنش‌گر هویت‌بخش به ادبیات بسیار زیاد است که تحت نظام ارزشی قرار می‌گیرند.

شاکری بیان کرد: یکی از عناصر درونی هویت‌بخش و برون‌ساحتی، فرم است که هویت می‌دهند، اما نقد نمی‌کنند، مثل رخداد‌های سیاسی و شرایط فرهنگی که به ادبیات هویت می‌دهند، توسعه و مجال دادند و نسل جدیدی را وارد میدان کردند.

وی عنوان کرد: نکته بعدی این است که ما درباره چه ساحت‌هایی از هویت صحبت می‌کنیم، قطعا هویت ملی فراتر و موثق‌تر از هویت شخصی و جریانی است.

این پژوهشگر و مدرس ادبیات با طرح چند سوال، بیان کرد: چرا برخی از آثار شاخص ما را به هویت جریانی نمی‌رسانند و چرا به ما هویت ملی نمی‌دهند و برخی آثاری که شاخص نیستند برای ما هویت می‌سازند. ادبیات دفاع مقدس باید چه مضامینی داشته باشد که کافی باشد؟ آیا پرداختن به عناصر ضدهویتی متقدم بر عناصر هویتی است؟
پرداخت به ضد، ما را در مقام تعریف به ضد هویتی می‌کشاند و در پاره‌ای موارد اولویت دارد. در واقع، هویت‌بخشی دوسویه است و از دل این‌ها مولودی به وجود می‌آید با عنوان هویت اندماجی و ترکیبی.

وی گفت: نگاه‌های غیر حاکم باعث شده است که حتی به زندگی شخصی نویسنده‌ها توجه کنیم، در صورتی که چرا باید درباره مشکلات شخصی زندگی آن‌ها بدانیم و جزییات زندگی آن‌ها مشخص شود؟ این موارد از غیرسازی‌ها برانگیخته شده که از متن ادبیات برنمی‌انگیزد. در واقع ما تلاش داریم بگوییم نویسنده انقلابی با غیرانقلابی هم فرق دارد!‌
می‌توان عناصر وحدت‌بخش متعددی را می‌توان لحاظ کرد که تلاشش رساندن به وحدت است. عناصر وحدت‌بخش متعدد است و موضوع بیشتر دیده می‌شود و نقطه جمع شدن مضامین است.

پرسش و پاسخ‌های حاضران پایان بخش نشست «ادبیات پایداری، ادبیات انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و عناصر هویت‌بخش» بود.

 انتهای پیام/