پیر پالاندوز عارفی در همسایگی امام رضا (ع)

باشگاه خبرنگاران جوان مشهد - آرامگاه پیر پالاندوز منسوب به شیخ محمد مقتدی کارندهی (کاردهی) از عرفای شیعه مذهب ذهبیه، مشهور به پیر پالاندوز است که در قریه کارده مشهد به دنیا آمد و در شهر مشهد خانقاهی بر پا ساخت. وی اگرچه از شیخ‌های سلسله ذهبیه بود، اما برای امرار معاش پالاندوزی می‌کرد. از وی قرآن هفت سوره‌ای بر جای مانده که به خط ثلث نوشته شده است.

تاریخچه مقبره پیر پالاندوز

بنای اولیه آرامگاه پیر پالاندوز در زمان شاه محمد خدابنده صفوی (پدر شاه عباس صفوی، فردی نابینا بود) به سعی قنبر علی بن خواجه حسین در سال ۹۸۵ قمری ساخته شده است. این بقعه در سال‌های اخیر به‌طور کامل بازسازی شده و مشتمل بر درگاه ورودی، رواق‌ها و فضا‌های طرفین، صحن و فضای اصلی مقبره است. نمای دیوار‌های بیرونی با طاق‌نماها، قاب، لچکی و کاشی‌کاری زیبا آراسته و درون آن با نقش‌های هندسی و ترنج مزین شده است.

این بنای تاریخی در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۳۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.


مقبره پیر پالاندوز کجاست؟

مقبره پیر پالاندوز در مشهد، خیابان نواب صفوی، ضلع شرقی حرم امام رضا (ع) واقع شده است. اگر در قالب تور مشهد از این شهر بازدید می‌کنید، می‌توانید با همراهی راهنما به این مقبره بروید. در غیر این صورت برای دسترسی به آرامگاه، از ورودی حرم خیابان نواب صفوی به‌سمت بازارچه بروید. پس از چند دقیقه پیاده‌روی، تابلوی مقبره شیخ محمد عارف را مشاهده کنید.

معماری مقبره پیر پالاندوز

این مقبره شامل بنایی چهارگوش با گنبدی بر فراز آن و ایوانی آجری در مقابل است. در داخل بقعه، شاه‌نشینی است که در بالای آن، یزدی‌بندی‌هایی اجرا شده که در اصل دارای نقاشی بوده و به داخل بقعه جلوه خاصی می‌بخشیده است. بدنه‌های بنا، از دوران صفویه، دارای تزیینات نقاشی بوده که بر اثر گذشت زمان و نفوذ رطوبت، جز بخش کمی از آن‌که مرمت و ثابت گردیده، بقیه از میان رفته است. در زیر کاسه گنبد نیز ترنج زیبایی با نگاره‌های گیاهی نقش‌اندازی شده است.

نمای خارجی بنا به ایجاد طاق‌نما‌های تیزه‌دار آجری و پشت‌بغل‌های کاشی و قاب‌های مستطیل تزئینی بر فراز آن‌ها، در عین سادگی، منظره‌ای زیبا دارد. سطح گنبد پیازی شکل فراز بنا که روی گردنی استوانه‌ای شکل استوار شده، دارای پوشش ساده‌ای از کاشی فیروزه‌ای است. شکل کلی بنا و بازمانده‌های نقاشی‌های درون آن، بنا را اثری از دوران صفوی معرفی می‌کند که در سال ۹۸۵ هجری قمری ساخته شده است. تاریخ مزبور، بر کتیبه سنگ سفید مربعی کنده شده است.

پیر پالاندوز که بود؟

شیخ محمد عارف عباسی مشهور به «پیر پالاندوز» از عرفا و پیران سلسله ذهبیه است که در نیمه دوم قرن دهم هجری قمری ولادت یافت. ایشان متولد روستای کارند مشهد و معاصر شیخ بهایی بوده‌اند. او علاوه بر اینکه در عرفان به مقامات بلندی دست یافت، در کیمیاگری و خطاطی متبحر بود. شیخ محمد در خط ثلث استاد بوده و هفت سوره از قرآن نگاشته شده به خط خوش ایشان موجود است. وی با اینکه صاحب موقعیت بود و می‌توانست بدون کوشش زندگی خوبی داشته باشد، از راه پالاندوزی روزگار می‌گذراند. شیخ محمد عارف، بر مبنای باور توحیدی خود و توکل بر خدا، ذکر تشکر، خدمت، طاعت، قناعت و ایثار که از صفات عارفان است، به جستجوی راه معرفت پرداخت و مدتی از عمر خود را به کسب فیض از اهل حق سپری کرد و به بروز کراماتی معروف شد.

ذهبیه چه کسانی بودند؟

ذهبیه شاخه‌ای عرفانی از پیروان معروف کرخی و نجم الدین کبری بوده‌اند (یکی از سلسله‌های تصوف اسلامی است که در ایران و سایر کشور‌ها پیروانی دارد و به‌عنوان یکی از سلسله‌های تصوف شیعی شناخته می‌شود و قدمت سلسله دراویش ذهبیه را به قرن سوم هجری قمری نسبت می‌دهند) که از سده هفتم قمری به بعد شیوخی، چون میر سید علی همدانی، خواجه اسحاق ختلانی و سید عبدالله برزش آبادی پیشوایی این فرقه را بر عهده داشته‌اند. سید عبدالله که از اعقاب امام سجاد (ع) و نسل بیستم وی بوده عمده عمرش را در قریه بفرزش‌آباد مشهد گذرانیده و به سال ۸۲۷ قمری درگذشته و در همان روستا مدفون شده است.

از زمان سید عبدالله به بعد پیروان وی خصوصا به ذهبیه شهرت یافته و عمدتا روی به تشیع نهاده‌اند. ششمین قطب سلسله ذهبیه پس از سید عبدالله برزش‌آبادی همین شیخ محمد کارندهی بوده است.

انتهای پیام//م.م