سخن فشرده در باره شکل پدیداری خدای "ایلیاد" (هومر) و "شاهنامه" (فردوسی)، نیکروز اعظمی - Gooya News

خدای فلسفیِ فیلسوفانِ کلاسیک همچون ارسطو، در همین جهان مادی حضور پُررنگ دارد؛ از نظر ارسطو ماده بعنوان محرک اولیه که زمینهٔ‌های ساخت صورت (بعنوان صفات ماده) را به تحرک در میآورد، "خدا" نام دارد. در واقع مادهٔ متحرک کننده، متافیزیک است و صورت یا صفات، فیزیک. بعبار دیگر، "متافیزیک" از نظر ارسطو همان نیروی محرک در جهان هستی است که متحرک می‌کند بی آنکه خود متحرک باشد یا شود. مشائیان اسلامی همچون ابن سینا و فارابی، "متافیزیک" و محرک نامتحرک را به غلط "واجب الوجود" یعنی خدای خارج از جهان مادی و هستی، ترجمه کردند. خدای ارسطویی و فیلسوفان متناظر است بر مفهوم فرهنگیِ یونانیان باستان. و یونانیان باستان، دائماً و تواماً در سازگاری و ناسازگاری با خدای شناخته شدهٔ خود بسر می‌بُردند. در حالیکه خدای مفهوم فرهنگیِ ایران کهن و پس از آن، در خارج از جهان مادی، جهان واقعی را می‌آفریند و ناسازگاری با وی بلاموضوع و سرپیچی از امر مقدس بوده که عقوبت سخت را در پی خواهد داشت. بنابراین این، دو طرز تلقی از آفرینندگی جهان هستی و چگونگیِ به گردش در آمدن آن است که، همه شئونات زندگی از جمله اخلاق و ادبیات یک قلمرو فرهنگی گرفته تا نوع و مفهوم سیاست را متأثر می‌کند.