مدرسه پریزاد یادگاری از دوره تیموریان

باشگاه خبرنگاران جوان مشهد -مدرسه پریزاد در مجاورت حرم امام رضا (ع) قرار دارد و بنایی متعلق به دوره تیموریان است. بسیاری از ساختمان‌های تاریخی که در حال حاضر مشاهده می‌کنیم توسط زنان و مردان قدرتمند در جهت امور عام‌المنفعه وقف شده‌اند. مدرسه پریزاد هم یکی از موقوفات بزرگان دوره شاهرخ میرزا تیموری بود. این بنا توسط پریزاد خانم (ندیمه گوهرشاد بیگم) ساخته شده و وقف‌نامه آن در اداره اوقاف استان خراسان موجود است. مدرسه پریزاد از نظر ویژگی‌های معماری و قدمت تاریخی مورد توجه بوده و جزو ساختمان‌های قدیمی و ارزشمند مشهد دسته بندی می‌گردد. مدرسه پریزاد در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

مدرسه پریزاد در داخل حرم امام رضا و ضلع شرقی صحن جمهوری اسلامی است. شاید پس از زیارت مرقد مطهر امام رضا (ع) بار‌ها این بنا را مشاهده کرده، اما از ماهیت آن بی‌خبر باشید. برای معرفی بیشتر مدرسه تاریخی زیبا و بررسی ویژگی‌های آن مطلبی تهیه کرده‌ایم. لطفا در سفری کوتاه به مدرسه پریزاد با ما همراه باشید.

تاریخچه مدرسه پریزاد در شهر مشهد

در بخش ابتدایی به این نکته اشاره کردیم که مدرسه پریزاد از جمله موقوفات دوره تیموری است. همچنین گفتیم این بنای زیبا توسط پریزاد خانم ندیمه گوهر شاد بیگم وقف شد. پیش از اینکه به بررسی تاریخچه مدرسه بپردازیم بهتر است درباره پریزاد خانم اطلاعات دقیق‌تری در اختیار شما قرار دهیم. اول اینکه قرن‌ها از زمان ساخت مدرسه پریزاد گذشته و بسیاری از مدارک مانند اوراق وقف از بین رفته‌اند. همچنین در کتاب‌ها و اسناد تاریخی اطلاعات ضد و نقیضی درباره پریزاد خانم ارائه شده است. دوم اینکه معمولا ندیمه‌ها جزو کنیزان بوده‌اند و کنیز در شرع نمی‌تواند مالی را وقف نماید. با این حساب می‌توان نتیجه گرفت که پریزاد خانم با گوهرشاد بیگم ارتباط صمیمی داشته، اما جزو خدمه او نبوده است.

گوهرشاد بیگم مصالح مازادی که از ساخت مسجد گوهرشاد به جا مانده بود به پریزاد خانم بخشید. پریزاد خانم زمین کوچکی (در حدود ۳۰۰ مترمربع) برای مدرسه اختصاص داد. به این ترتیب بود که مدرسه پریزاد را در زمان کوتاهی پس از احداث مسجد گوهرشاد بنا نهادند. بلافاصله پس از تکمیل ساختمان مدرسه، ۲۰ یا ۳۰ طلبه در مدرسه ساکن و به تحصیل علم مشغول شدند. مدرسه پریزاد برای قرن‌ها به عنوان حوزه علمیه فعالیت داشت و طلاب تا مدتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در آن تحصیل می‌کردند. پس از انقلاب اسلامی این کاربری تغییر کرد به طوری که امروزه مدرسه پریزاد فقط برای مراسم مذهبی و فرهنگی کاربرد دارد.

معماری مدرسه پریزاد مشهد

پلان مدرسه پریزاد مشهد محیط مستطیلی دارد. این بنا مانند بسیاری از ساختمان‌های دوره تیموری دارای چهار ایوان و یک حیاط است. همان طور که در دوران تیموریان رواج داشته برای ساخت مدرسه پریزاد عمدتا از مصالح آجری استفاده کرده‌اند. تزیینات بنا شامل کاشیکاری‌های هفت رنگ است که شامل رنگ‌های آبی، نیلی، زرد، کهربایی، سبز، سفید و بنفش هستند. متأسفانه تزیینات کاشیکاری زیبا در طی قرن‌ها تخریب شده‌اند و یا جلوه خود را از دست داده‌اند. به همین دلیل مدرسه پریزاد۳ بار در طول تاریخ بازسازی شده است.

تاریخ اولین بازسازی مدرسه در دوران صفویان بوده که بر کتیبه‌ای جزییات آن را حک کرده‌اند. در سال ۱۰۹۱ هجری قمری (دوران صفویان)، نجف قلی خان بیگلربیگی با مجوز شاه سلیمان صفوی مدرسه را مرمت نموده است. مدرسه پریزاد برای بار دوم در سال ۱۳۴۵ هجری شمسی و دوران پهلوی دوم بازسازی شد. آخرین تعمیر مدرسه هم مربوط به سال‌های پس از انقلاب اسلامی است. البته از آن پس تا کنون مدرسه به صورت جزئی همواره در دست مرمت است.

در ضلع غربی مدرسه پریزاد دهلیزی طولانی با طاق قوسی شکل وجود دارد. ۲۲ حجره در اطراف ایوان ساخته شده که ابعاد هر کدام متفاوت است. مدرسه صحن کوچکی دارد و با ساختمان‌های اطراف محصور می‌گردد. برای درک بهتر معماری مدرسه پریزاد بهتر است ویژگی‌های آن را از نزدیک مشاهده کنید.

مدرسه پریزاد در حال حاضر

مدرسه پریزاد پیش از اینکه حرم توسعه پیدا کند، در سمت غرب بازار قدیمی قرار داشت. در حال حاضر این مدرسه از بنا‌های اصلی حرم مطهر محسوب می‌شود. مدرسه پریزاد از شمال به مدرسه دو در، از جنوب به مسجد گوهر شاد، از شرق به دارالسیاده و از غرب به دالان بازار متصل است. در بخش‌های قبلی به این موضوع اشاره کردیم که پس از انقلاب اسلامی، مدرسه پریزاد تغییر کاربری داده و دیگر به عنوان مدرسه علمیه فعالیت ندارد. در حال حاضر جلسات فرهنگی و مذهبی از جمله جلسات پرسش و پاسخ و مشاوره زیر نظر آستان قدس رضوی در این مکان برگزار می‌گردد.
در برخی ایام سال مانند ماه رمضان، در مدرسه پریزاد گردهمایی‌هایی برای آموزش‌های خانوادگی بر قرار است. موضوع این گردهمایی‌ها، روانشناسی اسلامی و پاسخ به سؤالات شرعی است.

انتهای پیام//م.م