شیرین کردن آب دریا یک امر حیاتی‌ است

به گزارش «تابناک» دکتر محمدرضا رضایی در گفتگو با ایسنا، افزود: موضوع انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان و شرین کردن آب، بخاطر شرایط و وضعیت هشدار دهنده منابع آبی یک امر حیاتی تلقی می ‏شود.

وی ادامه داد:‏ آب بیش از ۷۵ درصد از سطح زمین را پوشانده است و از این مقدار بیش از ۹۷.۵ درصد منابع آب دنیا، شور هستند، بنابراین تنها ۲.۵ درصد ‏از منابع آب جهان جهت استفاده و مصرف در بخش‌های مختلفی مانند مصارف خانگی، صنعتی و کشاورزی بکار می‌رود. بر ‏اساس آخرین گزارش سالانه سازمان ملل (۲۰۲۱)، بیش از دو میلیارد نفر از مردم جهان در کشور‌هایی زندگی می‌کنند که ‏دچار تنش آبی هستند. برای پاسخ به این نیاز آبی گسترده، یافتن منابع آبی جدید اجتناب ناپذیر است. ‏

‏وی ادامه داد: منابع آب پایدار و در دسترس از جمله مطلوبترین این منابع هستند و شیرین سازی آب دریا از راه‌هایی است که می‌تواند نیاز ‏آبی بسیاری از کشور‌هایی که دسترسی به دریا دارند را مرتفع سازد و براین اساس، شش کشور حاشیه خلیج فارس شامل امارات متحده ‏عربی، بحرین، کویت، قطر، عربستان سعودی و عمان در مجموع حدود پنجاه درصد آب شیرین کن‌های جهان را در اختیار ‏دارند.

دانشیار دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زابل ادامه داد: تاسیسات آب شیرین ساز "راس الخیر" عربستان روزانه بیش از یک میلیون متر مکعب آب را شیرین سازی می‌کنند، ‏بنابراین منطقی است که کشور ما نیز از این موضوع را در دستور کار جدی خود قرار دهد‏، زیرا تامین منابع آب پایدار بسیار موضوع مهمی است و مزیت‌های سرزمینی استان و دسترسی به اقیانوس هند مهمترین نکته در تمایل به استقرار واحد‌های شیرین کننده اب می‌باشد.

دکتر رضایی اثرگذاری آب شیرین کن‌ها برمحیط زیست را به دوشیوه استفاده از مواد شیمیایی و شورابه و پساب حاصل از واحد‌های آب شیرین و تخلیه آن به منابع محدود عنوان کرد و افزود: استفاده از موادشیمیایی در واحد‌های آب شیرین ساز بدلایلی همچون جلوگیری از رشد ترکیبات بیولوژیکی بر روی غشاها، حذف آلاینده‌ها، ترکیبات تنظیم کننده اسیدیته و قلیائیت آب و مواردی از این دست بکار می‌رود، ولی شورابه و پساب خروجی از واحد‌های آب شیرین کن که شامل ترکیبی از موادشیمیایی است که تخلیه آن به منابع محدود و ذخیره‌گاه‌های آب تاثیرجبران ناپذیری برمحیط زیست خواهد گذاشت.

وی ادامه داد: شورابه یک سیال است که حاوی غلظت‌های بسیار زیاد نمک و سایر املاح معدنی است و به عنوان پساب خروجی شیرین ‏کننده‌های آب استفاده می‌شود، این سیال یا از طریق لوله و یا از طریق کانال‌ها دفع می‌شود، شورابه معمولا مستقیما وارد ‏دریا‌ها و اقیانوس‌ها می‌گردد، شورابه‌ها علاوه بر افزایش غلظت نمک می‌توانند اکوسیستم دریا و اقیانوس‌ها را توسط فلزات ‏سمی، دمای بالا و قلیاییت زیاد تحت تاثیر قرار دهند.

وی اضافه کرد: افزایش شوری آب اثرات مستقیمی بر توسعه گونه‌ها و فعالیت آنها، ‏مراحل آغازین زندگی بسیاری از موجودات آبزی، چگالی جمعیت و تولید مثل گونه‌ها دارد. ‏

عضو هیات علمی و دانشیار دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زابل گفت: برخی مطالعات نشان داده است که افزایش شوری اکوسیستم‌های آبی در درجه اول بر روی گونه‌های متحرک مانند ماهی و ‏پلانکتون‌ها اثر می‌گذارد اضافه بر این‌ها تاسیس واحد‌های آب شیرین کن، به عنوان منبع تامین آب اثرات مستقیمی بر اکوسیستم موجود در نزدیکی ‏واحد‌ها خواهد گذاشت.

دکتر رضایی ادامه داد: در فرایند‌های اسمز معکوس پنجاه درصد آب قابل آشامیدن می‌شود و پنجاه ‏درصد دیگر بصورت شورابه تبدیل می‌شوند، تخمین زده می‌شود مقدار غلظت نمک تخلیه شده حدود دو برابر می‌شود که ‏معضل اصلی در فرایند‌های آب شیرین ساز است. از طرفی محل استقرار واحد آب شیرین ساز، موقعیت‌های ورودی و خروجی واحد و نحوه انتقال و توزیع آب شیرین حاصل ‏هر کدام بصورت جداگانه بر محیط زیست اثر می‌گذارد. ایجاد سر و صدا‌های زیاد ناشی از پمپ‌ها و توربین ها، تولید گاز‌های ‏گلخانه‌ای حاصل از منابع تامین الکتریسیته، افزایش دمای آب محل تخلیه شورابه و تاثیر بر زندگی موجودات در اکوسیستم ‏از اصلیترین اثرات زیست محیطی آب شیرین ساز هاست. ‏

وی راهکار‌های به حداقل رساندن معضلات زیست محیطی آب شیرین کن را، در نظر گرفتن مواردی مانند جهت و سرعت وزش باد، ارتفاع و سرعت موج و جزر و مد که اثر هرکدام یا مجموع این‌ها باعث اختلاط شورابه خروجی با آب دریا می‌شود و در نهایت باعث رقیق‌تر شدن پساب در دریا می‌شود که بهنوبه خود باعث کاهش مخاطرات زیست محیطی خواهد شد.

وی در پاسخ به این سئوال که آیا شیرین شدن آب دریا باعث اثر سو بر سلامتی انسان می‌شود یا خیر؟، افزود: سازمان بهداشت جهانی اخیرا نگرانی‌هایی را درباره گسترش تاسیس واحد‌های آب شیرین کن ابراز داشته است. هرچند با فرایند‌های تصفیه مرسوم هیچگونه عوامل میکروبی در آب تولید شده وجود ندارد، ولی نکته مهم در نظر گرفتن حذف کامل املاح معدنی و عناصر مورد نیاز بدن است که با توجه به نوع فرایند شیرین کننده آب چه تبخیری و چه اسمز معکوس وچه فرایند‌های هیبریدی، اتفاق می‌افتد. امید است که در نظر گرفتن این موارد و استفاده از تجربیات نهاد‌های بین المللی این معضلات و مشکلات نیز به حداقل برسد چرا که استفاده از طعم شیرین آب دریا حق مردمان سختکوش استان است.