کاهش آهنگ رشد پایه پولی و افت نرخ‌های تورم در دی ماه ۱۴۰۰

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از بانک مرکزی، این بانک با هدف شفاف سازی فضای اقتصادی کشور برای برنامه‌ریزان و فعالان اقتصادی، از مردادماه سال گذشته گزارشی از تحولات اقتصادی را در دستور کار قرار داده است.
براساس این گزارش، در دی‌ماه ۱۴۰۰ و در ادامه روند چندماه اخیر، نرخ تورم متوسط ۱۲ ماهه، نقطه به نقطه و ماهانه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی با کاهش همراه بودند. در این ماه همه زیرگروه‌های اصلی شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی به استثنای زیرگروه "خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها" با کاهش در تورم ماهانه نسبت به ماه گذشته همراه بودند.

با وجود کاهش قابل‌توجه تورم ماهانه، ارزش اجاری مسکن در سه ماه اخیر، زیرگروه "مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت‌ها" به واسطه ضریب اهمیت بالای آن در شاخص بهای مصرف‌کننده، همچنان سهم عمده را در تورم ماهانه دی‌ماه به خود اختصاص داد. در زیرگروه اختصاصی کالا، عمده کاهش تورم ماهانه را کالاهای بادوام که نوسانات قیمت آنها همبستگی بالایی با نوسانات بازار ارز دارد، تجربه کردند.

در حوزه تجارت خارجی در ۱۰ ماهه سال جاری ارزش صادرات گمرکی در حدود ۳۸.۸ میلیارد دلار بوده که نشانگر افزایش حدود ۳۸ درصدی آن در مقایسه با دوره مشابه سال ۱۳۹۹ است. همچنین ارزش واردات گمرکی در دوره مزبور در حدود ۴۱.۵ میلیارد دلار گزارش شده که حاکی از افزایش حدود ۳۴ درصدی آن نسبت به مدت مشابه سال قبل است.

تحولات بازار رسمی ارز در دی‌ماه حاکی از آن است که در این ماه متوسط نرخ فروش دلار حواله‌ای و اسکناس در سامانه سنا به ترتیب معادل ۲۷ هزار و ۷۰۰ تومان و ۲۶ هزار و ۵۰۰ تومان بود که نسبت به ماه قبل از آن به ترتیب معادل ۳.۴ درصد افزایش و ۲ درصد کاهش نشان می‌دهند. همچنین تحولات بازار غیررسمی حاکی از کاهش مستمر نرخ دلار در ماه مورد گزارش است.

در سایر بازارهای دارایی از جمله مسکن، بررسی‌ها حاکی از افزایش شاخص "قیمت مسکن معامله‌شده" است، به‌گونه‌ای که متوسط قیمت خرید و فروش یک متر مربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده در شهر تهران طی دی‌ماه ۱۴۰۰ نسبت به ماه قبل ۱.۱ درصد و نسبت به ماه مشابه سال قبل ۲۰.۳ درصد افزایش داشت.

در بازار سهام نیز شاخص کل بورس اوراق بهادار در روز پایانی دی‌ماه سه درصد نسبت روز پایانی ماه قبل کاهش یافت. لازم به ذکر است سیاست‌گذار پولی با رصد مستمر تحولات قیمت دارایی‌ها و توجه به دلالت‌های آن بر تغییر سطح انتظارات تورمی، عنداللزوم اقدامات سیاستی مناسب را در دستور کار قرار خواهد داد.

بررسی روند تغییرات نرخ بازار بین‌بانکی نشان دهنده کاهش این نرخ در دی‌ماه در مقایسه با ماه‌های گذشته و تثبیت آن در محدوده ۲۰.۵ درصد بوده است. با وجود کاهش حجم معاملات بازار بین بانکی در دی ماه ۱۴۰۰، افزایش کل مبلغ توافق بازخرید در عملیات بازار باز و تسهیلات قاعده‌مند در طی این دوره حاکی از استفاده منابع در دسترس برخی بانک‌ها (بانک‌هایی که پیشتر دارای مازاد قابل عرضه در بازار بین بانکی بودند) برای تأمین نیازهای نقدینگی خود و کاهش مازاد قابل عرضه آنها در بازار بین بانکی است که این امر عمدتاً به واسطه افزایش سپرده‌های دولت نزد بانک مرکزی رخ داده است.

در دی‌ماه سال جاری به دلیل کاهش انتظارات تورمی و متعاقب آن کاهش بازده اسمی انتظاری در بازار سایر دارایی‌ها، نرخ‌های بازده اوراق مالی اسلامی دولتی روند نزولی به‌خود گرفت؛ به نحوی که در این ماه نرخ بازده اسناد مذکور با سررسیدهای یک، ۲ و سه‌ساله، به‌ترتیب با ۳۸ صدم، ۴۸ صدم و ۲ دهم واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل به‌ترتیب به ۲۳.۲۸، ۲۴.۴۳ و ۲۵.۰۶ درصد رسید.

در این دوره، کاهش نرخ‌های بازده اوراق مالی اسلامی دولتی منجر به انتقال منحنی بازده اسناد خزانه اسلامی به سطحی پایین‌تر از آذرماه شده است.

آهنگ رشد پایه پولی در ۱۲ ماهه منتهی به دی ماه ۱۴۰۰ روند کاهشی را طی کرد، به‌گونه‌ای که رشد پایه پولی ۱۲ ماهه از ۴۲.۱ درصد در مرداد ماه به ۳۵.۵ درصد در دی ماه رسید.

همچنین پایه پولی در پایان دی ماه ۱۴۰۰ (معادل ۵۶۷۹.۲ هزار میلیارد ریال) نسبت به پایان سال ۱۳۹۹، رشدی معادل ۲۳.۸ درصد داشته است.

حجم نقدینگی در پایان دی‌ماه امسال معادل ۴۵ هزار و ۱۴ هزار میلیار ریال بود و نسبت به پایان سال ۱۳۹۹ معادل ۲۹.۵ درصد رشد یافت.

لازم به توضیح است که ۲.۴ واحد درصد از رشد نقدینگی در ۱۰ ماهه منتهی به دی ماه ۱۴۰۰ مربوط به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مهر اقتصاد به اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک سپه (به‌واسطه ادغام بانک‌های متعلق به نیروهای مسلح در بانک سپه) است و فاقد آثار پولی است.

علاوه بر این، نرخ رشد نقدینگی در ۱۲ ماهه منتهی به دی ماه ۱۴۰۰ به ۳۹.۸ درصد رسید که ۲.۶ واحد درصد از آن مربوط به افزایش پوشش آماری مذکور بوده است. به عبارت دیگر در صورت عدم لحاظ پوشش آماری مذکور، رشد نقدینگی در پایان دی‌ماه ۱۴۰۰ نسبت به پایان سال ۱۳۹۹ معادل ۲۷.۱ درصد و در ۱۲ ماهه منتهی به دی‌ماه ۱۴۰۰ معادل ۳۷.۲ درصد می‌بود.

اقدامات بانک مرکزی در دی‌ماه امسال

در دی‌ماه ۱۴۰۰ با هدف مدیریت نقدینگی بازار بین‌بانکی ریالی، بانک مرکزی در تعامل با بانک‌ها اقدامات اعتباری همچون انجام عملیات بازار باز با موضع انبساطی طی چهار مرتبه حراج به‌ترتیب به ارزش ۶۹۹، ۷۲۷.۶، ۷۵۰ و ۷۸۰.۷ هزار میلیارد ریال در مجموعاً به ارزش معاملاتی ۲ هزار و ۹۵۷ هزار میلیارد ریال در قالب توافق بازخرید با سررسیدهای هفت روزه انجام داد.

دیگر اقدام بانک مرکزی استفاده بانک‌ها از اعتبارگیری قاعده‌مند در نرخ سقف برای رفع نیازهای نقدینگی طی ۱۶ روز در مجموع به ارزش ۷۳.۷ هزار میلیارد ریال بود. براساس این گزارش مانده اعتبارگیری قاعده‌مند در پایان دی‌ماه معادل صفر بوده است.

بر اساس اعلام وزارت امور اقتصادی و دارایی، کارگزاری این بانک از ابتدای سال جاری تا پایان دی ماه، ۲۸ مرحله حراج و ۲ مورد پذیره‌نویسی اوراق مالی اسلامی دولتی برگزار کردد که در مجموع ۶۶۰ هزار میلیارد ریال اوراق مالی اسلامی دولتی توسط بانک‌ها و سایر سرمایه‌گذاران خریداری شد (در دی‌ماه سال جاری، طی برگزاری چهار مرحله حراج اوراق مالی اسلامی دولتی ۱۹.۶ هزار میلیارد ریال اوراق مالی اسلامی دولتی توسط بانک‌ها (۳۱.۹ درصد) و ۴۱.۹ هزار میلیارد ریال توسط سایر سرمایه‌گذاران (۶۸.۱ درصد) در مجموع به میزان ۶۱.۵ هزار میلیارد ریال، خریداری شد).

در ۱۰ ماهه سال جاری از محل سهمیه ارزی سال ۱۴۰۰ در حدود ۱۳.۴ میلیارد دلار ارز با نرخ ترجیحی به صورت نقدی و اعتباری به واردات کالاهای اساسی، دارو، تجهیزات پزشکی و نیز واکسن کرونا اختصاص یافته است.