دیپلماسی همسایگی در «دیوان امیری» قوی‌تر شد

خبرگزاری مهر، گروه سیاست- طیبه بیات: یکی دیگر از مهمترین سفرهای حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی رئیس دولت سیزدهم، روز دوشنبه (دوم اسفند ماه) به قطر رقم خورد. سفری مهم که پس از ۱۱ سال در سطح رئیس‌جمهور اتفاق افتاد. آخرین رئیس‌جمهوری که به قطر سفر کرده بود، محمود احمدی نژاد رئیس‌جمهور دولت نهم و دهم بود که شهریور ماه ۱۳۸۹ به دوحه رفت. این در حالی است که در این سال‌ها امیر و سایر مسئولان قطری به تهران آمده و گفتگوهایی با مقامات ایرانی داشته‌اند.

آغاز فصل جدید روابط با قطر

«سد» ۱۰ ساله تعامل ایران با یک کشور منطقه‌ای این بار هم از سوی رئیسی شکسته شد؛ به گفته او این سفر با دو هدف انجام می‌شد، اولاً: به منظور حضور در اجلاس اوپک گازی و ثانیاً: دیدار و گفتگو با مقامات قطری به‌جهت تقویت مناسبات دوجانبه.

سفر به قطر درست در راستای شعار دولت سیزدهم مبنی بر تعامل گسترده با کشورهای همسایه و توجه به سیاست همسایگی انجام گرفت. قطر که به لحاظ مرزهای دریایی با ایران در ارتباط است و در میان کشورهای حوزه خلیج فارس همواره روابط بهتری با ایران داشته، اما تعاملش در ۱۰ سال اخیر به دلیل اختلاف نظر در ماجرای بحران سوریه با ایران به سردی گراییده است. این اختلاف نظر زمانی خود را بیشتر نشان داد که در اسفند ۱۳۹۲ و در جریان سفر وزیر خارجه قطر به تهران، «محمد العطیه» در نشست خبری مشترک با محمدجواد ظریف رویکرد متفاوت کشورش با جمهوری اسلامی در مساله سوریه، که همان حمایت از جبهه تکفیری‌ها و معارضین سوری بود، را عیان ساخت!

پس از جریانی که برای سفارت و کنسولگری عربستان سعودی در ایران اتفاق افتاد، روابط بین ایران و قطر به دلیل حمایت قطری‌ها از سعودی‌ها به سردی گرایید، در حالی که ایران و قطر از سال‌ها قبل از نظر دینی و همجواری، روابط بسیار دوستانه‌ای داشته‌اند و به لحاظ اقتصادی و بازرگانی نیز روابط میان آنها برقرار بود.

اما روابط سرد ایران و قطر زمانی پایان یافت که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در سال ۲۰۱۷ علیه دوحه اقداماتی از جنس تحریم اعمال کردند. این کشورها برای تحت فشار گذاشتن قطر، تمامی مرزهای زمینی، آبی و هوایی خود را به روی دوحه بستند، اما این درحالی بود که در دیگر سو، ایران با باز کردن مرزهای هوایی خود به روی قطر، دور زدن تحریم سعودی‌ها و متحدان آنها را برای این کشور رقم زد.

اکنون رئیسی به منظور تحقق شعارهای انتخاباتی خود مبنی بر تقویت دیپلماسی با همسایگان، قطر را به عنوان یکی دیگر از همسایگان اثرگذار و به منظور گسترش تعاملات مختلف اعم از سیاسی، اقتصادی و … انتخاب کرد؛ البته سفر به دوحه بنا به دعوت رسمی قطری‌ها صورت گرفت و این حاکی از دریافت پیام ایران به کشورهای منطقه جهت تعامل و همکاری‌های بیشتر در حوزه‌های مختلف بویژه اقتصادی است.

در توضیح اهمیت سفر رئیسی به قطر، اشاره به نقش و جایگاه مجمع کشورهای صادرکننده گاز به‌عنوان نهادی بین‌المللی در نقش‌آفرینی بازار، بویژه برای ایران به‌عنوان دارنده دومین ذخایر عظیم گازی جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، از این رو نحوه عملکرد و تعاملات کشور در این حوزه و نحوه نقش‌آفرینی به‌عنوان بازیگر فعال در حوزه دیپلماسی گازی، در جهت منافع ملی و امنیت کشور تأثیرگذار خواهد بود.

بازتاب سفر به قطر در رسانه‌های منطقه‌ای
سفر سید ابراهیم رئیسی به قطر همانند دیگر سفرهای او، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی داشت تا جایی که علاوه بر خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های قطری، شبکه‌های خبری برخی کشورهای آفریقایی و آسیایی از جمله Tvcnews نیجریه، Al24news الجزایر و mediaone هند نیز ابعاد مختلف این سفر را پوشش دادند.

روزنامه «الرایه قطر» به عنوان یکی از مهمترین روزنامه‌های مستقل قطر با اشاره به سفر رئیس‌جمهور ایران به دوحه می‌نویسد: «ایران از اولین کشورهایی بود که استقلال دولت قطر را به رسمیت شناخت و یک ماه بعد از شناسایی رسمی، روابط دوجانبه را با دوحه آغاز کرده است. دو کشور در سال ۲۰۱۰ با هدف گسترش روابط دوجانبه و بین‌المللی در زمینه‌های امنیتی و مبارزه با جرایم سازمان‌یافته، یک توافق‌نامه امنیتی امضا کردند. علاوه بر این تهران و دوحه روابط اقتصادی پایداری خصوصاً در صنایع نفت و گاز با یکدیگر دارند.»

از سوی دیگر روزنامه دولتی «الشرق» نیز در پی سفر رئیس‌جمهور به قطر طی گزارشی با تاکید بر اینکه «دوحه توانسته نقشی فعال در کاهش تنش‌ها بین ایران و آمریکا را برای بیش از یک بار ایفا کند» نوشت: «فعالیت‌های سیاسی و دیپلماتیک دولت قطر نقش مهمی در مهار آثار و تبعات ترور سپهبد حاج قاسم سلیمانی فرمانده شهید نیروی قدس سپاه جمهوری اسلامی ایران داشته است چرا که بعد از این رخداد، منطقه در آستانه یک درگیری نظامی و جنگی بزرگ بین ایران و آمریکا قرار گرفت و مقامات دولت قطر توانستند ایران و آمریکا را به بازگشت به توافق هسته‌ای ترغیب کنند.»

«شبکه الجزیره انگلیسی» هم طی گزارشی با عنوان «ایران و قطر در سفر رئیسی به دوحه توافقنامه‌های مهم امضا می‌کنند» به این موضوع تاکید کرد که «سفر رئیسی به دوحه در حالی انجام می‌شود که قطر از احیای برجام به عنوان اقدامی در جهت تقویت امنیت منطقه‌ای و بین المللی حمایت کرده است. قطر به‌عنوان یک رابط بین ایران و ایالات متحده عمل می‌کند، زیرا تهران همچنان از گفتگوی مستقیم با واشنگتن، به دلیل زیر پا گذاشتن برجام، خودداری می‌کند.»

حجت‌الاسلام رئیسی در حاشیه این سفر با مقامات کشورهای عضو اوپک گازی از جمله «نخست وزیر ترینیداد و توباگو»، «وزیر خارجه ونزوئلا»، «رئیس جمهور الجزایر»، «رئیس‌جمهور موزامبیک»، «رئیس‌جمهور گینه استوایی» دیدار و گفتگو کرد و همچنین نشستی با فعالان و تجار قطری و ایرانی داشت.

استقبال گرم از «رئیسی» در «دیوان امیری»
یکی از نکات قابل توجه این سفر استقبال رسمی از رئیس جمهور کشورمان در دوحه بود؛ «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر در فرودگاه منتظر بود تا به گرمی به رئیس جمهور همسایه شمالی خود خوش آمد بگوید. عبور از فرش قرمز، سوار شدن بر خودروی تشریفاتی برای ورود به «دیوان امیری»، در میان گرفتن خودروی حامل رئیس جمهور کشورمان از سوی سواران عرب و اعمال تشریفات ویژه و منظم آنها تا زمان رسیدن به دروازه کاخ امیری و اهدای پیراهن تیم ملی قطر با شماره ۲۲ به رئیس جمهور کشورمان نیز از دیگر موارد جالب توجه این سفر بود. در حاشیه این همراهی، سواران دیگری هم بودند که سوار بر شترها در مراسم تشریفات استقبال رسمی شرکت داشتند.

سید ابراهیم رئیسی در جریان این سفر و در نشست خبری مشترک با امیر قطر با تاکید بر اینکه «منطقه ما وارد مرحله جدیدی شده است»، گفت: «ما در دوران سختی، دوستی خود را به همه کشورهای منطقه ثابت کردیم. بسیاری از کشورهای منطقه این حقیقت را درک کردند و در این زمینه تجربیات مشابهی دارند.»

به نظر می‌رسد رئیسی در این سفر یکی از اهداف خود را به صورت شفاف به نمایش گذاشت و آن، تاکید بر این نکته بود که جمهوری اسلامی ایران فاتح دو میدان جنگ علیه تروریسم و کارزار فشار حداکثری اقتصادی بوده است و از سوی دیگر آمریکا هم باید اراده خود را برای برداشتن تحریم‌های اصلی به اثبات برساند.

رئیس‌جمهور کشورمان همچنین در دومین روز سفرش به دوحه و در اجلاس اوپک گازی تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران قصد دارد با توسعه همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه نقشی متناسب در بازار جهانی گاز ایفا کند. رویکرد کشورهای صادرکننده گاز برای عرضه بیشتر به بازار جهانی انسان دوستانه است و جامعه جهانی باید مانع هرگونه اقدام یکجانبه نظیر تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه صنعت نفت و گاز اعضای مجمع شود.»

پیامدهای سفر «رئیسی» به قطر

زهره الهیان نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی پیرامون دستاوردهای سفر رئیس جمهور کشورمان به قطر، با بیان اینکه تقویت دیپلماسی اقتصادی از جمله مهم‌ترین اولویت‌های دولت سیزدهم است، می‌گوید: واقعیت مطلب آن است که خنثی‌سازی و دور زدن تحریم‌ها در تعامل با کشورهای همسایه و تقویت روابط اقتصادی با آنان اتفاق خواهد افتاد.

سید محمد حسینی معاون پارلمانی رئیس جمهور هم درباره پیامدهای سفر رئیس دولت سیزدهم به قطر، می‌گوید: سفرهایی که آقای رئیس جمهور انجام می‌دهند جنبه اقتصادی بسیار پررنگی دارد و همه نتایج و عایدات اقتصادی آن برای کشور است. اینکه در سفر رئیس جمهور به قطر ۱۴ قرارداد منعقد و یا ایران در سازمانی مثل سازمان شانگ‌های عضو می‌شود همه این موارد می‌تواند پیامدهای اقتصادی داشته باشد، البته منوط به این است که مدیران اقتصادی و بخش خصوصی فعالانه مسائل را پیگیری کنند.

آنچه در کنار سایر دستاوردهای این سفر می‌تواند مورد توجه قرار گیرد این است که دولت سیزدهم به دنبال آن است که روابط خود با قطر را از رابطه‌ای صرفاً سیاسی به رابطه‌ای اقتصادی تغییر جهت دهد چرا که طی این سال‌ها قطر صرفاً نقش میانجی میان ایران و غرب و تنظیم کننده روابط جمهوری اسلامی با کشورهای حوزه خلیج فارس را ایفا کرده است و نقش قابل توجهی در حوزه سرمایه گذاری در ایران نداشته است.

امضای ۱۴ سند همکاری میان ایران و قطر در جریان سفر سید ابراهیم رئیسی به دوحه و انعقاد تفاهم‌نامه‌هایی در حوزه‌های اقتصادی، تجاری و ترانزیتی و همچنین کلید خوردن ابرپروژه‌هایی همچون احداث تونل زیردریایی میان دو کشور، که به اعتقاد برخی کارشناسان پروژه‌ای سنگین‌تر از احداث تونل «مانش» (میان انگلیس و فرانسه) است، می‌تواند فصل جدیدی را در روابط دو کشور ایجاد کند.