خطر فرونشست کرمان را تهدید می کند/ حفره‌های خالی زیر پوست شهر

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: این روزها شهر کرمان پس از تخلیه آب‌های زیر زمینی با مشکل جدیدی روبرو شده است و نشست پی در پی زمین در مناطق مختلف مردم را نگران پدیده فرونشست کرده است.

تا چند سال قبل بالا آمدن آب‌های زیرزمینی در شهر کرمان که ناشی از فاضلاب شهری بود مشکلات فراوانی ایجاد کرد و بسیاری از خانه‌ها در حال ریزش به دلیل نم زدگی بودند؛ مسئولان وقت برای رها شدن از وضعیت موجود دو طرح را در دستور کار قرار دادند اول توسعه شبکه فاضلاب شهری که پس از گذشت ۲۴ سال حدود ۲۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و دوم تخلیه آب‌های زیر زمینی با استفاده از پمپ‌های آب قوی که در مناطق مختلف شهر نصب شده‌اند و آب را به خارج از کرمان منتقل می‌کنند.

حالا پس از چند سال هر چند هنوز در برخی از مناطق شهر مشکل آب‌های زیر زمینی وجود دارد اما در مناطق دیگر که آب‌ها از زیر شهر خالی شده‌اند حفره‌های متعددی خودنمایی می‌کنند و مردم را با مشکل مواجه کرده‌اند. از جمله این حفره‌ها می‌توان به حادثه چند روز قبل در یکی از خیابان‌های شهر کرمان که یک کامیون را بلعید، اشاره کرد.

افزایش فرونشست زمین بعد از بارندگی

رئیس آتش نشانی کرمان در گفتگو با مهر می‌گوید: در سال‌های اخیر شاهد بروز پدیده فرونشست در دشت‌های اطراف و شهر کرمان هستیم و این حوادث اغلب در زمانی روی می‌دهد که شاهد بارندگی باشیم و پس از آن موارد نشست زمین بیشتر می‌شود.

رضا میرزایی به وجود قنات‌ها و چاه‌های جذبی در سطح شهر کرمان اشاره می‌کند و می‌گوید: مهمترین عامل وجود حفره‌ها، همین قنات‌ها هستند که در گذشته در کرمان احداث شده‌اند و الان خالی از آب شده‌اند.

قنات‌ها در گذشته آب شهر کرمان را تأمین می‌کردند و اکثراً خارج از شهر بودند و حالا با گسترش شهر در سطح شهر وجود دارند واز مکان آنها اطلاع دقیقی وجود ندارد وی گفت: این قنات‌ها در گذشته آب شهر کرمان را تأمین می‌کردند و اکثراً خارج از شهر بودند و حالا با گسترش شهر در سطح شهر وجود دارند و از مکان آنها اطلاع دقیقی وجود ندارد.

این مشکل را علی رشیدی، مدیرکل زمین شناسی استان کرمان چند سال قبل در گفتگو با مهر پیش بینی کرده بود، خالی شدن زیر شهر کرمان بدون مطالعات دقیق زمین شناسی حالا شهر را با خطر نشست و رانش زمین مواجه کرده است.

البته یکی از بزرگترین فرونشست‌های ایران هم در حاشیه شهر کرمان و در اختیار آباد روی داده است، تیر ماه سال ۷۷ در ۱۴ کیلومتری شهر کرمان در زیر باغ‌های پسته حفره‌ای بزرگ ایجاد شد که مایه تعجب زمین شناسان شد، این پدیده نیز به دلیل برداشت بی رویه آب از چاه‌های زیر زمینی، تحلیل رفتن لایه‌های آهکی و خالی شدن سفره‌های آب زیر زمینی روی داد.

مدیرکل زمین شناسی استان کرمان در خصوص خطر فرو نشست در کرمان در گفتگو با مهر می‌گوید: در واقع در طول سال‌ها آب‌های زیر زمینی در کرمان بالا آمده و حفره‌های موجود بین لایه‌های زیر زمینی را پر کرده است.

رشیدی افزود: خالی شدن زمین از این آب فاضلاب شهری ضروری است اما باید مطالعات علمی نیز در این زمینه انجام شود تا کمترین مخاطرات را در پی داشته باشد.

وی ادامه داد: وقتی آب‌ها را از زیر سطح شهر خالی می‌کنیم این لایه‌ها خالی می‌شود و طبیعتاً زمین دچار نشست می‌شود و خطر فرونشست را افزایش می‌دهد.

وی گفت: در واقع فاصله بین ذرات تشکیل دهنده و لایه‌های زمین خالی می‌شود و تعادل سفره‌های آب زیر زمینی به هم می‌خورد و گاه حفره‌های خالی در عمق زمین ایجاد و در نهایت منجر به فرونشست می‌شود.

وقتی فاصله بین ذرات تشکیل دهنده و لایه‌های زمین خالی می‌شود و تعادل سفره‌های آب زیر زمینی به هم می‌خورد، گاه حفره‌های خالی در عمق زمین ایجاد و در نهایت منجر به فرونشست می‌شود وی بیان کرد: همین مساله در دشت‌های کرمان نیز دیده می‌شود بطوریکه در هر سال میزان قابل توجهی از ارتفاع زمین کاسته می‌شود و در برخی از دشت‌ها فونداسیون پمپ‌های آب بسیار بالاتر از سطح زمین قرار دارد.

با این وجود خارج کردن آب‌های زیر زمینی از زیر سطح شهر کرمان بدون پشتوانه مطالعاتی از سال‌ها قبل آغاز و حالا تعداد این حفره‌های خالی نیز افزایش یافته است به همین دلیل باید طرح دقیقی برای شناسایی قنات‌های متروکه و حفره‌های خالی زمین در شهری که در طول سال بارها زمین لرزه را تجربه می‌کند انجام شود.

اما این هفته خطر فرونشست زمین در شهر کرمان یکی از مباحث اصلی آخرین نشست شورای شهر کرمان نیز بود و حالا شورای شهر کرمان نیز نگران از وضعیت نشست زمین در مناطق مختلف شهر است.

یکی از اعضای شورای شهر کرمان با اشاره به برگزاری جلسه‌ای در فرمانداری در خصوص فرونشست زمین در برخی معابر شهر کرمان، تصریح کرد: به نوعی ثابت می‌شود که فرونشست زمین در برخی معابر شهر با اجرای شبکه فاضلاب ارتباط دارد.

وقتی تراکم بافت خاک در یک منطقه به هم می‌خورد، امکان نشست را به‌وجود می‌آورد

محمد رضا کمساری ادامه داد: پیمانکار شرکت فاضلاب استدلال می‌کند که در معابر یاد شده، پروژه فاضلاب در سمت راست خیابان اجرا شده؛ درحالی‌که فرونشست در سمت دیگر اتفاق افتاده و به این مسئله ارتباطی ندارد، درحالی‌که وقتی تراکم بافت خاک در یک منطقه به هم می‌خورد، امکان نشست را به‌وجود می‌آورد؛ به‌خصوص در کرمان که قنات‌های بسیاری دارد؛ بنابراین، این مسئله باید به‌صورت علمی و دقیق بررسی شود تا قرار نباشد دو سال دیگر دچار مشکلات جدی‌تر شویم.

وی افزود: آنچه مشخص است کیفیت خاک مناطق مختلف کرمان در نقاط مختلف مثل شهرک‌های «الغدیر» و «هوانیروز» با خیابان‌های «آلاشت» و «شهدا»، متفاوت است، اما نوع و کیفیت پر کردن آن‌ها یک‌شکل انجام می‌شود و قطعاً تبعاتی به‌دنبال خواهد داشت.

کمساری خاطرنشان کرد: باید مراقب باشیم که این مسئله، شهر را در طولانی‌مدت دچار مشکل جدی نکند.

پمپاژ آب‌های زیر زمینی مشکل را تشدید کرده است

رئیس شورا نیز با بیان اینکه اجرای فاضلاب و تخلیه فاضلاب شاید به‌تنهایی مشکل‌ساز نباشد، افزود: مسئله این است که تا به حال، با این آب‌ها سفره‌های زیرزمینی تغذیه می‌شدند و اگر برداشتی هم با پمپاژ انجام می‌شده، از طریق فاضلاب تأمین می‌شده است، اما اگر جایگزینی اتفاق نیفتد، فاضلاب تخلیه شود و پمپاژ آب‌های زیرزمینی اتفاق بیفتد، قطعاً باعث فرونشست زمین خواهد شد.

علیرضا نادری ادامه داد: یک مسئله دیگر اینکه برخی از این نشست‌های موضعی در خیابان‌ها و معابر ناشی از تخلیه یک قنات یا حفره زیرزمینی است و درواقع مربوط به فرونشست زمین نیست؛ فرونشست در یک منطقه وسیع و سفره آب زیرزمینی رخ می‌دهد.

به نظر می‌رسد اعضای شورای شهر نیز خطر وجود این آب‌ها را برای شهر متوجه نشده‌اند حالا باید دید مسئولان شهر کرمان عملاً چه اقدامی برای رفع خطر فرونشست زمین در این شهر انجام می‌دهند همچنین باید منتظر بود که آیا حادثه‌ای دیگر در کرمان رخ می‌دهد یا خیر؟