زیستگاه یوز آسیایی در اشغال دام‌ها/ جولان شکار در میاندشت جاجرم

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: منطقه حفاظت شده میاندشت جاجرم که تنها زیستگاه دشتی یوز آسیایی در کشور محسوب می‌شود، ظرفیتی استثنایی برای احیای این گونه کمیاب دارد.

میاندشت یکی از قدیمی ترین مناطق چهارگانه کشور به شمار می‌رود که در آذر ماه ۱۳۵۲ به استناد مصوبه شورای عالی محیط زیست به عنوان پناهگاه حیات وحش و تحت پوشش سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت؛ اما متأسفانه این منطقه از دیرباز همه ساله توسط دام‌های اهلی اشغال می‌شد.

خوشبختانه با همت محیط بانان و مسئولان جاجرم زمان حضور دامداران در منطقه به فصل زمستان محدود شده و تعداد آن‌ها نیز به شدت کنترل شده است ولی به علت اینکه منطقه فاقد عوارض طبیعی مانند کوهستان است و منطقه‌ای دشتی به شمار می‌آید همواره در برابر شکارچیان موتورسوار آسیب پذیر بوده و صدمات فراوانی به جمعیت آهو و قوچ که از غذاهای اصلی یوزپلنگ هستند وارد شده است.

به رغم تمامی اقدامات صورت گرفته، میاندشت همچنان، مانند بسیاری از مناطق مرتعی کشور با مشکل چرای دام بیش از ظرفیت روبه رو است.

پناهگاه میاندشت ویژگی خاصی برای زندگی گونه‌های مختلف جانوری از جمله یوز آسیایی دارد که آن را به عنوان تنها زیستگاه دشتی یوز آسیایی در کشور معرفی می‌کند.

یوزپلنگ میاندشت که خود می‌تواند یکی از غنی‌ترین سرمایه‌ها برای شهرستان جاجرم باشد، مدتی است که با بی مهری مدیران و نیز تا حدودی شهروندان قرار گرفته؛ به نظر می‌رسد کمبود اعتبار برای پناهگاه میاندشت در مقابل پارک توران که در استان همجوار قرار گرفته گوی سبقت را در هتلینگ کردن پارک توران برای حیوانات وحشی از میاندشت خراسان شمالی ربوده است.

قوانینی که شکار را آسان کرده است

یکی از شهروندان جاجرمی در این خصوص به خبرنگار مهر می‌گوید: کم رنگ بودن کمک‌های مردمی در رفع نیازهای منطقه میاندشت و بی تفاوتی مردم منطقه به این نیازها باعث شده منطقه میاندشت مظلوم واقع شود.

محمدی ادامه می‌دهد: نبود امکانات امنیتی در پناهگاه میاندشت از جمله محیط بان و امکانات تکنولوژی روز دنیا محیط را برای شکارچیان بازتر و نبود قوانین سخت در مجازات این طیف راه را هموارتر کرده است.

وی می‌افزاید: ورود شرکت آلومینا جاجرم به موضوع یوز آسیایی خوب بوده اما اقدامی درجهت حفظ، نگهداری و یا خرید دوربین‌های مجهز برای محیط زیست منطقه و ساخت آبشخور انجام نداده است.

ضرورت تأمین آب در فصل گرما

حمید غلامی، از فعالان محیط زیست نیز در گفتگو با مهر می‌گوید: آبرسانی به حیات وحش یکی از اولویت‌های بسیار مهم برای منطقه است.

وی می‌افزاید: به علت کویری بودن منطقه به ویژه در فصل گرما نیازمند یک وسیله نقلیه مانند کامیون هستیم که به طور مرتب به منبع‌ها آبرسانی انجام دهد.

غلامی ادامه می‌دهد: نمی‌توان گفت به طور قطعی چند قلاده یوز در منطقه وجود دارد ولی طبق مشاهدات در حوزه جاجرم تاکنون چهار مورد دیده شده که به دلیل بودن در مناطق آزاد شرایط دوربین گذاری در حال حاضر وجود ندارد.

وی ابراز می‌دارد: مشکلاتی که یوز پلنگ با آن مواجه است حضور دام و سگ‌های گله هم در فصل زمستان و هم در فصل بهار بوده که به صورت غیر مجاز وارد منطقه می‌شوند که توجه بسیار زیاد قوه قضائیه را می‌طلبد.

این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: دامداران به راحتی وارد پناهگاه شده و می‌گویند هر چقدر می‌خواهید صورت جلسه کنید که در این مورد باید دستگاه قضا برخورد قاطع داشته باشد.

از سابقه میاندشت تا اقدامات اصلاحی

در همین ارتباط رئیس محیط زیست شهرستان جاجرم به خبرنگار مهر می‌گوید: منطقه میاندشت در سال ۱۳۵۲ در جهت حفاظت از تراکم بسیار زیاد آهو و یوزپلنگ آسیایی، حفظ پوشش گیاهی و حفاظت از آب و خاک منطقه خصوصاً جلوگیری از هجوم شن‌های روان طبق مصوبه شماره ۴۹ مورخ ۲۰/‏۰۹/‏۵۹‬ شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان پناهگاه حیات وحش اعلام شد.

احمد صفر زاده ابراز می‌دارد: در سال ۱۳۹۲ با ارتقا ۱۶ هزار هکتار از محدوده امن به عنوان بیست و نهمین پارک ملی ایران معرفی و در روزنامه ملی کشور به ثبت رسید.

وی در ادامه تشریح می‌کند: این منطقه علاوه بر گونه نادر یوزپلنگ ایرانی دارای پستانداران مهمی چون آهو، قوچ و میش، گرگ خاکستری، کفتار، کاراکال، گربه وحشی و پرندگان نادری چون عقاب طلایی، دلیجه، هوبره و … است.

صفر زاده ادامه می‌دهد: منطقه از پوشش گیاهی متنوعی برخوردار و انبوه گیاهان شورپسند در شمال منطقه قابل ملاحظه است.

رئیس محیط زیست شهرستان جاجرم با اشاره به سابقه وجود یوزپلنگ در منطقه می‌گوید: اولین آثار وجود قطعی یوزپلنگ در سال ۱۳۴۲ در شمال شرق منطقه میاندشت و حوالی زمین‌های زراعی سنخواست تا روستای قمیطه بوده است و از سال ۱۳۴۲ تا کنون مشاهدات و گزارشات یوزپلنگ در میاندشت وجود داشته اما از ابتدای دهه ۸۰ این مشاهدات جمع آوری و ثبت شده است.

وی می‌افزاید: از ابتدای دهه ۹۰ با نصب دوربین‌های تله‌ای تصاویر تهیه و مطالب و گزارشات بر پایه مستندات ارائه شد؛ تحلیل این تصاویر نشان می‌دهد که طی دهه ۹۰ چندین مرتبه یوزپلنگ‌ها در منطقه میاندشت زاد آوری داشته‌اند و طی سال‌های ۹۶ و ۹۷ دو یوزپلنگ یکی بر اثر سرقت شکارچیان و دیگری بر اثر تصادف تلف شده‌اند که این اتفاق آسیب جدی به جمعیت یوز باقی مانده در میاندشت وارد کرده است.

احمد صفرزاده ادامه می‌دهد: در سال‌های ۹۸ و ۹۹ آمار مشاهدات کاهش پیدا کرد اما در سال ۱۴۰۰ آمار این مشاهدات افزایش یافته و به نحوی که از ابتدای سال تاکنون ۹ مرتبه یوزپلنگ توسط مردم و محیط بانان مشاهده مستقیم و یک مرتبه نیز از آن تصویربرداری شده است.

وی با اشاره به اقدامات انجام شده برای حفظ زیستگاه‌های یوز در میاندشت اضافه می‌کند: از جمله این اقدامات به ترتیب کاهش حدود ۵ هزار واحد دامی با خرید پروانه حقوق عرفی دامداران میاندشت، حفر یک حلقه چاه آب جهت تأمین آب حیات وحش، کنترل و ساماندهی سگ‌های ولگرد و سگ‌های گله، افزایش تجهیزات و ادوات آبرسانی از جمله تراکتور و تانکر، آزاد سازی ۸ هزار هکتار از اراضی قلمرو یوز در میاندشت، تقویت تجهیزات محیط بانان برای برقراری امنیت در زیستگاه یوزپلنگ و آموزش جوامع محلی و دامداران منطقه است.