راز مهندسی ساخت سدهای هخامنشی کشف شد

حمیدرضا کرمی دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا و کارشناس پایگاه میراث جهانی پاسارگاد  در نشست علمی نوزدهمین کنگره باستان‌شناسی گفت: شناخت و مطالعه هسته و پوسته سد به‌منظور تهیه نقشه و چگونگی طراحی و ساخت سد و ساختارهای وابسته به آن‌که در چند مرحله از سوی سودجویان آسیب زیادی به آن وارد شده بود با هدف سامان‌دهی و مرمت از دیگر اهداف اصلی کاوش بند دیدگان بود.

او گفت: کاوش باستان‌شناسی سد دیدگان داده‌های ارزشمندی در پیوند با مهندسی ساخت سد و مدیریت منابع آب دوران هخامنشی را در اختیار ما قرار داد.

کرمی گفت: هرچند بخش زیادی از این اثر ارزشمند به دلیل سیلاب و دستبردهای انسانی ویران‌ شده است، اما توانستیم شناخت و دانشمان را در مورد چگونگی و فناوری ساخت سدهای این دوران و ساختارهای معماری وابسته به آن افزایش دهیم و ترانشه‌ها باوجود آوار بسیار زیاد حاصل از تخریب درمکان‌هایی ایجاد شد تا بتوان بیشترین داده‌ها و اطلاعات به دست آید.

دکتری باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا و کارشناس پایگاه میراث جهانی پاسارگاد  گفت: بقایای سازه‌های معماری به‌دست‌آمده گویای طراحی دقیق و جانمایی مناسب سد و ساختارهای وابسته به آن درون دره بوده که سبک معماری و تراش سنگ‌ها بیان‌کننده سنت‌های معماری دوران آغازین هخامنشی و به‌ ویژه دوران داریوش است.

او گفت: در فصل‌های آینده شاید بتوانیم کاوش بخش‌های دیگر سد را انجام دهیم تا بتوانیم داده‌های جامع و سودمندی را در ارتباط با شیوه و مهندسی ساخت سدهای هخامنشی و ساختارهای وابسته به آن را به دست آوریم.

فصل دهم کاوش‌های باستان‌شناسی مشترک ایرانی ایتالیائی در تل آجری

علیرضا عسکری چاوردی عضو هیئت‌علمی دانشگاه شیراز در تشریح برنامه فصل دهم کاوش‌های باستان‌شناسی مشترک ایرانی ایتالیائی در تل آجری پارسه، فارس از کاخ تا شهر در ۱۳۹۹ گفت: یافته‌های حاصل از این فصل ۴ عدد تکه آجر لعاب‌دار منقوش به خط میخی بود که این آجرها از کاوش گمانه شماره ۶ در بخش غربی ایوان جنوب شرقی به دست آمد.

او گفت: به نظر می‌رسد در نمای دیواره غربی ایوان جنوب شرقی کتیبه‌ای میخی نقر شده بود که با تخریب بنا تکه‌های آن در آوار این بخش از ایوان مدفون‌شده بود.

محوطه نوسنگی توق تپه در دشت نکا مازندران

همچنین رحمت عباس‌نژاد سرستی دانشیار گروه باستان‌شناسی، دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران بابلسر نیز در خصوص اقدامات باستان‌شناسی در این محوطه گفت: ضعف لایه‌های مس‌، سنگ، مفرغ و آهن و اضطراب در لایه‌های دوره‌های اخیر باعث شده که توق تپه بر اساس این کاوش، بیش‌تر به‌عنوان یک محوطه نوسنگی مورد توجه قرار گیرد.

او گفت: این محل، اولین محوطه کاوش‌شده نوسنگی در دشت‌های شرقی مازندران است و کشف، ثبت و ضبط یافته‌های سفالی، مصنوعات سنگی، داده‌های محیطی و گیاهی و نمونه‌های گاهنگاری در این کاوش به‌خوبی انجام شده است.

فصل دوم کاوش باستان‌شناسی گورستان شهنه پشته شهرستان بابل

حسن فاضلی نشلی استاد دانشگاه تهران در توضیح روند این کاوش گفت: در مجموع مطالعه و بررسی ۱۶ ترانشه ایجادشده در گورستان شهنه پشته بقایای ۶۳ اسکلت انسانی به‌دست‌آمده است که ۳۱ مورد آن در حین حفاری علمی باستان‌شناسی شناسایی و به روش علمی ثبت و ضبط شد.

او گفت: بقایای انسانی ۳۲ مورد دیگر براثر فعالیت‌های قاچاق  از سوی حفاران غیرمجاز موجب تخریب گور شده و سپس تیم کاوش با بررسی چاله گورها، بقایای از اسکلت انسانی و اشیایی تدفینی را به دست آورده  که درمجموع این قبور شامل یازده زن، یازده مرد، ۸ کودک و ۶ فرد بالغ که شناسایی جنسیت آنها با توجه به پارامترهای تشخیص جنسیت غیرممکن بوده به‌دست‌ آمده‌اند.

این باستان‌شناس گفت: ۲۸ مورد از بقایای انسانی به دلیل اینکه در اثر حفاری‌های قاچاق به‌شدت آسیب‌ دیده بوده‌اند، تشخیص سن و جنس در آن‌ها ناممکن بوده است.

مستند نگاری محوطه پارینه‌سنگی میانی چند-درخت جزیره هرمز

سپهر زارعی کارشناس اداره‌کل میراث‌فرهنگی،صنایع‌دستی و گردشگری استان هرمزگان نیز در توضیح فعالیت‌های انجام شده در بررسی به‌منظور مستند نگاری محوطه پارینه‌ سنگی میانی چند درخت جزیره هرمز، هرمزگان گفت: تا پیش‌ از این، همه آثار شناسایی‌شده در جزیره هرمز مربوط به دوره اسلامی بود؛ نتایج حاصل از بررسی اولیه‌ محوطه چند-درخت به‌منظور ارزیابی ظرفیت این محوطه برای انجام برنامه‌های میدانی آینده، روشن ساخت که پیشینه‌ حضور انسان در این جزیره، نیاز به بازبینی دارد.

او گفت: صنایع سنگی مجموعه‌ چند درخت، صنعتی تراشه‌محور است و سنگ‌ مادر و تراشه لوالوا نمونه‌های شاخص این مجموعه هستند که بر اساس آن‌ها می‌توان مجموعه را به دوره پارینه‌سنگی میانی منتسب کرد.

زارعی گفت: این یافته‌های جدید، حضور گروه‌های شکارگر گردآورنده‌ دوره پلیستوسن در این جزیره را تایید کرده که بیانگر اهمیت تنگه هرمز در باستان‌شناسی پارینه‌سنگی خلیج‌فارس و سواحل جنوبی ایران  است.

کاوش به‌منظور آواربرداری و خوانا سازی زیج منیژه انزل سرپل ذهاب

فرزاد مافی استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر نیز با تشریح گزارش مقدماتی فصل اول کاوش به‌منظور آواربرداری و خوانا سازی زیج منیژه انزل سرپل ذهاب گفت: درنتیجه آواربرداری و خواناسازی بخش‌هایی از بنا مشخص شد در اضلاع شمال شرقی و جنوب غربی ۲۷ حجره، در ضلع جنوب شرقی ۲۵ حجره و در ضلع شمال غربی ۲۳ حجره ساخته شده که ورودی حجره‌ها با رواق‌هایی از تابش مستقیم نور خورشید در امان بوده‌اند.

او گفت: با توجه به مطالعات پیشین و نظریات مختلف که در خصوص کاربری بنا مطرح شده از جمله کاروانسرا یا اقامتگاه یا نوعی پادگان نظامی (قراول خانه) و نیز یک بنای آئینی و یا اقامتگاه آئینی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل اسلامی، ابراز نظر قطعی و متقن نیازمند ادامه کاوش‌ها در فصول بعدی است.

فردقان آتشکده نویافته ساسانی در فراهان استان مرکزی

محسن کریمی دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه محقق اردبیلی، کارشناس اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان مرکزی نیز گفت: بررسی‌های میدانی انجام شده در بافت فردقان نشان می‌دهد که ازلحاظ پیشینه استقراری، محدوده قلعه تاریخی آن دارای قدیمی‌ترین استقرار در روستا است که هسته اولیه فردقان درون قلعه شکل یافته و بناهای درون حصار قلعه، قدیمی‌ترین بناهای موجود در روستا هستند.

این باستان‌شناس گفت: به لحاظ جغرافیای تاریخی، فراهان در اواخر دوره ساسانی و شروع دوره اسلامی جز همدان محسوب می شود که به‌ طور قطع زمینه‌های مختلف باعث شکل‌گیری آتشکده در این منطقه شده و درعین‌حال موقعیت جغرافیایی و طبیعی مناسب روستای فردقان ازجمله دلایل مهم برپایی آتشکده در این روستا بوده و آن را به‌ عنوان یکی از مراکز مذهبی در دوره ساسانی تبدل کرده است.

کاوش باستان‌شناسی گردآشوان در عصر مس‌وسنگ جدید

همچنین مهناز شریفی استادیار پژوهشکده باستان‌شناسی نیز با اشاره به کاوش دومین فصل کاوش باستان‌شناسی گردآشوان در عصر مس‌ وسنگ جدید گفت: درمجموع تپه گردآشوان یک مکان معرف دوره مس‌وسنگ میانی و جدید است که انجام کاوش‌های باستان‌شناختی در آن اطلاعات درخور توجهی در خصوص فرهنگ‌های منطقه زاب در اختیار می‌گذارد.

او گفت: این محوطه دارای چهار فاز معماری خشتی بوده که در نوع خود جالب‌ توجه است و  به‌طور کلی از منظر چشم‌انداز و ساختار طبیعی، حوزه زاب به‌ صورت یکی از مجموعه کریدورهای طبیعی و موازی است که ارتباط ساکنان بخش‌هایی از شمال غرب با مناطق مرتفع دیگر را امکان‌پذیر می‌سازد.

این باستان‌شناس گفت: درمجموع تپه گردآشوان تپه وسیع و مرتفعی در حوضه رودخانه زاب است و نهشت ضخیمی از دوره مس‌وسنگ را دارا است و با توجه به این امر، این محوطه از نقاط کلیدی حوزه شمال غرب شناخته می‌شود لذا پرداختن به آن اهمیت می‌یابد.

بررسی و شناسایی باستان‌شناسی سد هرات

مرتضی خانی‌پور دکتری باستان‌شناسی و پژوهشگر آزاد با اشاره به بررسی و شناسایی باستان‌شناسی انجام شده در سد هرات گفت: طی بررسی و شناسایی که به‌منظور مطالعات تاریخی فرهنگی سد هرات در دهستان توجردی و بخشی از دهستان فتح‌آباد انجام شد درمجموع ۱۰۹ اثر از دوره نوسنگی تا متأخر اسلامی شناسایی شد.

او گفت: قدیمی‌ترین اثر شناخته‌شده در حریم سد مربوط به فرهنگ باکون با سفال‌های نخودی منقوش بوده که محوطه مائور شاخص‌ترین آن‌هاست.

کاوش باستان‌شناسی در چغازنبیل

مهدی عالیپو، از پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه با تشریح روند کاوش باستان‌شناسی به‌منظور خوانا سازی مجموعۀ کاخ‌های شماره ۲، ۳ و حصار بیرونی چغازنبیل گفت: در چند سال اخیر و با تشکیل کارگروه باستان‌شناسی در پایگاه میراث جهانی چغازنبیل چند اقدام به‌عنوان فعالیت گام‌به‌گام در حوزه باستان‌شناسی این مجموعه مدنظر قرار گرفت که به‌ صورت خلاصه شامل تهیه نقشه‌های دقیق و روزآمد از تمام شهر، مشخص کردن بخش‌های مضطرب و نیازمند کاوش و مرمت اضطراری، پاسخ گویی به سؤالات باستان‌شناسی و انجام فعالیت‌های پژوهشی می‌شود.

او گفت: این اهداف نقشه محوطه برداشت و دو کاخ شماره ۲ و ۳ به‌عنوان بناهای رهاشده و در حال تخریب مشخص و ازاین‌روی پیگردی و مرمت کاخ شماره ۲ انجام و بروی حصار سوم نیز قسمت‌هایی که نیاز به اقدام فوری حفاظتی داشته مشخص شد.

بررسی و شناسایی باستان‌شناسی محدوده نفت‌خانه سومار، قصر شیرین

محسن زینی‌وند دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه تهران در خصوص طرح بررسی و شناسایی باستان‌شناسی محدوده نفت‌خانه سومار، قصر شیرین گفت: محدوده نفت‌خانه علاوه بر اینکه منطقه‌ای بینابینی سرزمین‌های پست و ارتفاعات تلقی می‌شود و دارای مراتع غنی به همراه رودخانه دائمی است که برای مکان‌گزینی گروه‌های انسانی به‌ویژه عشایر بسیار ارزشمند محسوب می شوند.

او گفت: این ویژگی‌ها نشان می‌دهد که ممکن است با زیستگاه‌های باستانی جالب‌توجهی روبرو باشیم هرچند که گروه باستان‌شناسی نتوانست به‌خوبی منطقه را پوشش دهد و بیشتر تمرکز ما بر روی مشاهدات میدانی به‌وسیله خودرو و تصاویر ماهواره‌ای استوار بود.