بحران اوکراین؛ خطر درگیری هسته ای چقدر است؟

 بحران اوکراین؛ خطر درگیری هسته‌ای چقدر است؟

گوردون کوره‌را
خبرنگار امور امنیتی بی‌بی‌سی
ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه دو روز پیش (یکشنبه) "نیروهای بازدارنده هسته‌ای" کشورش را که شامل سلاح‌های اتمی می‌شود در "آماده‌باش ویژه رزمی" قرار داد. اما این دقیقا به چه معناست؟

تحلیلگران غربی می‌گویند جواب دقیقا روشن نیست. مقام‌های بریتانیایی می‌گویند ادبیاتی که آقای پوتین بکار گرفته با درک آنها از میزان آماده‌باش سلاح‌های هسته‌ای روسیه هم‌خوانی ندارد.

بعضی می‌گویند آقای پوتین آماده‌باش را از پایین‌ترین سطح یک درجه بالاتر برده و هنوز دو مرحله بالاتر از آن وجود دارد. در هر یک از این مراحل آمادگی سلاح‌ها برای بکارگیری بیشتر می‌شود.

بسیاری این تصمیم را بیشتر برای تاثیر گذاشتن بر افکار عمومی دیده‌اند تا قصد واقعی برای بکار گرفتن این سلاح‌ها که رئیس‌جمهور روسیه می‌داند اگر چنین کند با مقابله به مثل غرب روبرو خواهد شد.

بن والاس وزیر دفاع بریتانیا گفته به باور او این بیشتر "لفاظی سیاسی" بوده است.

اما این به آن معنا هم نیست که هیج خطری در کار نیست و احتمالا باید با دقت شرایط را زیر نظر داشت.

این هشدار جدید چیست؟
هفته پیش ولادیمیر پوتین با ادبیاتی پوشیده‌تر هشدار داده بود که اگر کشورهای دیگر در برنامه‌های روسیه مداخله کنند با پیامدهایی مواجه می‌شوند که "نظیرش را هرگز ندیده‌اند."

این گفته بیشتر هشداری به ناتو تلقی شد که مستقیما وارد درگیری نظامی در اوکراین نشود.

ناتو بروشنی گفته بود که چنین کاری نخواهد کرد، با آگاهی از اینکه درگیری مستقیم نظامی با روسیه ممکن است به جنگ هسته‌ای کشیده شود. اما هشدار دو روز پیش صریح‌تر و علنی‌تر بود.

دلیل این تصمیم چه بوده است؟


پوتین گفت این تصمیم واکنشی بوده به "اظهارات خصمانه". دیروز کرملین گفت منظور او ابراز نظر مقام‌های غربی از جمله لیز تراس وزیر خارجه بریتانیا درباره احتمال درگیری و مواجهه با ناتو بوده است.

برخی مقام‌های غربی بر این باورند که دلیل این اقدام، اشتباه محاسباتی آقای پوتین در حمله به اوکراین بوده است.‌

او احتمالا مقاومتی را که در صحنه نبرد با آن مواجه می‌شود را دستکم گرفته بود. و شاید هم این را دستکم گرفته بود که غرب تا چه حد برای پاسخی سخت -با اعمال تحریم- متحد می‌شود. اینها سبب شده او در پی گزینه‌های جدید و سخنان تندتر باشد.

یک ژنرال بازنشسته ارتش بریتانیا به من گفت: "این نشانه خشم، درماندگی و سرخوردگی است."

لیندا توماس-گرینفیلد سفیر آمریکا در سازمان ملل ادبیات آقای پوتین را بخشی از تلاش او برای توجیه حمله به اوکراین دانست، اینکه روسیه متجاوز نیست بلکه خطر تهدیدش می‌کند و در حال دفاع از خود است.

از این منظر، آماده‌باش هسته‌ای راهی است برای ولادیمیر پوتین تا بر پیامش به مردم روسیه تاکید کند. از منظری دیگر می‌توان گفت رئیس‌جمهور روسیه نگران کمک نظامی غرب به اوکراین است و می‌خواهد هشدار دهد که در این کار بیش از حد پیش نروند.

از دیدگاهی دیگر می‌توان گفت او نگران است تحریم‌ها برای ایجاد ناآرامی و سرنگونی دولتش طراحی شده‌اند که به آن اشاره هم کرد. اما در مجموع می‌توان آن را هشداری به ناتو دانست که اگر مستقیما وارد عمل شود ممکن است وضعیت وخیم ‌شود.

میزان خطر چقدر است؟
حتی اگر تهدیدهای ولادیمیر پوتین فقط هشدار باشد نه نشانه اینکه واقعا قصد استفاده از این سلاح‌ها را دارد، همواره خطر اشتباه ارزیابی یک طرف از طرف دیگر هست یا احتمال اینکه کنترل اوضاع از دست در برود.

یک نگرانی این است که پوتین منزوی شده و ارتباطش را با واقعیات از دست داده باشد و مشاورانی که حقیقت را به او بگویند ندارد.

برخی هم نگران این هستند که قضاوتش مختل شده باشد. بعضی هم امیدوارند اگر او واقعا زیاده‌روی کند کسانی در رده‌های پایین‌تر تصمیم‌گیری مایل به اجرای آنها نباشند.

در مجموع، خطر درگیری هسته‌ای شاید کمی بالاتر رفته باشد اما همچنان اندک است.

واکنش غرب چه بود؟
دولت‌های غربی تابحال محتاط بوده‌اند که در حرف و در عمل به موضوع دامن نزنند.

ارتش آمریکا سیستم اعلام آماده‌باش دفاعی خود را دارد به نام دفکان و امروز جن ساکی سخنگوی کاخ سفید گفت در حال حاضر "دلیلی برای تغییر" وضعیت آماده باش وجود ندارد.

بریتانیا زیردریایی‌ هسته‌ای دارد و بعید است علنی چیزی بگوید. به نظر می‌رسد هدف این است که تهدید روسیه را شلوغ‌کاری تلقی کنند و با زیادی جدی گرفتن آن تنش را بیشتر نکنند و اقدامی نکنند که روسیه را به واکنش وادارد.

مقام‌های امنیتی غرب می‌گویند فعلا بحران هسته‌ای در کار نیست و نباید هم چنین بحرانی پیش بیاید.

آیا غرب می‌داند روسیه چه هدفی دارد؟
بن والاس وزیر دفاع بریتانیا به بی‌بی‌سی گفت تغییر عملی در موقعیت هسته‌ای روسیه نمی‌بیند. با اینحال منابع امنیتی تاکید می‌کنند که اوضاع را به دقت زیر نظر خواهند داشت.

در دوران جنگ سرد، یک ماشین عظیم اطلاعاتی در غرب شکل گرفت که زرادخانه هسته‌ای روسیه را زیر نظر داشت. با استفاده از ماهواره‌، ردگیری ارتباطات و منابع دیگر برای یافتن نشانه تغییر، رویکرد مسکو تجزیه و تحلیل می‌شدند، مثلا آماده کردن سلاح و نفرات برای بمب‌افکن‌ها یا هر نشانه‌ای از افزایش خطر.

بیشتر این سیستم همچنان مستقر است و غرب اکنون بدقت فعالیت‌های روسیه را در نظر دارد تا هرگونه تغییر عملکرد را شناسایی کند. چنین نشانه‌ای هنوز دیده نشده است.

 
فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران