صمت و استاندارد مقصران اصلی آلودگی هوای اصفهان/تحریم بهانه است

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها- ندا سپاهی: وضعیت آلودگی هوای کلانشهر اصفهان هر سال بدتر از سال قبل می‌شود. این کلانشهر پس از ۶۵۵ روز، در ۲۶ دی ماه سال جاری تنها یک روز هوای پاک نفس کشید. بنا بر آمار آزمایشگاه‌های حفاظت محیط زیست استان اصفهان، این کلانشهر از ابتدای سال جاری تاکنون ۱۲۲ روز ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۹ روز ناسالم برای عموم شهروندان، ۲۰۳ روز هوای قابل قبول و ۲ روز هوای پاک تجربه کرده است.

این در حالی است که در سال‌های اخیر قوانینی برای کاهش آلودگی هوا مصوب شده و مطالعات و راهکارهای بسیاری نیز برای شناسایی منابع آلاینده و جلوگیری از انتشار آلودگی آنها ارائه شده است اما در عمل نه تنها بهبودی در اوضاع مشاهده نمی‌شود که شرایط وخیم‌تر و آمار روزهای آلوده شهر اصفهان و بیماری‌های منتسب به آن بیشتر می‌شود.

بنا به آمار مرکز بهداشت استان اصفهان بیماری‌ها و مرگ و میرهای منتسب به آلودگی هوا از سال ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹، افزایش دو برابری داشته و در این مدت ۲۳۲۳ نفر در شهر اصفهان قربانی آلودگی هوا شدند که این آمار ارتباطی به بیماری کرونا ندارد.

دکتر حسین احمدی‌کیا دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه اصفهان که از سال ۱۳۹۶ مطالعات سیاهه انتشار آلودگی هوای این کلانشهر را انجام و در این حوزه فعالیت می‌کند، معتقد است کسانی که به فکر این آلودگی‌ها نیستند، در رشد بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوای اصفهان سهیم هستند.

او می‌گوید: مقصران اصلی در آلایندگی خودروها وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان استاندارد هستند. وزارت صنعت و معدن علاوه بر آن که با تولید خودروهای بی کیفیت، هوای شهرها را آلوده می‌کند، در بخش صنعت نیز کنترلی نداشته و تنها به سود و زیان آنها نظارت دارد. صنعت و محیط زیست در همه جای دنیا در تضاد با هم هستند و اگر قوانین کارآمد و نظارت وجود نداشته باشد، الزامات محیط زیستی رعایت نمی‌شود.

چرایی اجرا نشدن قوانین و ترک فعل دستگاه‌ها برای کاهش الودگی، مازوت سوزی نیروگاه‌ها، آلودگی صنایع فولادی، مناطق تحت تأثیر انتشار آلاینده‌های خطرناک و خودروهای فرسوده اصفهان از جمله موضوعاتی بود که درباره آن‌ها با دکتر احمدی‌کیا گفتگو کردیم. متن این گفتگو را در ادامه می‌خوانید؛

برغم مطالعات و پژوهش‌هایی که در حوزه آلودگی هوا انجام شده این موضوع همچنان مانند کلاف سردرگمی است که به نظر می‌رسد حتی قوانین وضع شده در این سال‌ها نیز نتوانسته گره‌گشای این معضل اساسی باشد و بسیاری از دستگاه‌های اجرایی در انجام وظایف خود برای کاهش آلودگی هوا کوتاهی می‌کنند. در حالی که انتظار می‌رفت با انجام مطالعات سهم بندی و سیاهه انتشار کلانشهرها از جمله اصفهان، منشأ و مقصران آلودگی هوا مشخص و برای کاهش آن اقدام شود. چرا به جای بهبود شرایط هر سال شاهد بدتر شدن وضعیت کیفی هوای اصفهان هستیم؟

بله، قانون هوای پاک، قانون جامع و خوبی بود که در سال ۹۷ تصویب شد، ولی خیلی زود بایگانی شد. پیش از آن هم قوانین خوب دیگری اجرا شده بود؛ هیچ کسی باور نمی‌کرد که سرب بنزین را از حذف کنند، بنزین را به یورو چهار ارتقا دهند، خودروها و موتورسیکلت‌ها را انژکتوری کنند و قوانین اجرایی برای اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌ها بگذارند. مصرف بنزین الان با سال ۱۳۸۴ تفاوتی نکرده است، در حالی که در این مدت تعداد زیادی خودرو اضافه شده است. علت آن توقف تولید پیکان و اجباری شدن خودروهای انژکتوری و اسقاط خودروهای فرسوده بود که مصرف بنزین را کاهش داد.
وزارت صنعت، معدن و تجارت مدتی در بخش خودروها خوب عمل کرد، اما دیری نگذشت که متوقف شد. ۱۵ سالی می‌شود که کیفیت موتور خودروهای پرتیراژ داخلی تغییر نکرده است. این وزارت با خودروهای بی‌کیفیتی که تحویل مردم می‌دهد و مردم نیز ناراضی هستند، باعث شده که مصرف سوخت ما بالا باشد و اکنون مصرف سوخت ما سه لیتر بیشتر از خودروهای اروپایی و حتی ترکیه است.
کیفیت موتورها ما بسیار پایین است. نسبت قدرت موتور به مصرف سوخت است که کیفیت موتور را نشان می‌دهد، که در خودروهای ایرانی این عدد بسیار کمتر از خودروهای خارجی است. در بین خودروهای تولید داخل می‌توان گفت که تنها تندر ۹۰ وضعیت بهتری در میزان نسبت قدرت به سوخت دارد.

از سوی دیگر کاتالیست‌ها نامرغوب است و هیچ مرجعی نیست که کیفیت آن را اعلام کند. اداره استاندارد نیز در این خصوص سکوت کرده است؛ مگر می‌شود کاتالیستی که ۳۰ میلیون تومان قیمت دارد اکنون در بازار سه میلیون تومان به فروش برسد؟ این نشان می‌دهد که کاتالیست‌ها کیفیت ندارند؛ در حالی که نصب کاتالیست می‌تواند تا ۹۰ درصد آلایندگی خودرو را کم کند. نصب کاتالیست از سال ۱۳۸۷ اجباری شده است و روی بسیاری از آنها عملاً یک قوطی نصب می‌کنند که داخل آن چیزی نیست!

اداره استاندارد نظارتی ندارد و کیفیت را براساس غلظت خروجی کنترل می‌کند که هیچ ملاک مناسبی نیست در حالی که باید مشخص کند هر خودرو به ازای هر کیلومتر چقدر آلودگی تولید می‌کند؛ در حالی که اداره استاندارد بر اساس میزان غلظت بررسی می‌کند و فرقی ندارد که این خودرو پرقدرت است یا کم قدرت. عمر این کاتالیست‌ها سه تا چهار سال است و تقریباً پس از این مدت تعویض نمی‌شوند، زیرا مراکز معاینه فنی اجباری برای آن وجود ندارد.

اشاره کردید که وزارت صمت در مقطعی در بخش خودرو خوب عمل کرد و برای مثال کیفیت سوخت را به یورو چهار ارتقا داد که میزان سرب کمتری دارد؛ با وجود این چرا همچنان خودروها بیشترین آلایندگی را در کلانشهرها از جمله اصفهان دارند؟

طبق اعداد و ارقامی که بررسی می‌کنیم، کیفیت سوخت بد نیست و براساس مشاهداتمان از تصاویر ماهواره‌ای، نقاطی که در مرکز شهر اصفهان تردد خودرو زیاد است اکسید گوگرد خیلی بالا نیست. بنابراین سوخت ما بد نیست اما مشکل این است که خودروهای ما قابلیت استفاده از بنزین یورو چهار و پنج را ندارند و احتراق ناقص ایجاد می‌شود که این احتراق ناقص باعث ایجاد دوده و ذرات معلق pm2.5 و pm10 می‌شود این ذرات در زمستان به رطوبت بچسبند و باعث دود سیاه رنگی می‌شود.

مقصر اصلی در آلایندگی خودروها وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان استاندارد هستند. سازمان استاندارد به درستی بر کیفیت خودروها نظارتی ندارد و عملاً همکار خودروسازان شده است. هر موقع خودروساز قصد توقف تولید یک خودرو را می‌گیرد، اداره استاندارد با قدرت وارد شده و ایرادات آن را بیان می‌کند.

چندسالی است که دیگر خودروهای فرسوده اسقاط نمی‌شوند، تردد این خودروها چه میزان بر تشدید آلودگی هوای اصفهان اثر گذار است؟

بله، در سال‌های قبل که خودرو وارد می‌شد در ازای هر خودرو پنج خودرو فرسوده اسقاط می‌شد، اما چند سالی است که خودروها اسقاط نمی‌شوند. مطالعات ما نشان می‌دهد که ۳۰ درصد آلودگی هوا در شهر اصفهان مربوط به خودروهای فرسوده است که تقریباً ۱۷ درصد از خودروهای سواری و ۵۰ درصد از خودروهای شرکت واحد و بالای ۷۰ درصد کامیون‌ها و مینی بوس‌های اصفهان فرسوده است. همه این‌ها باعث شده که آلودگی هوای اصفهان مضاعف شود.

با وجود این‌ها اما نسبت خودروهایی که روزانه در شهر اصفهان تردد می‌کنند در مقایسه با پایتخت بسیار کمتر است؛ چرا هوای این کلانشهر حتی از پایتخت که روزانه بین پنج تا هفت میلیون تردد خودرو دارد، آلوده‌تر است و در ردیف نخست آلوده‌ترین شهرهای کشور قرار دارد؟

در اصفهان یک چهارم تهران خودرو تردد می‌کند؛ درحالیکه آلودگی اکسید گوگرد این شهر به دلیل وجود صنایع بیشتر از پایتخت است زیرا خاک و مواد معدنی وقتی می‌سوزند، انواع آلاینده‌های سمی آزاد می‌شود. علاوه بر این‌ها، کُبالت، روی، مس، کروم، آرسنیک، جیوه، سرب و … را وارد اتمسفر می‌کنند و اینها روی زمین می‌نشیند و وارد آب‌های زیرزمینی می‌شود، به بیان دیگر هوا، خاک و آب به دلیل فعالیت‌های صنعتی همه آلوده می‌شود.

معتقدم کسانی که به فکر این آلودگی‌ها نیستند، در رشد بیماری‌ها مرتبط با آلودگی هوای اصفهان سهیم هستند. وزارت صنعت و معدن علاوه بر آن که با تولید خودروهای بی کیفیت، هوای شهرها را آلوده می‌کند، در بخش صنعت نیز کنترلی نداشته و تنها به سود و زیان آنها نظارت دارد. صنعت و محیط زیست در همه جای دنیا در تضاد با هم هستند. در همه جای دنیا، اگر قوانین کارآمد و نظارت وجود نداشته باشد، الزامات محیط زیستی رعایت نمی‌شود.

میزان ذرات معلق در هوای اصفهان بیشتر است یا اکسیدگوگرد؟

اکسیدگوگرد در هوای داخل شهر اصفهان نسبت به ذرات معلق کمتر است؛ درصد ذرات معلق در شاهین شهر به دلیل احتراق نیروگاه و پالایشگاه و در شهر اصفهان به دلیل خودروها زیاد است. کارخانه‌های آجر و آهک که هنوز نیز فعال هستند باعث فعالیت‌های معدنی و برداشت خاک در شرق اصفهان شدند و بزرگترین کانون ریزگرد در اصفهان و ایران را در سجزی ایجاد کرده اند و به طور کلی هر کجا که ماده معدنی بسوزد اکسید گوگرد وجود دارد. داخل خاک گوگرد است چه کارخانه سرامیک باشد یا سیمان و یا آهن، که بیشترین سهم تولید این آلاینده را ذوب آهن اصفهان دارد که از زغال سنگ استفاده و به شیوه کوره بلند فعالیت می‌کند و پس از آن کارخانجات سیمان با فعالیت خود اکسید گوگرد بالایی در هوا منتشر می‌کنند.

در این تصویر منشأ ریزگردهای منطقه سجزی به سمت شهر اصفهان را مشاهده می‌کنید.