خوزستان بهشت تنوع حیات وحش

کرامت حافظی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: ۱۲ اسفند (3 March ) روز جهانی آگاهی در مورد حیات وحش است (World Wildlife Day) است که در این روز بر اهمیت گونه‌های حیات وحش و لزوم حفظ و مراقبت از آنها تاکید می‌شود .

عضو گروه تنوع زیستی خوزستان در ادامه بیان کرد: استان خوزستان زیستگاه بیش از ۳۹۶ گونه پرنده، ۷۶ گونه پستاندار، ۸۵ گونه خزنده، ۵ گونه دوزیست ،۵۶ گونه ماهی آب‌های داخلی و ۹۰۰ گونه ماهیان خلیج فارس است.

عضو کمیته ثبت پرندگان ایران افزود: خوزستان در جنوب غرب ایران زیستگاه‌های متنوعی از ساحل دریاهای آزاد در خلیج فارس تا ارتفاع (سه هزار و ۷۵۴ متر کوه کینو) در زاگرس بختیاری را شامل می‌شود.

وی ادامه داد: یک سوم خوزستان کوهستان زاگرس است و بخش وسیع دیگر جلگه خوزستان که در این جغرافیا کوه‌های برف گیر و یخچال‌های زاگرس، جنگل‌های بلوط، کوهپایه‌ها، رودها، جنگل‌های کهن گرمسیری رودخانه‌ای میانرودان (بین النهرین) در ساحل کارون، دز، کرخه، مارون، تالاب‌ها، شنزارها غرب خوزستان زیستگاه‌های متنوعی را ایجاد کرده که هر کدام گونه‌های ویژه‌ای را به خود جذب می‌کنند.

عضو گروه ثبت پستانداران ایران با اشاره به حضور شیر ایرانی و یوز ایرانی در خوزستان اظهار کرد: آخرین شیر ایرانی در ۸۰ سال پیش در سردشت دزفول مشاهده شده و آخرین یوز مشاهده شده در خوزستان نیز در سال ۱۳۴۴ یعنی ۵۶ سال پیش در شنزارهای اطراف رود کرخه در اندیمشک کشته با شکار تشریفاتی منقرض شد.

فعال محیط زیست خوزستان افزود: امروز بخش‌های مرکزی ایران تنها زیستگاه باقیمانده یوز آسیایی در جهان است اما شیر ایرانی در ایران منقرض شده و تنها تعدادی از این گونه در طبیعت جهان در پارک ملی گیر گجرات هندوستان زیست می‌کنند.

گونه‌های در معرض انقراض

وی گفت: متأسفانه اکنون گونه‌های فراوان در معرض تهدید و انقراض فهرست سرخ جهانی قرار گرفته که ۳۵ گونه پرنده، ۱۹ گونه پستاندار، ۵ گونه خزنده و یک دوزیست در خوزستان در فهرست سرخ جهانی (IUCN Red list) در معرض تهدید و انقراض قرار دارند؛ از این میان گونه‌های مانند پرنده خروس کولی اجتماعی و لاک پشت دریایی پوزه عقابی در وضعیت به شدت در معرض انقراض (CR) هستند و گونه‌های مانند پلنگ ایرانی، گوزن زرد ایرانی، موش دم بلند میان رودان، سسک نیزار خوزی، عقاب صحرایی، لاک پشت فراتی و کوسه نهنگ در معرض انقراض جهانی (EN) هستند .

عضو کمیته ثبت پرندگان ایران بیان کرد: همچنین گونه‌های مانند سمور آبی (شِنگ) میانرودان، سمندر لرستانی، لاک پشت زمین زی مهمیز دار، آهوی شنی، اردک مرمری، عقاب شاهی و… جز گونه‌های آسیب پذیر (Vulnerable) محسوب می‌شوند .

عضو گروه ثبت پستانداران ایران افزود: گونه‌های دیگری نیز مانند پازن (کل و بز)، شِنگ (سمورآبی) اوراسیایی، کفتار راه راه، قوچ و میش، آهو ایرانی و و پستانداران دریایی مانند دلفین گوژپشت هندی گونه‌های دیگر حیات وحش در معرض خطر در خوزستان هستند.

وی تاکید کرد: بزرگترین گوشت خوار ایران یعنی خرس قهوه‌ای و کوچک‌ترین گوشت خوار جهان راسو و پستانداران کمیاب مانند شاه روباه، رودک (گورکن) عسل خوار، رودک ایرانی، وزغ لرستانی و گونه‌های ارزشمند دیگر در خوزستان زیستگاه دارند.

حافظی گفت: زیستگاه‌های متنوع خوزستان علاوه بر اینکه پرندگان مختلف را جذب می‌کنند از نظر جغرافیایی در شاهراه مهاجرت پرندگان نیز واقع شدند و پرندگان مهاجر اروپا، آسیا و آفریقا از خوزستان عبور می‌کنند و برخی در خوزستان در مسیر مهاجرت تغذیه و استراحت می‌کنند، برخی زمستان گذران هستند و برخی تابستان گذرانی و جوجه آوری دارند.

فعال محیط زیست خوزستان اظهار کرد: برخی گونه‌ها مانند گونه‌های فهرست سرخ جهانی مانند سسک نیزار خوزی و اردک مرمری در زیستگاه‌های تالابی خوزستان که بزرگترین تالاب‌های کشور و مهمترین تالاب‌های خاورمیانه هستند، زادآوری دارند و این بخش از جهان مهمترین زیستگاه زادآوری آنها به شمار می‌رود.

وی افزود: همچنین گونه‌های کمیاب پرندگان جغد طلایی، جغد ماهی‌خوار، اکراس آفریقایی، باکلان مارگردن و غول حواصیل بزرگترین حواصیل جهان نیز در خوزستان مقیم و زادآور هستند که جز کمیاب‌ترین پرندگان خاورمیانه هستند. خوزستان بهشت پرنده‌نگری خاورمیانه است و از نظر اکوتوریسم می‌تواند قطب اکوتوریسم حیات وحش باشد و پذیرای پرنده‌نگرها و عکاسان حیات وحش از سراسر جهان باشد.

عوامل مؤثر در انقراض

روز حیات وحش و روز گرامیداشت گونه‌های در خطر انقراض روزی است که در این روز بر اولویت‌های حفاظتی تاکید می‌شود چراکه محدودیت‌هایی مانند زمان؛ بودجه و امکانات باعث می‌شود که حفاظت از برخی گونه‌ها در اولویت باشد.

عضو گروه ثبت پستانداران ایران یادآور شد: تخریب زیستگاه‌ها، کم آبی، انتقال آب‌ها، سدسازی، آتش سوزی، شکار و هجوم گونه‌هایی مانند سگ‌ها بلای جان حیات وحش و گونه‌های در معرض انقراض و در معرض تهدید هستند.

حافظی افزود: حق آبه زیستی تالاب‌ها که حساس‌ترین اکوسیستم‌ها در خوزستان هستند متأسفانه تأمین نمی‌شود؛ جنگل‌های زاگرس در زیر فشار بی رویه چرای دام و آتش سوزی و زغال گیری قرار دارند و شنزار خوزستان با اقدامات غلط در حال مالچ پاشی و نابودی هستند.

وی گفت: گونه‌های مهاجم مانند ماهی تیلاپیا و کاشت کهور آمریکایی در خوزستان توسط دولت ترویج می‌شوند و سگ‌ها که بلای جان حیات وحش هستند که کنترل نمی‌شوند به طوری که اولین مشاهده گونه در خطر انقراض موش دم بلند میان رودان (Long tailed Nesokia) برای اولین بار در ایران در تیرماه ۱۴۰۰ به صورت شکار شده توسط سگ‌های ولگرد توسط یگان حفاظت محیط زیست هورالعظیم ثبت شد.

فعال محیط زیست خوزستان یادآور شد: هنوز فرصت احیای طبیعت زیبای خوزستان و گونه‌های حیات وحش وجود دارد اما شاید آخرین نسلی باشیم که بتوانیم برای حفظ این گونه‌ها قدمی مؤثر برداریم.