قیمت بلیت؛ معمایی‌ترین ژانر سینمای ایران

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، در‌حالی که هفته گذشته، قیمت پنجاه هزار تومان برای بلیت سینما‌ها در سال 1401 در شورای صنفی نمایش تصویب شده و برای تایید به سازمان سینمایی ارائه شده بود، این سازمان با رشد 60 درصدی قیمت بلیت مخالفت کرد. با این حال گفته می‌شود قیمت جدید هم شاهد رشد قابل ملاحظه‌ای نسبت به قبل خواهد بود. در خبر‌ها آمده است که براساس توافقات صورت‌گرفته بین شورای صنفی و سازمان سینمایی، قیمت بلیت سینما، چهل‌هزار‌تومان اعلام خواهد شد، اما این قیمت تمام‌شده برای تماشاگران سینما نخواهد بود و شورای صنفی به‌دنبال این است به این رقم ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده هم اضافه شود تا برای تماشای یک فیلم در یک روز تعطیل در سینما‌های مدرن حدود ۴۳ هزار تومان پرداخت شود. همچنین دو روز نیم‌بها شدن سینما‌ها هم احتمالا منتفی می‌شود و سینما‌ها مانند گذشته تنها سه‌شنبه‌ها نیم‌بها هستند.

نهایی شدن این تصمیمات به جلسه روز گذشته شورای صنفی و مدیران سازمان سینمایی بستگی دارد که تا زمان نهایی شدن این گزارش هیچ خبری از این جلسه به بیرون درز نکرده است و باید دید تلاش شورای صنفی نمایش به‌منظور گران کردن فیلم دیدن برای مخاطبان تا چه حد موفق می‌شود. البته این حرف و حدیث‌ها بر سر افزایش قیمت بلیت، مناقشه امروز و دیروز نیست و در مقاطع مختلف، سینمارو‌ها نسبت به این تصمیم مدیران سینمایی واکنش نشان داده‌اند. با این حال توجیهی که اغلب این مدیران درخصوص افزایش قیمت دارند، برآمده از وضعیت اقتصادی و تورم است. اما به تعبیر خیلی از کارشناسان سینما، یکی از مهم‌ترین تاثیراتی که این افزایش قیمت در تمام این سال‌ها داشته و دارد، حذف آیین سینما رفتن در جامعه ایران بوده است.

تصمیم احتمالی مدیران سینما در افزایش قیمت بلیت، نشانه خوبی برای جامعه ایران و خود صنعت سینما نیست، زیرا یک دوره سنگین تعطیلی سینما را به‌خاطر شیوع ویروس کرونا داشتیم و به همین راحتی‌ها پای مردم به سینما باز نمی‌شود و از طرف دیگر هم اوضاع نامساعد اقتصادی جامعه ایران باعث شده که آرام‌آرام سینما از سبد فرهنگی آن‌ها خارج شود. در گزارش پیش‌رو، روند افزایش قیمت بلیت سینما و تاثیر آن بر تعداد مخاطب را طی چهار دهه اخیر بررسی کردیم.

حذف سینما از سبد فرهنگ

با توجه به آمار‌های به‌دست آمده از مرکز آمار ایران، میانگین هزینه ماهانه خانوار شهری در سال ۱۳۹۹ حدود پنج میلیون و ۱۷۸ هزار تومان بود و با رشد ۳۱ درصدی امسال این آمار به عدد ماهانه ۶ میلیون و ۷۸۳ هزار تومان رسیده است. البته این رقم در تهران با توجه به هزینه‌های بیشتر، می‌تواند در ماه بین 10 تا 12 میلیون تومان متغیر باشد. این رقم هزینه‌های کلی یک خانوار چهارنفره، شامل دو بخش هزینه خوراکی و غیرخوراکی است که براساس گزارش مرکز آمار، 74 درصد از کل هزینه به بخش غیرخوراکی اختصاص یافته است. در ترکیب انواع هزینه‌های غیرخوراکی یک خانوار شهری، سهم تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی فقط 3 درصد بوده است. یعنی اگر یک خانوار ایرانی 10 میلیون هزینه کند، فقط 300 هزار تومانش را برای تفریح و سرگرمی هزینه کرده است که رفتن به سینما یکی از اجزای این هزینه‌کرد است. اما این یک کفه ترازو برای کل هزینه تفریح و سرگرمی یک خانوار ایرانی است. حالا بیایید ببینیم با همین قیمت فعلی بلیت سینما (30 هزارتومان) چه اتفاقی رخ می‌دهد. با این فرض که خانواده چهار‌نفره‌ای در سال 1400 دوبار در ماه برای دیدن فیلم می‌خواهند به سینما بروند، فقط هزینه رفتن به سالن سینما ۲۴۰ هزار تومان می‌شود و در این عدد هزینه رفت‌و‌آمد و دیگر هزینه‌های جانبی محاسبه نشده است. یک حساب و کتاب ساده نشان می‌دهد که اگر سینما رفتن بخواهد بین هزینه‌های تفریح و سرگرمی جایی داشته باشد، 80 درصد از 300 هزار تومان را از آن خود می‌کند.

رشد 1700 برابری بلیت و کاهش میلیونی تماشاگر سینما

نگاهی به آمار افزایش قیمت بلیت سینما و تعداد تماشاگران نشان می‌دهد که به‌طور کلی افزایش قیمت بلیت با کم‌شدن تعداد مخاطبان سینما رابطه مستقیمی دارد. اما در فاصله سال‌های 64 تا سال 69 با وجود اینکه قیمت بلیت سینما رشدی دوبرابری داشته، اما تعداد تماشاگران تا یک میلیون نفر رشد کرده است. نکته قابل توجه آمار این است که در فاصله سال‌های 64 تا 68 نسبت افزایش قیمت بلیت سینما به افزایش تورم کمتر بوده، اما در سال 1369 درصد افزایش قیمت بلیت سینما به نسبت درصد تورم، چهار‌برابر شده است.

عدم‌تناسب بین قیمت بلیت سینما و تورم در سال 1369 منجر به این شد که تعداد تماشاگران 81 میلیون نفری در این سال به تعداد تماشاگران 66 میلیون نفری در سال 1370 برسد. ادامه این روند در دهه 70 خسارت حذف تماشاگران عمده را متحمل سینما کرد.

در دهه 70 قیمت بلیت 13‌برابر افزایش داشته و نتیجه این تصمیم ویرانگر چیزی نبود جز اینکه تعداد تماشاگران از ابتدا تا انتهای این دهه 50 درصد کاهش یافت. در ابتدای این دهه تعداد تماشاگران 66 میلیون و 500 هزار نفر و در سال 1379 تعداد آن‌ها به 32 میلیون و 900 هزار نفر رسیده است.

در دهه 80 قیمت بلیت 10 برابر شده و تعداد مخاطبان کاهش چشمگیری داشته است. تعداد تماشاگران 21 میلیون و 600 هزار نفری در ابتدای این دهه به 10 میلیون و 900 هزار نفر در سال 1389 رسید. در دهه 90 قیمت بلیت افزایش 6 برابری داشته و همان‌طور که برمبنای تعداد تماشاگران از سال 91 تا 94 یک قوس نزولی را داشته و تعداد تماشاگران از 14 میلیون نفر به 13 میلیون نفر می‌رسد. در فاصله سال‌های 94 تا 97 تعداد تماشاگران به عدد 28 میلیون نفر می‌رسد. این افزایش قابل‌توجه تماشاگران در سه سال، به این دلیل است که تعداد سالن‌های فعال سینما از 162 در سال 93 به 257 سالن فعال سینما در سال 97 رسیده است. ضمن اینکه در این دهه افزایش قیمت‌ها زمانی صورت گرفته که تورم کمتری لحاظ شده، به‌طوری که افزایش قیمت در سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲، صفر بوده است. در سال‌های پایانی این دهه و با گران شدن قیمت بلیت در سال 98 تعداد تماشاگران به نسبت سال 97 کاهش یافت. البته شیوع بیماری کرونا و تعطیلی سینما هم در این موضوع بی‌تاثیر نبود.

آمار چهار دهه قیمت بلیت در سینمای ایران

تعداد تماشاگران در نیمه دوم دهه 60

دهه 60 شمسی یکی از درخشان‌ترین دوره‌های سینمای ایران از نظر جلب تماشاگر به سینما‌ها بود. تعداد تماشاگران فیلم‌ها در این سال‌ها چندین برابر تعداد جمعیت شهرنشین ایران بود و به‌طور متوسط هر ایرانی بیش از 1.5 بار در سال به سینما می‌رفت. آماری رشک برانگیز که تکرار آن ناممکن به نظر می‌رسد. در سال 1364 تعداد 77، 159، 973 نفر تماشاگر روبه‌روی پرده نقره‌ای سینما‌های ایران نشستند. این تعداد در دو سال بعد نیز رو به فزونی داشت. اما در سال 1367 استقبال تماشاگران از صندلی‌های سینما کاهش پیدا کرد. با این حال رونق پیشین در سال‌های بعد دوباره به سینما‌ها بازگشت و 81، 131، 958 نفر در سال 1369 بر صندلی‌های سینما نشستند. به این ترتیب تعداد تماشاگران در پایان سال 1369، 5.9 درصد بیش از سال 1364 بوده است.

تعداد تماشاگران در دهه 70

در این دهه تعداد تماشاگران سینما نسبت به دهه 60 کاهش داشته و در طول این 10 سال نیز تقریبا نصف شده است که دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد که یکی از آن‌ها گرایش مردم به تماشای فیلم‌های سینمایی به طریقی به جز تماشا در سینما است.

تعداد تماشاگران 66 میلیون و 500 هزار نفری در ابتدای این دهه به 32 میلیون و 900 هزار نفر در انتهای دوره (سال 1379) رسید. فیلم سینمایی «مرد عوضی» پرفروش‌ترین فیلم ایرانی در ژانر کمدی است که در فاصله سه سال نمایش 4 میلیون و 67 هزار و 342 تماشاگر داشته است. اما این در حالی است که در این دهه فیلم افعی پرتماشاگر‌ترین فیلم ایرانی بود که در ژانر حادثه‌ای ساخته شده بود و 6 میلیون و 356 هزار و 27 نفر این فیلم را دیده بودند.

قیمت بلیت سینما در نیمه دوم دهه 60

قیمت بلیت سینما به‌عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار در میزان فروش فیلم‌ها در طول این دوره 6 ساله سیر افزایشی داشته است، اما این روند همان‌طور که در نمودار مشاهده می‌شود در سال پایانی دهه 60 نسبت به سال‌های دیگر شدت بیشتری داشت. متوسط قیمت 149 ریالی بلیت سینما در سال 1369 نسبت به متوسط قیمت 73 ریالی بلیت سینما در سال 1364 کمی بیش از 104 درصد افزایش را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر قیمت بلیت سینما در طول این دوره دو برابر شده است.

قیمت بلیت سینما در دهه 70

قیمت بلیت سینما در این دهه افزایش زیادی داشته و بیش از 13 برابر شده است. ارزان‌ترین قیمت بلیت سینما در این دوره مربوط به سینما شرکت نفت آغاجاری است که طی مدت فعالیت خود در این دهه از 51 ریال افزایش نداشته است و گران‌ترین قیمت بلیت سینما مربوط به سینما فرهنگ تهران در سال 1379 است که 5834 ریال است. سینما هویزه مشهد در این دهه مانند دهه قبل بیشترین تعدادتماشاگر را داشته است و باالاترین میزان فروش به علت قیمت بالای بلیت سینما، مربوط به سینما عصرجدید تهران است.

افزایش قیمت بلیت نسبت به تورم در دهه 60 (به درصد)

در نمودار می‌توان مشاهده کرد که از سال ۶۵ تا سال ۶۸ با توجه به بالا رفتن تورم، قیمت بلیت افزایش پیدا نکرده و سیاستگذاری مناسبی اتفاق افتاده است، در سال ۶۹ با توجه به کم شدن میزان تورم قیمت بلیت 40 درصد افزایش پیدا کرده است.

افزایش قیمت بلیت نسبت به تورم در دهه 70 (به درصد)

در دهه ۷۰ میزان تورم و افزایش قیمت بلیت قابل قبول است و با یکدیگر تناسب دارد. با بالا رفتن میزان تورم قیمت بلیت افزایش کمتر و با کم شدن میزان تورم افزایش قیمت بلیت بیشتر شده است. در این دهه با پایان یافتن جنگ تحمیلی ساخت فیلم سینمایی در ایران رونق گرفت و تعداد فیلم‌های ایرانی اکران‌شده در سینمای کشور خیلی بیشتر از دهه قبل و همینطور بیشتر از فیلم‌های خارجی شد. 963 فیلم اکران‌شده در سینما‌های ایران 697 فیلم ایرانی بودند. (یعنی 72 درصد)

تعداد تماشاگران در دهه 80

در این دهه تعداد تماشاگران سینما نسبت به دهه 70 کاهش داشته و در طول این 10 سال نیز تقریبا نصف شده است که دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد ازجمله گرایش مردم به تماشای فیلم‌های سینمایی به طریقی به جز تماشا در سینما که گسترش استفاده از سینمای خانگی و کانال‌های ماهواره‌ای از دلایل آن است. تعداد تماشاگران 21 میلیون و 600 هزار نفری در ابتدای این دهه (سال 1380) به 10 میلیون و 900 هزار نفر در انتهای دوره (سال 1389) رسید.

تعداد تماشاگران در دهه 90

تعداد تماشاگران در این دهه به نسبت دهه 80 افزایش پیدا کرده است. اما از سال 97 به بعد به دلیل شیوع بیماری کرونا این تعداد افزایش چشمگیری نداشته و همان‌طور که در نمودار مشاهده می‌شود تعداد تماشاگران سینما در سال 98 تقریبا برابر با سال 95 است.

قیمت بلیت سینما در دهه 80

قیمت بلیت سینما در این دهه افزایش زیادی داشته و بیش از 10 برابر شده است. ارزان‌ترین قیمت بلیت سینما در این دوره مربوط به سینما‌های رسالت و شهر قصه مشهد 1000 ریال است و گران‌ترین قیمت بلیت سینما مربوط به سینما پردیس زندگی تهران است که 33976 ریال است. از دو عاملی که سبب افزایش میزان فروش سینما می‌شود یعنی تعداد تماشاگر و قیمت بلیت سینما در این دهه نسبت به دهه 70، تعداد تماشاگر کاهش چشمگیر یافته (یک‌سوم شده)، اما قیمت بلیت افزایش خیلی بیشتری داشته است (10 برابر) و این دو سبب افزایش میزان فروش سینما و به بیش از 3 برابر شده‌اند.

قیمت بلیت در دهه 90

قیمت بلیت سینما در این دهه از ابتدای سال 90 تا 98 تقریبا 6 برابر شده است. البته ناگفته نماند این دهه به دلیل بیماری کرونا و تعطیلی بی‌سابقه سینما در مدت زمان طولانی از لحاظ اقتصادی وضعیت چندان خوبی ندارد.

افزایش قیمت بلیت نسبت به تورم در دهه 80 به (درصد)

براساس این نمودار در دهه ۸۰ به نسبت سال‌های گذشته افزایش قیمت بلیت بیشتر بوده و در سال ۸۷ میزان بالا رفتن تورم با افزایش قیمت بلیت تقریبا برابر است.
در این دهه ظرفیت سالن نمایش (صندلی سینما) رو به کاهش گذاشت و رشد ظرفیت سینما‌ها در این دهه منفی 35 درصد بوده است. تعداد فیلم‌های ایرانی اکران‌شده در سینمای کشور کمتر از دهه قبل و همینطور بیشتر از فیلم‌های خارجی بوده است. از 914 فیلم اکران‌شده در سینما‌های ایران 741 فیلم ایرانی بودند. (بیش از 83 درصد)

افزایش قیمت بلیت نسبت به تورم در دهه 90 (به درصد)

در دهه ۹۰ بیشترین افزایش قیمت‌ها زمانی صورت گرفته که تورم کمتری لحاظ شده، به‌طوری‌که افزایش قیمت بلیت در سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲، صفر است. در سال‌های پایانی این دهه با توجه به تورم بالا، قیمت بلیت افزایش چندانی نداشته است.