پژوهش کاربردی باید به حل مسئله منجر شود

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، نشست کاشتن برای آینده با موضوع پژوهش کاربردی با حضور شقایق حق‌جوی جوانمرد رئیس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات معاونت تحقیقات و فناوری وزرات بهداشت، دکتر آرش رشیدیان مدیرکل دفتر پژوهش‌های دفتر منطقه‌ای EMRO، دکتر افشین زرقی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دکتر اکبر فتوحی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر استوار مدیرکل دفتر مدیریت بیماریهای غیرواگیر وزارت بهداشت برگزار شد.

حق‌جوی با بیان اینکه تعالی در پژوهش بر سه پایه افزایش کیفیت، افزایش اثرگذاری پژوهش و شادابی و پویایی فضای پژوهش استوار است گفت: کاشتن بذر آگاهی و تفکر برای داشتن محیط پژوهشی شاداب ضروری است.

وی گفت: جامعه آکادمیک کشور برای رسیدن به همدلی درباره مسائل روز و دغدغه‌ها علمی کشور باید با یکدیگر گفت‌وگو کنند؛ برگزاری چنین رویدادهایی این فرصت را فراهم می‌سازد. در این نشست چالش‌های پژوهش کاربردی چه از منظر پژوهشگر چه از منظر سیاست‌گذاران مورد بررسی نقادانه قرار خواهد گرفت.

رشیدیان با بیان اینکه مهمترین نکته‌ای که تحقیق بنیادی را از تحقیق کاربردی تفکیک می‌کند مبحث انگیزه است، گفت: هدف اصلی تحقیق بنیادی، گسترش مرزهای دانش است. وقتی پژوهش درباره سوالاتی باشد که اکنون وجود دارد و مرتبط با اقداماتی باشد که اکنون در حال وقوع است مانند عملکرد نظام سلامت یا وضعیت درمان یک بیماری که چکار کنیم که بیمار درمان بهتری دریافت کند؟ راحت تر به داروهایش دسترسی داشته باشد؟ و غیره همه این موارد می‌تواند پژوهش کاربردی باشد. مسئله زمان، انگیزه‌ای است که برای آن به دنبال پاسخ به سوال هستید.

وی افزود: به رغم اینکه بر اهمیت مقاله تاکید دارم ولی پژوهشی که فقط به انتشار مقاله منجر شود به هیچ عنوان پژوهش کاربردی نیست. پژوهش کاربردی باید به حل مسئله منجر شود و باید به این نکته توجه شود کسانیکه مسئولیت حل مسئله برعهده دارند مقاله نمی‌خوانند بنابراین اگر پژوهشی انجام می‌شود که تنها خروجی آن انتشار مقاله است، باید بگویم بی‌فایده است.

مدیر کل دفتر پژوهش‌های دفتر منطقه‌ای EMRO تاکید کرد: پژوهش کاربردی بدون سوالی که از بطن یک مشکل استخراج شده است معنا ندارد و گفت: اولویت‌گذاری و اعلام تقاضا برای پژوهش کاربردی یک اصل است. اگر سیاست‌گذار این سوال را مطرح نمی‌کند نباید انتظار پاسخ داشته باشد. باید بودجه و منابع تامین شود و به درستی تخصیص منابع شود. همینطور سیستم انگیزشی برای محققان ضروری است باید توجه داشت ساختار انگیزشی پژوهشگر با سیاست‌مدار متفاوت است.

استوار با اشاره به اینکه تعاریف متفاوتی از پژوهش کاربردی وجود دارد، گفت: گروهی آن را خلق ثروت می‌دانند و گروهی معتقدند پژوهش کاربردی باید بتواند به سوالات سیاست‌گذاران جواب بدهد. مشکل گروه اخیر شاید به ضعف نظام سیاست‌گذاری بازمی‌گردد که اصلا تصمیم‌گیری‌ها مبتنی بر مقاله نیست زیرا سیاست‌مدار اصلا مقاله مطالعه نمی‌کند و بنابراین نظام سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد نیست.

حق‌جوی با اشاره به طیف وسیع برداشت‌ها از پژوهش‌های کاربردی گفت: پژوهشگران معتقدند مصرف‌کننده مقالات و پژوهش‌های آنها هوشمند نیست و مصرف‌کننده که اینجا سیاستگذاران هستند هم معتقدند پژوهش خوب و کاربردی نداریم در حالیکه شاید سیاست‌گذار نمی‌تواند جواب سوالاتش را از پژوهش‌ها استخراج کند.

وی در ادامه به طرح پرسش‌هایی پرداخت باید دید سوال پژوهشی از کجا می‌آید؟ پژوهشگر نتیجه پژوهش خود را از چه طریقی باید به اطلاع سیاستگذاران برساند؟ نقش واسطه‌های میانی یا کارگزاران پژوهشی چیست؟ چه مشکلاتی از دو سمت تولیدکننده و مصرف‌کننده پژوهش وجود دارد؟

زرقی در پاسخ به این سوالات گفت: مسئله اصلی فرهنگ‌سازی است. در یک دانشگاه نسل سه انتظار داریم همه ارکان دانشگاه به مسئله پژوهش کاربردی اهتمام داشته باشند. دانشگاه‌ها نباید به دنبال تجارت باشند بلکه باید در جهت حمایت، هدایت و نظارت حرکت کنند و در این راستا باید چرخش منابع مالی برای تحقق این اهداف به سادگی انجام شود تا ارتباط میان دانشگاه و صنعت هموار باشد.

استوار با اشاره به اینکه باید تعهدی مبنی بر سیاست گذاری مبتنی بر شواهد در کشور ایجاد شود، گفت: ضرورت سرمایه‌گذاری هم حایز اهمیت است با کمتر از سه دهم درصد تولید ناخالص ملی چقدر می‌شود پژوهش، شواهد و محصول تولید کرد؟! دستاوردها نسبت به سرمایه گذاری خیلی هم بیشتر است با اینکه معتقدم ساختار نیازمند بهبود است و برای این مسئله ظرفیت‌سازی برای نیروی انسانی نیز اهمیت بسیاری دارد.

زرقی هم با تایید اینکه نسبت به آنچه سرمایه گذاری کرده ایم خروجی پژوهش و فناوری بسیار بیشتری داشته‌ایم، گفت: در مقایسه با دیگر صنایع مانند خودروسازی نسبت به سرمایه‌گذاری انجام شده و خروجی کسب شده در جایگاه مطلوبی در دنیا و منطقه هستیم.

دکتر فتوحی یادآور شد: مقاله ابزار گفت‌وگوی دانشمندان است مقاله می نویسیم تا ادعاهایمان را در معرض نقد بگذاریم و در نهایت دیگران بتوانند از آن استفاده کنند. کسانی که مقاله را زیر سوال می‌برند باید بدانند نظام علمی راه دیگری ندارد. همه پژوهش‌های کاربردی نیازمند مقاله هستند وقتی یکی کیت ساخته می شود باید بتوان نشان داد که کارایی لازم را دارد راه علمی این است که پژوهش انجام شود و طی یک مقاله نتایج آن به اطلاع همگان رسانده شود.

حق جویی در پایان نشست با جمع‌بندی مطالب مطرح شده، گفت: بیشترین شکایت پژوهشگران از مصرف‌کنندگان پژوهش‌هایشان این است که سوالات شفاف نیستند زیر ساخت ها و قوانین مهیا نیست بستر قانونی تعامل میان پژوهشگر و سیاستگذار برقرار نیست مشکل با راه‌اندازی سامانه‌های مختلف حل نمی شود احتیاج به سازوکار چابک و سیستماتیک داریم.

وی در پاسخ به این سوال که آیا رساندن پژوهش به کاربرد وظیفه پژوهشگر است؟! گفت: در هیچ جای دنیا سیاستگذار مقاله نمی‌خواند برای همین مستنداتی متناسب با وقت و زمان سیاستگذاران تهیه و در اختیار ایشان قرار می گیرد. اینجا به نظر برای اینکه حاصل پژوهش‌ها از پژوهشگر به سیاستمدار رسانده شود نیازمند کارگزاران پژوهشی است.

حق‌جوی در پاسخ به درخواست گروهی از مدعوین آنلاین در زمینه اطلاح نظام ارزشیابی پژوهشی، گفت: اصلاح نظام ارزشیابی پژوهشی نیازمند جایگزین ساختن شاخص‌های جدیدی است که هوشمند و کاربردی باشد باید سنجه‌های جدیدی برای ارزیابی پژوهش کاربردی ایجاد شود.