کریدور شمال-جنوب از مرز نوردوز به ارمنستان می‌رسد

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور، خیرالله خادمی بهره برداری از ۷۰۰ کیلومتر مسیر آزادراهی جدید و بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر مسیر ریلی تا پایان دولت را بخشی از تعهدات وزارت راه و شهرسازی اعلام کرد.

در ادامه مشروح این گفت و گو را می‌خوانید.

به روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ رسیدیم، ارزیابی شما از میزان تحقق مأموریت‌ها و فعالیت‌های شرکت ساخت در سال ۱۴۰۰ چیست؟

خادمی: طبق برنامه ریزی های صورت گرفته به منظور توسعه شبکه حمل و نقل کشور در سالجاری به ویژه در بخش ریلی و آزادراهی پروژه‌هایی با پیشرفت فیزیکی بالاتر و مؤثر در روان سازی ترافیک در کریدورهای اصلی در اولویت قرار گرفتند.

در بخش توسعه شبکه ریلی خوشبختانه سال ۱۴۰۰ یکی از سال‌های درخشان در بخش ریل گذاری راه آهن محسوب می‌شود که با در نظر گرفتن متوسط ریل گذاری سالانه ۲۰۰ کیلومتر و بهره برداری ۱۷۰ کیلومتر در سال‌های گذشته، در این سال بیش از ۴۵۰ کیلومتر مسیر جدید ریل گذاری شد که با اتمام عملیات تکمیلی آن امکان بهره برداری از این مسیرها در سال ۱۴۰۱ فراهم خواهد شد.

یکی از نقاط قوت توسعه شبکه ریلی کشور تأمین ریل مورد نیاز خطوط راه آهن در داخل کشور است که با توجه به تحریم‌ها اگر این امکان فراهم نمی‌شد توسعه شبکه ریلی کشور متوقف می‌شد. در حال حاضر با در نظر گرفتن توان اجرایی - فنی داخلی در صورت تأمین اعتبار مورد نیاز ظرفیت تحویل سالانه ۵۰۰ کیلومتر مسیر ریلی جدید وجود دارد.

در بخش آزادراهی نیز تکمیل ۲۰۰ کیلومتر مسیر آزادراهی جدید در برنامه پیش بینی شده بود که در بخش اجرایی اقدامات مناسبی صورت گرفت و بخشی از این پروژه‌ها به پیشرفت فیزیکی بالای ۹۵ درصد رسیده است. اما با توجه به کمبود اعتبار و سختی عملیات اجرایی در شرایط جوی نیمه دوم سال عملیات روسازی در بخشی از این پروژه‌ها باقی مانده است.

دو پروژه مهم آزادراهی کشور در سال جاری به بهره برداری رسید. آزادراه اراک- خرم آباد حدفاصل خرم آباد تا بروجرد به عنوان بخشی از کریدور شمال- جنوب کشور به طول ۶۷ کیلومتر به بهره برداری رسید و با حذف گردنه‌های صعب العبور مسیر، علاوه بر افزایش ایمنی، زمان سفر را از ۱.۵ ساعت به ۴۵ دقیقه کاهش می‌دهد.

افتتاح تونل البرز در منطقه دو آزادراه تهران- شمال به طول حدود ۶.۵ کیلومتر به عنوان طولانی‌ترین تونل آزادراهی خاورمیانه یکی دیگر از مسیرهای افتتاح شده در سال جاری است و تمام تلاش ما این است که کل منطقه دو این آزادراه در سال ۱۴۰۱ آماده بهره برداری شود.

در بخش راه و بزرگراه حدود ۶۵۰۰ کیلومتر مسیر بزرگراهی در دست ساخت است که بیشتر آنها در محورهای شریانی کشور به صورت یک باند جدید در کنار مسیر موجود در حال ساخت است و این رقم باید به ۳۶ هزار کیلومتر راه و بزرگراه در کشور برسد. در حال حاضر ۲۰ هزار کیلومتر مسیر بزرگراهی موجود است و با در نظر گرفتن ۲۷۰۰ کیلومتر آزادراه در کشور باید حدود ۱۴ هزار کیلومتر مسیر آزادراهی و بزرگراهی برای تکمیل شبکه راه‌های کشور احداث شود. در سال ۱۴۰۰ تا کنون شاهد افتتاح حدود ۵۵۰ کیلومتر راه و بزرگراه در سراسر کشور بودیم.

مهمترین سیاست‌ها و راهبردهای اجرایی در حوزه زیرساخت‌های حمل و نقل در دولت سیزدهم از دیدگاه جنابعالی چیست؟

خادمی: با شروع دولت سیزدهم و حضور مهندس قاسمی در مقام وزیر راه و شهرسازی طی جلساتی منظم برنامه‌هایی مدون برای سال ۱۴۰۱ و تا پایان دولت در نظر گرفته شد تا پروژه‌هایی که در سه حوزه راه، راه آهن و آزادراه دارای پیشرفت فیزیکی بالایی هستند یا تکمیل شدن آنها تأثیر بسزایی در ترافیک شبکه حمل و نقل کشور دارد در اولویت برنامه کاری قرار بگیرد.

در حال حاضر ۳۳۰۰ کیلومتر مسیر ریلی در کشور در حال اجرا است که ۱۴۵۰ کیلومتر از آن در قالب ۱۰ پروژه با پیشرفت فیزیکی بالاتر با توجه به سرمایه گذاری فراوانی که برای آن صورت گرفته است و اهمیتی که در شبکه حمل و نقل ریلی دارد در اولویت قرار دارد که تا پایان دولت تکمیل و به بهره برداری می‌رسد. اگر این اقدام صورت گیرد نزدیک به ۱.۵ تا ۲ برابر متوسط ساخت سالانه ریل در کشور خواهد بود که اقدام قابل توجهی است.

از طرفی ۲ هزار و ۲۲۰ کیلومتر پروژه ریلی جدید در شبکه در نظر گرفته شده است که با توجه به اهمیت آن در شبکه ریلی داخلی و بین المللی در برنامه کاری قرار می‌گیرند. این مسیرها عموماً در راستای تکمیل کریدور ریلی شمال- جنوب، اتصال مرکز کشور به بنادر مهم جنوبی و ایجاد یک مسیر ارزان، ایمن و کوتاه برای ترانزیت بین المللی بار و مسافر از داخل ایران طراحی شده است. این مسیرها راه آهن کشور را به شبکه ریلی بین المللی اتصال می‌دهد یا در تکمیل شبکه داخلی بسیار با اهمیت است.

راه آهن رشت- آستارا با هدف تکمیل کریدور شمال- جنوب و اتصال به کشور روسیه و منطقه قفقاز، راه آهن چابهار- زاهدان و بعد اتصال آن به بیرجند و مشهد که کریدور ریلی ایران را به آسیای میانه متصل می‌کند و برای تکمیل کریدور ریلی شمال-جنوب در شرق کشور مؤثر است، راه آهن اهواز- اصفهان که اتصال بندر امام خمینی با ظرفیت بالای تخلیه و بارگیری به مرکز کشور را فراهم می‌کند و راه آهن شیراز- بوشهر برای اتصال به بنادر جنوبی کشور نمونه این پروژه‌ها است.

این ابر پروژه‌ها نیازمند اعتبار سنگینی است که امیدواریم با استفاده از روش‌های دیگر تأمین اعتبار این ابر پروژه‌های ملی- ریلی کشور را فعال کنیم و با تکمیل شبکه ریلی کشور مد حمل و نقل را به سمت ریل و ایجاد یک مسیر مناسب برای حمل و نقل ایمن تر و به صرفه تر تغییر دهیم.

در حوزه آزادراهی چطور؟

خادمی: در حال حاضر ۱۰۵۰ کیلومتر مسیر آزادراهی در دست احداث است و در مقایسه با ۲۷۶۰ کیلومتر آزادراه موجود در کشور رقم قابل توجهی است، یعنی رقمی معادل ۴۰ درصد آزادراه‌های موجود در کشور، مسیر جدید در حال ساخت است که نشان از عزم دولت برای توسعه شبکه آزادراهی کشور دارد. همچنین ۱۳۰۰ کیلومتر مسیر آزادراهی آماده سرمایه گذاری و ۱۸۸۰ کیلومتر نیز در مرحله مطالعه است.

طبق سیاست و برنامه تدوین شده مقرر است حداقل ۷۰۰ کیلومتر از این مسیرها تا پایان دولت تکمیل و به بهره برداری برسد. متوسط ساخت آزادراه در کشور ۸۰ کیلومتر در سال است و اگر بتوانیم این میزان از آزادراه را تا پایان دولت تکمیل و در دسترس هموطنان قرار دهیم بیش از ۲ برابر متوسط سالانه ساخت در کشور احداث آزادراه صورت گرفته است که تأثیر بسیار بالایی در شبکه حمل و نقل کشور خواهد داشت.

این نکته قابل ذکر است که یکی از نیازهای اصلی کشور احداث ۱۰ هزار کیلومتر شبکه آزادراهی است که نیازمند همکاری بخش خصوصی برای رسیدن به این هدف هستیم و در حال حاضر این برنامه از طریق پیشنهاد بسته‌های تشویقی برای جذب سرمایه گذاران از طریق مجلس شورای اسلامی در حال پیگیری است.

مهمترین برنامه‌های اجرایی و عملیاتی حوزه زیرساخت‌های حمل و نقل در سال ۱۴۰۱ را بیان کنید.

خادمی: در سال جاری توجه به مناطق محروم، تکمیل پروژه‌ها با پیشرفت فیزیکی بالا و رفع گلوگاه‌های ترافیکی در اولویت قرار دارد.

در حال حاضر ۴۳ هزار میلیارد تومان قرارداد ساخت آزادراه، بزرگراه و راه آهن در کشور داریم که ارزش روز آنها معادل ۱۲۰ هزار میلیارد تومان است. از طرفی تعهدات ما در موافقت نامه‌ها برای تکمیل شبکه حمل و نقل نیز بالای ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است که نیازمند اولویت بندی در اجرا است برنامه به نحوی تدوین شده است که با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور در در تأمین منابع مورد نیاز هرچه سریع‌تر به سرانجام برسد.

برای تحقق شعارهای شفافیت، کارآمدی و عدالت خواهی در مجموعه شرکت ساخت بر چه موضوعاتی متمرکز خواهید شد و چه اقداماتی در دستور کار دارید؟

خادمی: ایجاد و توسعه سامانه‌های الکترونیکی در بخش‌ها و معاونت‌های مختلف به منظور کاهش مراجعات حضوری مراجعین، پیمانکاران و مشاورین و همچنین راه اندازی سیستم‌های یکپارچه اطلاعاتی در هر سطح از شرکت موجب شده است تا تمامی اقدامات به صورت شفاف و بدون فیلتر در دسترس قرار گیرد و همچنین ضریب خطاهای انسانی و مشکلاتی از قبیل کاغذبازی اداری، مفقود شدن مدارک و … حذف یا بسیار کاهش یابد.

راه اندازی سامانه مدیریت و کنترل پروژه، سامانه الکترونیکی ارسال و دریافت مستندات پروژه‌ها، سامانه حقوقی، قوانین و مقررات، سامانه یکپارچه نقشه‌ها و اطلاعات مکانی و همچنین برگزاری مناقصات، مزایدات و خریدها در بستر سامانه تدارکات دولت الکترونیک بخشی از این تمهیدات است. همچنین در بخش پاسخگویی علاوه بر آمادگی اینجانب برای استماع و پیگیری مشکلات مراجعان، میزهای خدمت در تمامی حوزه‌ها پاسخگوی مشکلات و سوالات مراجعان است.

در حوزه کارآمدی چطور؟

خادمی: در حوزه کارآمدی پروژه‌ها قطعاً پروژه‌های مهم و اثربخش توسط دولت مشخص و به ما ابلاغ می‌شود و اولویت بندی اجرای آن نیز در وزارت راه و شهرسازی و معاونت برنامه ریزی وزیر راه و شهرسازی صورت می‌گیرد. همچنین پروژه‌های مهم و اولویت دار در سفرهای استانی رئیس جمهور مشخص می‌شود که کار بسیار مهمی است و خوشبختانه در همین سفرها تعهدات مالی برای تکمیل پروژه‌های مهم و اولویت دار در هر استانی به صورت نقد در حال انجام است که با این اقدام مهم ما نیز پروژه‌ها را در زمان مشخص تحویل خواهیم داد.

در حوزه کارآمدی اجرای پروژه‌ها نیز اولویت بندی پروژه‌ها با نیازسنجی در هر استان، تأمین مالی و اجرای به موقع، شاخص‌های کارآمدی در این بخش است که هماهنگی تمامی بخش‌ها در کنار تمرکز فنی و اجرایی در احداث پروژه‌ها این روند را تسریع می‌کند.

پیشنهاد شما در این حوزه چیست؟

خادمی: با توجه به نقش تاریخی ایران به عنوان پل حمل و نقلی شرق و غرب دنیا لازم است شبکه‌هایی که تعریف می‌شود دارای سه فاکتور مهم ارزانی، ایمنی و روانی باشد. اتصال به شبکه‌های بین المللی بدون توجه به این سه عامل کارکردی نخواهد داشت. باید این یکنواختی در طول تمام شبکه‌ها ایجاد شود که برای همین منظور لازم است بر روی چند شبکه حمل و نقلی اصلی و مهم کشور متمرکز شویم و گلوگاه‌های مسیر را برطرف کنیم.

این امر نیازمند تهیه و تصویب طرح جامع حمل و نقل است تا پروژه‌های مهم در این مسیر مشخص و تمهیدات لازم برای تکمیل هرچه سریع‌تر آن اندیشیده و اجرایی شود. طرح جامع حمل و نقل باید به تأیید کلیه ارکان اجرایی، سیاست گذار و برنامه ریز برسد تا منابع محدود به صورت کاملاً کارآمد در پروژه‌ها تزریق شود.

برای برطرف کردن موانع اجرایی در پروژه‌های راهسازی و بخش‌های اداری چه برنامه‌هایی را در دستور کار دارید؟

خادمی: یکی از برنامه‌های دولت در پی تاکید مقام معظم رهبری بر موضوع، مانع زدایی و شناسایی نقاط قوت و ضعف در راستای روان سازی سیستم اداری است.

در حوزه احداث زیرساخت‌های حمل و نقل رفع موانع حین اجرا با مطالعات دقیق و کامل، تملک اراضی اجرای پروژه پیش از شروع عملیات از طریق تهاتر املاک وزارتخانه برای تأمین مالی پروژه‌ها در صورت مصوب شدن در مجلس شورای اسلامی و استفاده از سیستم‌های تهاتر برای پرداخت طلب پیمانکاران بخشی از اقدامات است.

همه تلاش ما این است که در راستای اهداف دولت با شفاف سازی سیستم اداری و مالی موانع را از سر راه برداشته و با این تلاش می‌شود اگر در محلی گلوگاه‌های فساد وجود دارد حذف شود و عملیات اجرایی پروژه‌ها طبق برنامه زمان بندی شده پیش رود.

در راستای تأمین منابع مورد نیاز احداث پروژه‌ها از سایر محل‌ها در سال ۱۴۰۱ چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟

خادمی: شرکت مادر تخصصی ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور با توجه به وظایف و تعهداتش درآمدی ندارد و تمام منابع مالی مورد نیاز از سوی سازمان برنامه و بودجه تأمین می‌شود. از یک طرف محدودیت منابع اعتباری و افزایش مستمر هزینه‌های اجرایی، از سویی دیگر تعدد پروژه‌های راهسازی روند اجرای کار را با مشکل مواجه کرده است. شرکت ساخت به قیمت روز حداقل ۱۲۰ هزار میلیارد تومان قرارداد دارد که اگر متوسط پرداخت‌ها سالی ۱۵ هزار میلیارد تومان هم باشد، به طور متوسط زمان اجرای پروژه‌ها ۸ الی ۱۰ سال به طول می‌انجامد. پس زمان طولانی اجرای پروژه‌ها رابطه مستقیم با کمبود منابع مالی دارد.

به منظور رفع این موانع در بودجه سال جاری تهاترهای موجود در قانون بودجه ۱۴۰۱ مثل تسهیلات بانکی در قالب ماده ۵۶ قانون اساسی در نظر گرفته شده است. در حال حاضر ۹۸ پروژه در مرحله مکاتبات با بانک و سازمان برنامه برای استفاده از ظرفیت قانون ماده ۵۶ قرار دارد تا منابع مالی مورد نیاز از بانک‌ها به صورت تسهیلات دریافت شود.

یکی دیگر از این روش‌ها استفاده از ظرفیت‌های تهاتر نفت است که برای اجرای ابر پروژه‌های راهسازی به ویژه ریلی نیز یکی دیگر از روش‌های تأمین مالی پروژه‌ها است.

امسال هم تهاتر ملکی از سوی وزیر راه و شهرسازی پیگیری شده است که امیدواریم در مجلس به تصویب برسد تا بتوانیم از املاک و زمین‌های دولت که در اختیار وزارت راه و شهرسازی برای تأمین مالی پروژه‌ها استفاده کنیم که اگر محقق شود ظرفیت بزرگی است.

تشکیل صندوق توسعه حمل و نقل هم یکی دیگر از این موارد است که در دریافت تسهیلات و تهاتر برای تکمیل پروژه‌های حمل و نقلی بسیار کارآمد است.

برنامه‌ای برای بهره مندی از اوراق مشارکت و عرضه آن در پروژه‌های راهسازی دارید؟

خادمی: اوراق مشارکت و اسناد خزانه اسلامی در قانون سقف معین و ثابتی دارد و در صورتی که سازمان برنامه و بودجه این ظرفیت را به ویژه در بخش آزادراهی برای پروژه‌ها در نظر بگیرد این هم یکی از راهکارهای مناسب تأمین منابع است.

در سال ۱۴۰۱ سفرهایی به کشورهای همسایه از جمله ارمنستان، عراق و آذربایجان داشتید، این سفرها با چه هدفی انجام شد و دورنمای شما از توسعه کریدورهای بین المللی چیست؟

خادمی: یکی از اولویت‌های این دولت تعاملات هرچه بیشتر با کشورهای همسایه به ویژه در حوزه حمل و نقل است. این سفرها در راستای افزایش تعامل و برقراری ارتباط بیشتر با کشورهای همسایه و همکاری در توسعه زیرساخت‌های حمل و نقلی صورت گرفته است. در مورد کشور عراق هدف ما اتصال شبکه ریلی به این کشور از طریق شلمچه است که ۳۵ کیلومتر مسیر در کشور عراق برای اتصال باقی مانده است تا یک مسیر حمل و نقلی مطمئن و ارزان برای دو کشور ایران و عراق و در ادامه کشورهای شمالی و غربی همسایه عراق فراهم شود.

هدف از سفر به کشور آذربایجان افزایش ظرفیت حمل و نقلی جاده‌ای و گسترش شبکه ریلی بین دو کشور است. احداث پل آستاراچای با هدف افزایش ظرفیت ترانزیت میان دو کشور در موازات پل ریلی موجود به تازگی آغاز شده است که توسعه همه جانبه ترانزیت در منطقه را به همراه دارد. در مرز دو کشور نیز یک بارانداز ریلی در داخل ایران احداث شده است که ترانزیت ریلی را از کشورهای شمالی و قفقاز به داخل کشور انجام می‌دهد و علاوه بر آن در حال حاضر تلاش ما این است که با اتصال به راه آهن رشت- کاسپین از ظرفیت‌های بالای حمل و نقلی این مسیر ریلی بهره مند شویم.

یکی از مسیرهای مهم بین المللی ما در کریدور شمال- جنوب از استان آذربایجان شرقی به مرز نوردوز و کشور ارمنستان است که هم در اتصال به کشور ارمنستان مهم است و هم مسیری موازی برای اتصال به کشور گرجستان و منطقه قفقاز است. ما در حال افزایش ظرفیت‌های حمل و نقلی در مسیرهای منتهی به این مسیر نیز هستیم

تأمین قیر و سیمان یکی از بخش‌های حیاتی و مهم احداث پروژه‌های شرکت ساخت است. چه راهکارهایی برای تسهیل این امر در سال جدید در نظر گرفته شده است؟

خادمی: خوشبختانه در سال ۱۴۰۰ با تصویب مجلس شورای اسلامی تأمین قیر برای پروژه‌ها صورت گرفت که امکان خوب و مناسبی تکمیل هرچه سریع‌تر پروژه‌های راهسازی بود. تنها مشکل ما تأمین آن در نیمه دوم سال بود که شرایط جوی برای اجرای آسفالت و روسازی مناسب نیست.

امیدواریم در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ هم این شرایط وجود داشته باشد تا ما منتظر تأمین اعتبار و به ویژه نقدینگی برای تهیه قیر که از اصلی ترین مصالح احداث جاده است نباشیم و قیر با همان شرایط توافقی بین وزارت راه و شهرسازی و وزارت نفت در اختیار ما قرار گیرد. در بخش روسازی ۶۰ درصد هزینه‌ها مربوط به قیر است و این اقدام اتمام روسازی و در نتیجه بهره برداری از پروژه را تسریع می بخشد.

و صحبت آخر شما؟

خادمی: در حال حاضر تمامی زیرساخت‌های حمل و نقل کشور از مرحله طراحی تا اجرا و نظارت با استفاده از توان مهندسی، بومی و داخلی احداث می‌شود که نشان دهنده ارتقا توان فنی و مهندسی در کشور است.

پیمانکاران و مشاوران تمام تلاش خود را کرده اند تا پروژه‌های راهسازی با رکود و توقف مواجه نشود و ما هم در قبال این تلاش خود را برای تأمین اعتبار مورد نیاز به ویژه به صورت نقدی به کار گرفته تا از محل سایر منابع نیز بتوانیم بخشی از مطالبات پیمانکاران را پرداخت کنیم.

خوشبختانه در مدت اخیر تمام تعهدات دولت در سفرهای استانی به صورت نقدی در اختیار پروژه‌ها قرار گرفته است که امیدواریم تا پایان سال تمامی تعهدات در حوزه زیرساخت‌ها محقق شود.

امیدوارم در سال جدید با تأمین منابع مالی، روند اجرایی پروژه‌های عمرانی سرعتی بیشتر گرفته تا بتوانیم خدمت مضاعفی به هموطنان عزیز کرده باشیم.

در اینجا لازم است از تلاش جهادی پیمانکاران و مشاوران که در شرایط ویژه اقتصادی همچنان در کنار ما هستند و اجازه نمی‌دهند پروژه‌های عمرانی با رکورد مواجه شود، قدردانی کنم. همچنین از همه همکاران خودم در بخش‌های ستادی و نظارتی که تلاش‌های آنان باعث افزایش رشد و توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل می‌شود صمیمانه تشکر کرده و برای همه عزیزانی که در بخش‌های زیرساخت‌های حمل و نقل صادقانه زحمت می کشند سالی پر از خیر و برکت همراه با سلامتی آرزو می‌کنم.