کشف قدیمی‌ترین دایناسور استگوسور

یرنه شناسان اخیراً موفق به کشف گونه‌ای جدید از دایناسور استگوسور، با نام Bashanosaurus primitivus شدند که حدود ۱۶۸ میلیون سال پیش و در دوره ژوراسیک میانه در زمین پرسه می‌زد. بدین ترتیب دانشمندان نتیجه گرفتند که این نمونه تازه کشف شده، قدیمی‌ترین استگوسور شناسایی شده تاکنون است.

بر اساس تحقیقاتی که اخیراً در مجله تخصصی Journal of Vertebrate Paleontology منتشر شد، گونه جدیدی از یکی از قابل تشخیص‌ترین انواع دایناسور‌ها و قدیمی‌ترین استگوسوری است که تا به حال در آسیا یافت شده است. به عبارت دیگر، این دایناسور یکی از اولین گونه‌ها در نوع خود است که در سراسر جهان کشف شده و به همین دلیل دیرینه شناسان مدعی شدند که استگوسور‌ها احتمالاً برای اولین بار در آسیا ظاهر شده باشند و این قاره احتمالاً منشأ شکل گیری آن‌ها بوده است.

دانشمندان می‌گویند بقایای این استگوسور، که شامل استخوان‌هایی از پشت، شانه، ران، پا‌ها و دنده‌ها و همچنین چندین صفحه زره می‌شد، به مرحله باژوسین دوره ژوراسیک میانی – بسیار زودتر از بیشتر استگوسور‌های شناخته شده- مربوط می‌شود. این دایناسور یک استگوسور نسبتاً کوچک، اما با ظاهری ترسناک است که از بینی تا دم حدود ۲.۸ متر (۹ فوت) اندازه‌گیری شده است. با این همه، دانشمندان هنوز نتوانستند که تشخیص بدهند که این بقایا آیا متعلق به یک دایناسور بالغ بوده و یا اینکه ما با یک دایناسور نوجوان روبرو هستیم.

تیمی از دفتر اکتشاف و توسعه منابع معدنی و زمین شناسی چونگ کینگ در چین و موزه تاریخ طبیعی لندن، نام آن را Bashanosaurus primitivus گذاشتند که Bashan به نام باستانی منطقه چونگ کینگ در چین است که دایناسور در آن پیدا شده اشاره دارد و primitivus نیز اصطلاح لاتین برای کلمه «اول» است. به گفته دانشمندان، دایناسور جدید که ۱۶۸ میلیون سال پیش در این سیاره پرسه می‌زد، نقشی اساسی در کشف چگونگی تکامل استگوسور‌ها ایفا خواهد کرد که تا به امروز، اطلاعات کمی در مورد آن وجود دارد.

این گونه جدید دارای تیغه‌های کوچک‌تر و کمتر توسعه‌یافته، پایه‌های باریک‌تر و ضخیم‌تر نسبت به صفحات زره، و ویژگی‌های دیگری است که با دیگر استگوسور‌های دوره ژوراسیک میانه که تاکنون کشف شده‌اند متفاوت است. با این حال، شباهت‌هایی با برخی از اولین دایناسور‌های زره پوش، که بیش از ۲۰ میلیون سال قدیمی‌تر هستند، دارد. دکتر دای هوی از دفتر اکتشاف و توسعه منابع معدنی و زمین‌شناسی چونگ کینگ که رهبری این تحقیق را بر عهده داشت، می‌گوید: «همه این ویژگی‌ها سرنخ‌هایی از جایگاه استگوسور‌ها در درخت خانوادگی دایناسور‌ها هستند.

باشانوساروس را می‌توان از دیگر استگوسور‌های ژوراسیک میانه متمایز کرد که به وضوح نشان دهنده گونه‌ای جدید است. علاوه بر این، تجزیه و تحلیل ما از شجره نامه این موجودات نشان می‌دهد که این گونه باید یکی از اولین استگوسور‌ها باشد که به همراه مارمولک چونگ کینگ (Chungkingosaurus) و Huayangosaurus دارای واگرایی هستند. هوی اضافه می‌کند که همه این‌ها از سازند شاکسیمیائو ژوراسیک میانی تا اواخر ژوراسیک در چین کشف شده‌اند، که نشان می‌دهد ممکن است استگوسور‌ها در آسیا منشا گرفته باشند.»

استگوسور‌ها که اغلب با صفحات بزرگ پشتی، زائده‌های نوک تیز روی دم بلند و سر کوچک قابل تشخیص بودند، دایناسور‌های چهار پا و گیاهخوار بودند که در دوره ژوراسیک و اوایل کرتاسه زندگی می‌کردند. فسیل‌های استگوسور در تمام قاره‌ها به جز قطب جنوب و استرالیا یافت شده است و تاکنون ۱۴ گونه از استگوسور شناسایی شده است.

رسانه‌های علمی نوشتند؛ اعضای شناخته شده استگوزاریا عبارتند از: Huayangosaurus که یکی از ابتدایی‌ترین استگوسور‌ها محسوب می‌شود، Gigantspinosaurus که به دلیل صفحات بزرگ شانه‌های عظیمش قابل توجه است، و Miragaia برای گردن بسیار بلندش. با این حال، مواد فسیلی تکه تکه شده مانع تلاش برای درک چگونگی تکامل استگوسور‌ها و ارتباط آن‌ها با یکدیگر شده است.

با کشف این گونه جدید، به نظر می‌رسد که این راز‌ها کم کم شروع به روشن شدن کرده اند. گونه تازه کشف شده Bashanosaurus primitivus دارای چندین ویژگی ابتدایی است که شبیه به استگوسور‌های اولیه مانند Huayangosaurus و Gigantspinosaurus و تیرئوفوران‌های اولیه (دایناسور‌های زرهی) است. این‌ها عبارتند از مهره‌های موجود بر روی دم بلند، تیغه شانه‌ای که باریک‌تر و بیرون می‌زند، و ویژگی‌های مهره‌های پشتی که شبیه به دایناسور زرهی اولیه Scelidosaurus است که در دوران ژوراسیک اولیه می‌زیسته است.

بقایای فسیل شده باشانوساروس همچنین مجموعه‌ای از ویژگی‌ها را نشان می‌دهد که آن را از دیگر استگوسور‌های شناخته شده، متمایز می‌کند. به عنوان مثال، نقطه استخوانی موجود در انتهای تیغه شانه این دایناسور کوچک است و نسبت به دیگر استگوسور‌ها کمتر توسعه یافته است. یک برآمدگی استخوانی از استخوان ران (چهارمین تروکانتر) و در زیر وسط شفت قرار دارد و پایه‌های صفحات زره به سمت بیرون خمیده و ضخیم‌تر از صفحات پشت بستگان بعدی آن است. دکتر سوزانا میدنت، یکی از نویسندگان و دیرینه شناسان موزه تاریخ طبیعی لندن می‌گوید: «کشف این استگوسور از ژوراسیک میانی چین به شواهد فزاینده‌ای می‌افزاید که نشان می‌دهد این گروه در اوایل ژوراسیک میانه یا شاید حتی در اوایل دوره ژوراسیک تکامل یافته است و به این ترتیب نشان دهنده ارتباط برخی از اولین دایناسور‌های شناخته شده با پرندگان است. به نظر می‌رسد چین کانونی برای تنوع استگوسور‌ها بوده است، با گونه‌های متعددی که اکنون از ژوراسیک میانه تا پایان دوره کرتاسه اولیه شناخته شده‌اند.»