کارگردان «لایه‌های دروغ» دل‌آزرده از ایران رفت/ کدام بیت‌المال؟

محسن صرافی تهیه‌کننده فیلم سینمایی «لایه‌های دروغ» به کارگردانی رامین سهراب که رونمایی از آن در جشنواره چهلم فیلم فجر بازتاب‌ها و واکنش‌های منفی بسیاری به همراه داشت، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره برنامه‌ریزی برای عرضه بین‌المللی این فیلم پس از حضور در جشنواره فیلم فجر توضیح داد: پیش از آنکه فیلم وارد فاز دوم تولید شود و بر اساس سکانس‌های تصویربرداری شده، تیزری را از فیلم آماده کرده بودیم که در بازار جشنواره فیلم کن به نمایش درآمد. بازخوردی که آنجا از پخش‌کننده‌های بین‌المللی داشتیم بسیار خوب بود، به‌خصوص که محصولی را می‌دیدند که معمولاً از سینمای ایران ندیده بودند و این جذابیت ویژه‌ای برای آن‌ها داشت. تا پیش از این اثری در ژانر اکشن از ایران در عرصه بین‌المللی دیده نشده بود.

وی افزود: این اتفاق باعث شد تهیه‌کننده فنلاندی فیلم با همراهی رامین سهراب که در کنار کارگردانی یکی از تهیه‌کنندگان فیلم هم بود، در همان بازار کن با افرادی وارد مذاکره شوند و در همین راستا یک پخش‌کننده آمریکایی به این فیلم علاقمند شد که تا همین الان هم پای کار است تا مراحل پخش فیلم و اکران آن در فستیوال‌های ژانر را پیگیری کند. در حال حاضر در یکی از جشنواره‌های خارجی هم پذیرفته شده‌ایم که بعدها درباره آن اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.

این تهیه‌کننده در پاسخ به این سوال که آیا فیلم برای بنیاد سینمایی فارابی به‌عنوان سرمایه‌گذار داخلی هم آورده مالی خواهد داشت یا خیر هم گفت: بنیاد فارابی به‌صورت رسمی اعلام کرد که به میزان ۲۰ درصد و با مبلغ یک میلیارد تومان در این فیلم سرمایه‌گذاری کرده و این اعلام به این معناست که هزینه تولید این فیلم ۵ میلیارد تومان بوده است. اما کاش یک متخصص تولید به من بگوید فیلمی با این پروداکشن، با عوامل خارجی و تصویربرداری در دو فاز چگونه با ۵ میلیارد تومان قابل جمع کردن است؟ مشخص است که هزینه تولید این فیلم بیش از ۵ میلیارد تومان بوده است! اما از آنجایی که فارابی در قالب مجموعه خدمات و به درستی پای کار آمد در کنار هزینه مالی برخی کمک‌های معنوی هم به ما داشت.

اظهاراتی که نمک روی زخم ما پاشید

وی افزود: متأسفانه یکی از منتقدان برنامه «هفت» هم به مسئله تولید این فیلم ورود کرد و روی آنتن گفت که این فیلم آورده مالی به نفع ایران نداشته است! به نظرم منتقد باید کار خودش را بکند و اجازه ورود به مباحث مالی مرتبط با یک فیلم را ندارد. این‌ها روی زخم ما نمک می‌پاشند. در دوران تحریم من در چند نوبت مبلغی بالغ بر ۱۳۰ هزار یورو را به‌صورت ۵ هزار یورویی و ۱۰ هزار یورویی وارد کشور کردم آن هم به سختی و به واسطه ایرانی‌هایی که شخصاً علاقمند به فرهنگ بودند. این‌ها دردهای بزرگ من است که در یک رسانه رسمی اینگونه علیه ما مطرح شده و اجازه پاسخ هم به ما ندادند.

صرافی مطرح کرد: فارابی همواره از فیلم‌های اول حمایت کرده و طبیعتاً حمایت از «لایه‌های دروغ» در همین راستا بوده است. از طرف دیگر مگر ما فیلم اکشنی در سینمای ایران داریم که بخواهیم این فیلم را با آن مقایسه کنیم؟ ما در ۲ دهه گذشته فیلم اکشن در سینما نداشتیم و این فیلم حالا ۲ دهه سینمای ما را جلو برده است. سینما تنها سالن برج میلاد در ایام جشنواره نیست.

یک فیلمساز می‌آید در رسانه رسمی می‌گوید فیلم «لایه‌های دروغ» آشغال است و نمی‌توان درباره آن صحبت کرد، بعد که به کارنامه همین‌ها نگاه می‌کنیم، می‌بینیم تمام از بیت‌المال استفاده کرده‌اند. یک کارگردان دیگر گفته در حالی فیلم‌های ضعیف در جشنواره امسال شاهد بودیم که به ما باتجربه‌ترها امکانات و پول برای فیلمسازی نمی‌دهند! بعد که به کارنامه همین فیلمساز نگاه می‌کنیم می‌بینیم هر چه فیلم ساخته در کمد خانه‌اش مانده است! این تهیه‌کننده با تأکید بر اینکه «لایه‌های دروغ» در اکران عمومی فروش خوبی خواهد داشت، افزود: براساس آمار فروش فیلم‌ها در جشنواره هم اتفاقاً این فیلم در شهرستان‌ها بسیار مورد استقبال قرار گرفته است. یک فیلمساز می‌آید در رسانه رسمی می‌گوید فیلم «لایه‌های دروغ» آشغال است و نمی‌توان درباره آن صحبت کرد، بعد که به کارنامه همین‌ها نگاه می‌کنیم، می‌بینیم تمام از بیت‌المال استفاده کرده‌اند. یک کارگردان دیگر گفته در حالی فیلم‌های ضعیف در جشنواره امسال شاهد بودیم که به ما باتجربه‌ترها امکانات و پول برای فیلمسازی نمی‌دهند! بعد که به کارنامه همین فیلمساز نگاه می‌کنیم می‌بینیم هر چه فیلم ساخته در کمد خانه‌اش مانده است!

وی افزود: «لایه‌های دروغ» اتفاقاً فیلمی است که قرارداد عرضه بین‌المللی دارد و طبق برنامه‌ریزی تمام تلاش ما این بود که بتوانیم فیلم را آماده نمایش در جشنواره فجر کنیم. همین امروز اصلاح رنگ این فیلم در دوبی در حال پیگیری و صداگذاری آن در تایلند در حال انجام است. فیلم تا دو ماه دیگر یک فیلم کامل و آماده است که می‌توان درباره آن قضاوت کرد.

صرافی در پاسخ به اینکه «لایه‌های دروغ» بیش از موارد فنی در بخش فیلمنامه دچار مشکلات جدی است اظهار کرد: به‌عنوان تهیه‌کننده فیلم که سال‌ها در بخش‌های مختلف سینما حضور داشته‌ام، بهتر از همه دوستان مشکلات فیلمنامه را می‌دانم و صددرصد این مشکلات را می‌پذیرم اما حرف من این است که مگر ما فیلم اکشن جدی در این سال‌ها در سینمای ایران داشته‌ایم؟ کیفیت صحنه‌های اکشن این فیلم چند گام از سینمای ایران جلوتر است. واقعیت این است که فیلمنامه اولیه این فیلم را رامین سهراب نوشته که سال‌ها در ایران حضور نداشته است.

وی با اشاره به واکنش اصحاب رسانه نسبت به فیلم پس از رونمایی در جشنواره گفت: معتقد نیستم که دوستان رسانه به این فیلم لطمه زدند، اتفاقاً چقدر خوب که درباره آن صحبت کردند و به عقیده من آن را بالا کشیدند چراکه درباره فیلم گفتگو شکل گرفت. آنچه بچه‌های رسانه به خوبی می‌دانند این است که تلاش ما برای ایرانی شدن فضای فیلمنامه‌ای که یک فیلمنامه‌نویس آمریکایی با همراهی رامین سهراب نوشته بود، تلاشی دروغین و از سر ریاکاری نبوده؛ تلاش صادقانه گروهی است که هیچ ادعایی ندارند جز اینکه یک فیلم اکشن ساخته است. من به شخصه همه جا اعلام کرده‌ام که این فیلم صرفاً تجربه‌ای است برای احیای ژانر اکشن در سینمای ایران. رامین سهراب هم با صداقت پای کار آمده بود و تمام تلاشش ارائه تصویری زیبا از تهران بود.

تهیه‌کننده «لایه‌های دروغ» در پاسخ به اینکه آیا می‌پذیرد این فیلم مناسب حضور در جشنواره نبوده است، تأکید کرد: اصلاً این موضوع را نمی‌پذیریم. در سال‌های قبل فیلم‌های دیگری در جشنواره فیلم فجر بوده‌اند که حتماً قابل قیاس با این فیلم نیستند. به نظر من هم آن‌ها نباید در جشنواره فجر می‌بودند. من قائل به بازخورد بد در رسانه نیستم، در رسانه یا درباره فیلمی صحبت می‌شود، یا نمی‌شود. اگر در رسانه درباره فیلمی گفتگو شود و آن فیلم یک اثر خنثی نباشد، یعنی آن فیلم رویکرد خود را به درستی دنبال کرده است. در عین اینکه در همین جشنواره و در برخی سینماهای مردمی شاهد حضور خانواده‌هایی بودم که چیپس و پاپ‌کرن در دست داشتند تا به تماشای این فیلم بنشینند. این فیلم یک اثر اکشن است و یک فیلم اکشن اساساً نه در فیلم‌نامه و نه در محتوا قرار نیست یک اثر عمیق باشد. این در همه جای دنیا هم تعریف شده و پذیرفته‌شده است.

نوجوانانی که با هیجان به سمت رامین سهراب می‌آمدند

وی در پاسخ به اینکه کارگردان اساساً شناختی از ایران نداشته است و فیلم از همین نقطه آسیب می‌بیند، بیان کرد: بهترین فیلم‌های رده یک ژانر اکشن دنیا را اگر فیلمنامه‌های‌شان ترجمه و در ایران ساخته شود، خواهید دید فیلمنامه آنچنان قوی‌ای ندارند. فیلمنامه در واقع غلط نیست اما عدم شناخت کارگردان از فرهنگ مخاطبش، ممکن است و تنها ممکن است که برای فیلم ما رخ داده باشد. من اهل غلو نیستم و بارها در جشنواره نوجوانانی را دیدم که با هیجان به سمت رامین سهراب می‌آمدند و حتی متقاضی حضور در کلاس‌هایی می‌شدند که بتوانند در چنین فیلم‌هایی نقش‌آفرینی کنند.

صرافی با اشاره به گفتگوی حبیب‌ایل بیگی با خبرگزاری مهر درباره راه‌یابی «لایه‌های دروغ» به جشنواره فجر افزود: آقای ایل‌بیگی واقعاً حرفه‌ای، درست و از منظر سینمایی درباره این موضوع توضیح دادند. ما یک فیلم ساخته‌ایم و به هیأت انتخاب جشنواره ارائه کرده‌ایم، حالا چه کنیم که آن‌ها از فیلم ما خوش‌شان آمده است؟ ما هیچ فشاری در این زمینه نداشتیم و من هم مثل بقیه زمانی که دبیر جشنواره اسامی فیلم‌ها را اعلام کرد متوجه راه‌یابی فیلم به جشنواره شدم.

بهتر است که افراد پای انتخاب‌هایی که داشته‌اند بایستند. شخصاً خبر داشتم که آقای افخمی فیلم را دیده‌اند و اتفاقاً جزو افرادی هستند که علاقمند به فیلم‌های اکشن بوده‌اند وی درباره اظهارات بهروز افخمی به‌عنوان یکی از اعضای هیأت انتخاب که در میانه جشنواره اعلام کرد فیلم «لایه‌های دروغ» را ندیده است هم گفت: اتفاقاً ایشان فیلم را دیده بودند و بهتر است که افراد پای انتخاب‌هایی که داشته‌اند بایستند. شخصاً خبر داشتم که آقای افخمی فیلم را دیده‌اند و اتفاقاً جزو افرادی هستند که علاقمند به فیلم‌های اکشن بوده‌اند. من باید بگویم سپاسگزار آقای نقاش‌زاده هستم که در برابر انتقادها نسبت به حضور فیلم در جشنواره پای فیلم ایستاد، هر چند شاید خودشان هم از کیفیت فیلم راضی نبودند.

صرافی افزود: حرف اصلی من این است که سنگ محک برای قضاوت درباره کیفیت «لایه‌های دروغ» کدام فیلم ایرانی بوده است؟ برآورد تولید این فیلم حتی از دیگر فیلم‌های به زعم اصحاب رسانه ضعیف حاضر در جشنواره هم پایین‌تر بود. حاضرم ریز جزییات مالی تولید این فیلم را اعلام کنم. چرا می‌گویند بیت‌المال را هدر داده‌ایم در حالی که این فیلم قرارداد پخش بین‌المللی دارد. حتی اگر خودم عایدی مالی نداشته باشم، با کمال میل و از صمیم قلب پول فارابی را برمی‌گردانم چرا که آن را سهم فیلمساز دیگری می‌دانم که با کمک این فیلم می‌تواند به سینمای ایران کمک کند.

این تهیه‌کننده درباره شرایط اکران عمومی فیلم «لایه‌های دروغ» هم گفت: تا کنون ۲ پخش‌کننده برای اکران این فیلم اعلام آمادگی کرده‌اند. در زمینه پخش بین‌المللی هم از ۲ ماه دیگر که کارهای فنی فیلم تمام می‌شود، شاهد حضورهای بین‌المللی آن در جشنواره‌ها خواهیم بود. اگر بتوانیم همزمان با اکران جهانی در تابستان سال آینده شرایط اکران آن را در ایران هم فراهم می‌کنیم. فیلم پتانسیل بالایی برای جذب نوجوانان و جوانان به سالن سینما دارد.

صرافی درباره واکنش به حجم بالای انتقادات در زمان رونمایی فیلم در جشنواره هم توضیح داد: هم من و هم رامین سهراب تلاش کردیم با صبر و ادب به سوالات و پرسش‌های انتقادی اصحاب رسانه پاسخ دهیم. با آن‌ها که فیلم را تخریب کردند که اساساً کاری ندارم اما نقدهای سازنده را می‌پذیرم. واقعاً خوشحال بودم که درباره فیلم صحبت و گفتگو شکل گرفته است اما حیرت و تعجب من از موضع برخی کسانی بود که خودشان کار سینما کرده و بعضاً حتی فیلم ساخته‌اند! ای کاش در مواجهه با رامین سهراب که کاملاً محترمانه همه انتقادها را شنید، آن‌ها هم محترمانه برخورد می‌کردند. اگر قرار بر انتقاد از جشنواره و هیأت انتخاب بود، باید نوک پیکان را به سمت دیگری می‌گرفتند. هرچند معتقدم هیأت انتخاب درست‌ترین کار را انجام داده بود. کاش برخی از این رسانه‌ها جرأت این را داشتند که از من به‌عنوان تهیه‌کننده دعوت می‌کردند و رو به روی من برخی اتهامات را مطرح می‌کردند.

«لایه‌های دروغ» درست‌ترین انتخاب برای حضور در جشنواره بود

وی تأکید کرد: «لایه‌های دروغ» درست‌ترین انتخاب برای حضور در چهلمین جشنواره فیلم فجر بود چرا که بعد از ۲ دهه بالاخره یک فیلم اکشن ساخته شده است و هیچ سنگ محکی برای ارزیابی این فیلم نداشته‌ایم. برخی فیلم‌های اکشن تاریخ سینما اگر امروز اکران شوند، شاید مردم به آن‌ها بخندند اما آیا این به معنای بی‌ارزش بودن آن فیلم‌هاست؟ خیر، آن‌ها باید ساخته می‌شدند تا امروز «لایه‌های دروغ» دنباله‌رو آن‌ها باشد. بعد از «لایه‌های دروغ» هم باید کارهای دیگری ساخته شود.

صرافی درباره واکنش رامین سهراب به فضای رسانه‌ای منفی شکل گرفته پیرامون فیلم «لایه‌های دروغ» هم گفت: در بسیاری از نقدها نسبت به این فیلم بی‌رحمی صورت گرفت و برخی مانند مسعود فراستی در برنامه «هفت» حتی ترور شخصیت کردند. این واکنش‌ها نسبت به جوانی که با دنیایی از اشتیاق و در سن سی و پنج شش سالگی به ایران آمده تا فیلم بسازد، منصفانه نبود. ای‌کاش همه درباره «فیلم» صحبت می‌کردند. بارها و بارها حرف‌هایی مطرح شد که ما را آزرده کرد. برخی حتی رامین سهراب را واجد شرایط فیلمسازی هم نمی‌دانستند! اگر این دوستان می‌دانستند که رامین سهراب بخش عمده‌ای از هزینه تولید این فیلم را با چه مرارت و سختی‌ای و به تنهایی تأمین کرده است، حتماً چنین اظهاراتی را مطرح نمی‌کردند.

وی در پایان بیان کرد: شخصیت رامین سهراب در برخی رسانه‌ها ترور شد، این جفایی بود که در حق این فیلمساز جوان صورت گرفت و شایسته نبود. به‌ویژه که او جواب این جفاها را هم نداد و دل‌آزرده از ایران رفت. فراموش نکنیم که اگر ما فرصتی را فراهم نکنیم تا همین جوان‌ها با این اشتیاق در سینمای ایران فیلم بسازند، مطمئن باشید هیچ آدم خارجی‌ای به کمک ما نمی‌آید. نه از هالیوود و نه از بالیوود هیچکس به ما کمک نخواهد کرد. رامین سهراب با سرمایه خودش رفته در آمریکا و کارگردانی و بازیگری خوانده، در همان‌جا دستیاری را تجربه کرده است. سهراب با تمام تجربه‌هایی که داشت اما و دل‌آزرده هم از ایران رفت اما خوشحالم که پخش‌کننده‌های خارجی از فیلم او استقبال کرده‌اند و به‌زودی شاهد پذیرش فیلم او در جشنواره‌های جهانی هم خواهیم بود. این‌ها حتماً روحیه او را بهتر خواهد کرد.